Tartak w Rucianem-Nidzie

Tartak w Rucianym-Nida to wyjątkowy w skali regionu zabytek techniki.

Ruciane-Nida
Tartak w Rucianym-Nida Tartak w Rucianym-Nida
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Ruciane-Nida
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ruciane-Nida
Położenie na mapie Polski Ruciane-Nida
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Lokalizacja

Zespół budynków tartaku, składający się z kilkunastu obiektów, zlokalizowany jest przy ul. Dworcowej 11. Budynki posadowione są na parceli graniczącej bezpośrednio z jeziorem Guzianka. W pobliżu zabudowań gospodarczych znajduje się dawna willa właściciela tartaku, która została współcześnie wydzielona z zespołu i zaadaptowana na przedszkole.

Historia

Pierwszym właścicielem i budowniczym tartaku w Rucianym – Nida był Richard Anders, który około 1900r. przejął niewielki tartak należący wcześniej do E. Lehmann (jego pozostałością jest budynek kuźni i stolarni). Był to okres, gdy dynamicznie rozwijał się nowoczesny, oparty na maszynie parowej, przemysł drzewny w dawnej prowincji wschodniopruskiej. W 1901r. tartak został rozbudowany o nowe budynki, w tym dużą halę traków, która została wyposażony w nowoczesne urządzenia produkcji szwedzkiej. Zakład zaliczał się wówczas do najnowocześniejszych tego typu przedsiębiorstw w całych Niemczach. Zakład był systematycznie rozbudowywany do lat 30 – tych XXw. Transport wewnątrzzakładowy realizowany był m.in. za pomocą kolejki wąskotorowej o pociągu konnym.

Richard Anders

Właściciel tartaku określany był przez mu współczesnych mianem „wschodniopruskiego króla drewna”. Pełnił on funkcję przewodniczącego Związku Wschodniopruskich Tartaków oraz Związku Wschodniopruskich Handlarzy Drewnem i Właścicieli Tartaków. Posiadał zakłady w wielu miejscowościach dawnych Prus Wschodnich m.in. w Szczytnie, Szymonkach, Królewcu i innych. Założył także przedstawicielstwa swych firm w Berlinie i Duisburgu. Dla pracowników tartaku R. Anders wybudował w Rucianym osiedle robotnicze, a dla siebie i rodziny dwie wille mieszkalne (obie zachowane do dnia dzisiejszego).

Nacjonalizacja i dalsze dzieje

Po drugiej wojnie światowej zakład został znacjonalizowany, a w latach 1948 – 1952 przygotowany do wznowienia produkcji (uruchomiono go w kwietniu 1952r.). W latach 70 – tych XX w. był to największy i najnowocześniejszy tartak w dawnym województwie olsztyńskim i jeden z największych w kraju. Głównym produktem tartaku była tarcica eksportowa wysyłana do krajów zachodnich. Do przełomu lat 1967/1968r. tartak wykorzystywał do produkcji przedwojenną lokomobilę (napędzająca maszyny za pomocą pasów transmisyjnych), która w tym okresie została zdemontowana. Wymieniono także pozostałe zachowane wyposażenie tartaku. Początkowo zatrudnienie w tartaku wynosiło 50 osób. W 1968r. pracowało już 250 osób. Do pracy wykorzystywano także siłę pociągową koni. Zakład funkcjonował pod nazwą: Tartak Ruciane – Nida, a w latach następnych działał jako Zakład Przemysłu Drzewnego podlegający pod Olsztyńskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego (do 1986r.) i Suwalskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego (do 1990r.). W latach 90 – tych XX w. tartak rozbudowano o nowe budynki. Maksymalna produkcja wynosiła 80.000 m3 drewna rocznie. Tartak pozostawał zakładem państwowym do 1999r., kiedy to został sprywatyzowany. Obecnie zakład pozostaje nieczynny.

Tartak – zespół obiektów

W skład tartaku wchodzi szereg budowli obiektów, w tym o charakterze hydrotechnicznym. Są to: hala traków, budynek kotłowni i warsztatu mechanicznego, budynek kuźni i stolarni, wodociągowa wieża ciśnień, budynek stajni i magazynu siana, wozownia, magazyn wyrobów gotowych, basen rozdzielczy, kanał transportu. W porcie drzewnym zachowany jest historyczny system transportu drewna. Wszystkie obiekty tworzą dobrze zachowany zespół architektury przemysłowej (tartacznej) charakterystyczny dla przełomu XIX i XX w.