Tekst źródłowy strony Front Narodowy w województwie olsztyńskim

{{EWiM OrganizacjeDlaKategoriiDzieje infobox
 |Nazwa_instytucji    = Front Narodowy
 |Grafika             = edward turowskim.jpg
 |Opis_grafiki        = Edward Turowski, przewodniczący WK Frontu Narodowego w Olsztynie
 |Rodzaj_organizacji  = polityczno-społeczna
 |Profil_dzialalnosci = 
 |Rok_zalozenia       = 1952
}}

''' Front Narodowy w województwie Olsztyńskim  [FN]''' – masowa organizacja polityczno-społeczna działająca w latach 1952-1956, skupiająca partie polityczne, związki i stowarzyszenia, a także osoby niezrzeszone; "łączący obywateli PRL bez względu na przynależność partyjną, wyznanie i pochodzenie społeczne" <ref>''Encyklopedia PWN'', wydanie II, Warszawa 1983.</ref>. Poprzednik Frontu Jedności Narodu i Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego.
<br/><br/>
== Historia ==
Z inicjatywy Centralnej Komisji Porozumiewawczej Partii i Stronnictw Politycznych w dniu 30 sierpnia 1952 r. odbyła się ogólnopolska konferencja Frontu Narodowego, podczas której powołane zostały komitety wyborcze FN w wyborach z dnia 26 października 1952 r. Podstawowym celem istnienia FN było utworzenie jednolitych list kandydatów do Sejmu PRL I-szej kadencji i zapewnienie tym samym niekonfrontacyjnego przebiegu wyborów przy jednoczesnym poszanowaniu obowiązującego wówczas prawa, zapewniającego (de iure) pluralizm postaw i światopoglądów. Ówczesna ordynacja wyborcza  stanowiła bowiem, że „liczba kandydatów na liście [wyborczej] nie może przewyższać liczby posłów przypadający na dany okręg” <ref>Art. 39 ustawy z dnia 1 sierpnia 1952 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz.U. 1952.35.246.</ref>, ale jednocześnie uchwalona w dniu 22 lipca 1952 r. Konstytucja PRL przyznawała obywatelom prawo zrzeszania się, również w celach politycznych <ref>Art. 72 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Dz.U. 1952.33.232.</ref>, co uściślone zostało w ww. ordynacji wyborczej zapisem przyznającym prawo do zgłaszania list wyborczych organizacjom masowym, takim jak Samopomoc Chłopska, Związek Młodzieży Polskiej, a także nie wymienionym z nazwy organizacjom politycznym, zawodowym i spółdzielczym.
<br/>
Na czele Ogólnopolskiego Komitetu Wyborczego FN stanął Bolesław Bierut. W [[Olsztyn|Olsztynie]] Wojewódzki Komitet Wyborczy FN ukonstytuował się 2 września 1952 r. Stanowisko przewodniczącego objął [[Edward Turowski]], jego zastępcami zostali: Małgorzata Fiutak i [[Michał Sokołowski]].
<br/>
Po przeprowadzeniu wyborów (26 października 1952 r.), w dniu 31 października 1952 r. Ogólnopolski Komitet Wyborczy FN przekształcił się w stale działający Ogólnopolski Komitet FN z Edwardem Ochabem jako przewodniczącym.
Wojewódzki Komitet FN w Olsztynie ukonstytuował się w dniu 3 listopada 1952 r. E. Turowski, M. Sokołowski i M. Fiutak zachowali swoje stanowiska; do ścisły władz WK FN Olsztyn weszli ponadto m.in.: [[Juliusz Malewski]] (przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie i członek egzekutywy [[Komitet Wojewódzki PZPR w Olsztynie|Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Olsztynie]]), Aleksander Bartnikowski (członek egzekutywy KW PZPR Olsztyn i przewodniczący Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych w Olsztynie), [[Aleksander Szlachetka]] (członek Wojewódzkiego Komitetu Wykonawczego ZSL w Olsztynie i przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Olsztynie), [[Wacław Mońka]] (prezes Wojewódzkiego Komitetu SD w Olsztynie), [[Mieczysław Porzuczek]] (przewodniczący WKW ZSL Olsztyn, prezes Samopomocy Chłopskiej). W późniejszym okresie (tj. od 1954 r.) we władzach WK FN znaleźli się również m.in.: [[Michał Frank]] (sekretarz propagandy KW PZPR Olsztyn),  [[Władysław Gębik]] (literat), Irena Raj (przewodnicząca ZW Ligi Kobiet w Olsztynie), [[Alojzy Świątek]] (rektor [[Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie]]), [[lkwim:Maria Zientara-Malewska|Maria Zientara-Malewska]] (poetka).
<br/>
Front Narodowy zakończył działalność jesienią 1956 r. jako ruch skompromitowany i nieautentyczny. Jego miejsce zajął powołany w styczniu 1957 r. (de facto w 1956 r.) Front Jedności Narodu.
<br/>

== Działalność ==
W praktyce FN stanowiło formułę aktywizacji ludności do działań społecznych, czyli nakłaniania ludzi do świadczenia bezpłatnej pracy w godzinach wolnych od pracy zarobkowej. Innym polem kompetencji ogniw FN była działalność propagandowa, wyrażająca się w takich formach jak: organizacja uroczystości państwowych, zebrania tematyczne o profilu polityczno–światopoglądowym („masówki)”, organizacja wieców i pochodów.
<br/>
Stałym elementem funkcjonowania FN było organizowanie łączności pomiędzy posłami na Sejm PRL, radnymi rad narodowych a wyborcami. W tym zakresie FN odpowiadał za przygotowanie bezpośrednich spotkań masowych, głównie w okresach kampanii wyborczych. Inną odmianą tego rodzaju działalności było gromadzenie w strukturach FN tzw. postulatów wyborczych, ich ewidencjonowanie, opracowywanie, a także przekazywanie do realizacji organów władzy państwowej.
<br/>
Formalnie FN odpowiedzialny był również za układanie list kandydatów w wyborach wszystkich szczebli, a także formułowanie programów wyborczych.
<br.>

== Struktura i organizacja ==
Struktura FN Olsztyn była zbudowana w oparciu o model podporządkowania hierarchicznego. Na czele struktur wojewódzkich stał Wojewódzki Komitet FN. W jego ramach, władzę nadrzędną sprawowało zebranie wszystkich członków WK FN ("plenum"); władzą wykonawczą było kilkunastoosobowe prezydium; na co dzień strukturą FN zarządzał przewodniczący przy pomocy zastępców.
<br/>
W ramach Wojewódzkiego Komitet FN funkcjonowały takie organizacje jak Wojewódzki Zespół Poselski (przewodniczący: [[Juliusz Malewski]]) i Wojewódzki Komitet Obrońców Pokoju (przewodniczący: [[Dyzma Gałaj]]), ale niejasne pozostają zależności organizacyjne (np. kwestia podporządkowania) pomiędzy tymi strukturami. Niezależnie od tego, w ramach WK FN powoływano komisje, np.: Komisja Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich (przewodniczący: ks. Kazimierz Dmuchowski).
<br/>

Niedługo po ukonstytuowaniu się Wojewódzkiego Komitetu FN, analogiczne  i podległe mu, struktury powołano we wszystkich powiatach województwa olsztyńskiego (powiatowe komitety FN), a następnie w miastach i gminach (od 1955 r. – w gromadach). 
<br/>
Szczątkowo zachowana dokumentacja FN nie pozwala na pełne odtworzenie pełnej sieci ogniw FN (formalnie ogniwa FN funkcjonowały do szczebla każdej wsi sołeckiej włącznie). Dla przykładu można przytoczyć przypadek stolicy województwa: Miejskiemu Komitetowi FN w Olsztynie (z przewodniczący [[Franciszkiem Kurzynogą]]) podlegało we wrześniu 1953 r. 10 terenowych komitetów i 92 komitety blokowe FN. 
<br/>

== Bibliografia ==
M. Korejwo, Front Jedności Narodu, Debata, grudzień 2012 r.
<br/>

== Źródła archiwalne ==
[[Archiwum Państwowe w Olsztynie]], zespoły nr: 489, 1299, 2742
<br/>

{{Przypisy}}
<references/>
== Zobacz też ==
[http://pl.wikipedia.org/wiki/Front_Jedno%C5%9Bci_Narodu pl.wikipedia.org, Front Jedności Narodu] [22.10.2014]
<br/>
[[Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego w województwie olsztyńskim]]
<br>

[[Kategoria:Dzieje]] [[Kategoria: Organizacje polskie po 1945]] [[Kategoria:1945-1989]]<br />