Wały (gmina Purda)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Wały

Rodzaj miejscowości dawna wieś
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Purda
Liczba ludności (2010) [1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Wały
Wały
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Wały
Wały
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Wały (niem. Wallen) – dawna wieś, położona była w obecnym województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda.

Położenie

Wieś położona była na Pojezierzu Olsztyńskim, w pobliżu wsi Prejłowo.

Dzieje miejscowości

Geneza nazwy jest związana z odkrytymi pozostałościami średniowiecznych wałów obronnych. Według relacji z 1889 roku właściciel majątku Palmowski posiadał mapę z 1801 roku z naniesionymi na nią wałami. Wały zostały jednak przez niego zaorane. Według relacji Palmowskiego wewnątrz wału znajdowały się metrowej grubości kłody dębowe. Wał usypany był z ciężkiej gliny, podczas gdy tutejsze gleby były lekkie.

Wieś pojawiła się jako niewielki folwark związany z posiadłościami jednej z polskich rodzin szlacheckich osiadłych na Warmii – Badyńskich herbu Jelita, rezydujących w Marunach pod Barczewem. Do rodziny od 1740 roku należały także Pajtuny, a ponadto Radostowo i Wesołowo koło Giław. Nazwa wsi ma polski rodowód. Według spisu majątkowego, sporządzonego w latach 1772–1773, Wały liczyły 3 łany. Właścicielem był katolik Badyński, który nie posiadał na nie żadnych przywilejów. Wały były zamieszkane w tym czasie przez 6 osób. Badyńscy mieli 6 synów, jednak wszystkie dobra należały do wdowy rezydującej w Marunach z trojgiem nieletnich jeszcze synów. Po jej śmierci w 1787 roku synowie sprzedali Pajtuny, ale folwark w Wałach i Wesołowie zachowali. Odziedziczył je czwarty z synów - Andrzej (1758–1831), który zbudował dla siebie w Wałach rezydencję dworską. Podobnie jak jego starsi bracia ukończył gimnazjum jezuickie w Reszlu. Służył w wojsku pruskim w Królewcu i dorobiwszy się stopnia kapitana, przeszedł na emeryturę. W 1820 roku, kiedy w dobrach osiadł Andrzej Badyński, w Wałach znajdowały się trzy budynki mieszkalne, z których jeden zapewne był dworem, oraz 14 mieszkańców. 5 lat po śmierci Badyńskiego, w 1836 roku folwark był zamieszkany przez 51 osób. Od 1837 roku nowym właścicielem Wałów i Wesołowa była rodzina Palmowskich. W 1851 roku dwór w Wałach strawił pożar. Budowla została jednak odbudowana. Według danych z 1889 roku, majątek rycerski Palmowskiego, tj. Wały z Wesołowem, liczył 459 ha. Kolejne dane pochodzą z lat 1905 i 1907. Wówczas właścicielem tego majątku był Karl von Palmowski, który posiadał również torfownię. W 1922 roku Wały i Wesołowo były własnością braci Zülke. Majątek liczył 465 ha. Po 1945 roku folwark w Wałach został przekształcony w PGR.

Bibliografia

Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Strona Gminy Purda [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]

Przypisy

  1. brak informacji w Banku Danych Lokalnych GUS