Tekst źródłowy strony Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)

{{Placówki Przedszkolne infobox  
|Nazwa_instytucji =  '''Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)'''
|Grafika          =  przedszkole skajboty.jpg
|Opis_grafiki     =  Tablica pamiątkowa na budynku dawnego polskiego przedszkola w Skajbotach. Źródło: [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=190:walka-o-polskosc-gmina-barczewo&catid=28&Itemid=191 www.domwarminski.pl] [01.04.2014]
|Data_założenia   =  1927 r.
|Typ_placówki     =  przedszkole
|Adres            =  Warmia
}}
''' Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich''' – przedszkola (zwane też ochronkami) z polskim językiem wykładowym w byłych [[Prusy Wschodnie| Prusach Wschodnich]]. Działały od 1927 do 1939 r. na [[Warmia|Warmii]].<br/><br/>
==Historia==
Pierwsze przedszkola, czyli ochronki dla dzieci mniejszości polskiej w [[Prusy Wschodnie| Prusach Wschodnich]] na Warmii, zaczęto organizować w 1927 r. W maju tego roku jako pierwsza powstała ochronka w [[Unieszewo |Unieszewie]]. Ostatnią ochronkę uruchomiono 9 kwietnia 1934 r. w [[Olsztyn |Olsztynie]]. Do 1934 r. zorganizowano 10 przedszkoli. Ich organizacją zajmowało się [[Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię]]. W przedszkolach zatrudniano rodzime przedszkolanki, które wcześniej ukończyły [[Zakład Kształcenia Piastunek i Opiekunek Dzieci w Królewcu]]. Edukację nauczycielską w królewieckim zakładzie fundowało m.in. Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię. Funkcjonowanie polskich przedszkoli było sabotowane przez Niemców. Ostatecznie wszystkie placówki przedszkolne na Warmii zostały zlikwidowane z chwilą wybuchu II wojny światowej.
<br/>

== Zadania i uprawnienia przedszkolanek ==
Przedszkolanki były zatrudniane przez Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię. Otrzymywały wynagrodzenie oraz cztery tygodnie urlopu. Do ich obowiązków należało m.in. prowadzenie zajęć z dziećmi przedszkolnymi według zatwierdzonego przez Towarzystwo planu, a w godzinach pozasłużbowych praca z młodzieżą i pielęgnowanie tradycji oraz dóbr kulturowych w obrębie danej parafii. 
<br/>

== Kadra pedagogiczna ==
Przedszkolanki polskich przedszkoli/ochronek w latach 1927–1939 na Warmii:
* [[lkwim:Otylia Teszner-Grothowa|Otylia Teszner-Grothowa]] – [[Chaberkowo]], [[Gietrzwałd]], [[Nowa Kaletka]] 
* [[Marta Schröterówna]] – Chaberkowo
* [[lkwim:Maria Kensbok|Maria Kensbok]] – [[Skajboty]] 
* [[Jadwiga Brzeszczyńska-Gransicka]] – [[Unieszewo]], [[Pluski]] 
* [[Róża Koenigsmann-Pacholska]] – [[Nowa Kaletka]]
* [[lkwim:Maria Zientara-Malewska|Maria Zientara-Malewska]] – Gietrzwałd
* [[Marta Hanowska-Sendrowska]] – Gietrzwałd
* [[Anna Kiwitt-Samulowska]] – Chabekowo, Gietrzwałd, [[Woryty]]
* [[Anna Hedrych-Sendrowska]] – Chaberkowo, Woryty
* [[Helena Połomska-Matern]] – Chaberkowo, Woryty, Unieszewo
* [[Jadwiga Gnatowska]] – [[Butryny]], Chaberkowo, [[Purda]]
* [[Janina Leśnierowska]] – [[Olsztyn]]
* [[Anna Romańska]] – Skajboty
* [[Salomea Herudaj-Myczek]] – Skajboty
* [[Zofia Olejniczak-Hinc]] – Skajboty
* [[Maria Preyłowska]] – Woryty, Unieszewo
* [[Agata Sendrowska]] – Purda
* [[Anna Zarembianka]] – Purda
* [[Franciszka Hensel-Szczepańska]] – Unieszewo, [[Przykop]]

== Polskie przedszkola ==
Miejscowości na Warmii, w których w latach 1927–1939 istniały polskie przedszkola:
* Butryny – 1928 r.
* Chaberkowo – 1927 r.
* Gietrzwałd – 1927 r.
* Nowa Kaletka – 1928 r.
* Skajboty – 1931 r.
* Unieszewo – 1927 r.
* Pluski – 1929 r.
* Woryty – 1930 lub 1933 r.
* Olsztyn – 1934 r.
* Purda – 1931 r.
* Przykop – 1931 r.

== Ciekawostki ==

W Rzeszy Niemieckiej obowiązywał zakaz zatrudniania mężatek. Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego kobiety musiały przerwać pracę zawodową. Tak też było w przypadku przedszkolanek z Warmii, m.in. Otylii Teszner-Grothowej czy Jadwigi Brzeszczyńskiej, żony [[Robert Gransicki |Roberta Gransickiego]].
<br/>

== Bibliografia ==
Filipkowski Tadeusz, ''Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960'', Warszawa 1978.

Grot Otylia, ''Założenia i formy pracy polskich przedszkoli na Warmii i Mazurach'', [w:] ''Z dziejów oświaty polskiej w Prusach Wschodnich i na Pograniczu w okresie międzywojennym'', red. Filipkowski Tadeusz, Olsztyn 1981.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, ''Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939'', Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, ''Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia'', Olsztyn 2010.
<br/>
[[Kategoria: Szkolnictwo]] 

[[Kategoria: Przedszkola]]
[[Kategoria: Powiat olsztyński]] 
[[Kategoria: 1919-1944]]