Miłki

Miłki
[[Plik: Herb Miłek |240px|Miłki]]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Miłki
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Miłki
Położenie na mapie Polski Miłki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Miłki (niem. Milken) – wieś położona w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Miłki na trasie Giżycko – Orzysz nad jeziorem Miłkowskim. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Urzędowa nazwa wsi – Milken – nie uległa przed wojną zmianie. Według statystyk Głównego Urzędu Statystycznego z 2011 roku gminę zamieszkiwało 3919 mieszkańców.

Charakterystyka fizjograficzna

W drugiej połowie neolitu przywędrowały na tereny Pojezierza Mazurskiego grupy ludności kultury ceramiki sznurowej, zwanej tak od częstego charakterystycznego zdobienia naczyń odciskami skręcanego sznurka. Uważa się, że była to ludność indoeuropejska, ponieważ kultura ta rozciągnęła się na olbrzymich obszarach od Pirenejów aż prawie po Wołgę, dokonując równocześnie pewnej unifikacji kulturowej całej Europy. Zmieszały się podówczas elementy autochtoniczne z elementami przybyłymi – jak się przypuszcza – z południowego wschodu. Ludy kultury ceramiki sznurowej cechowała niesłychana prężność, wojowniczość. Do swych szybkich podbojów ludność ta używała już konia pod wierzch. Pośród różnego rodzaju znalezisk tej kultury na uwagę zasługują przede wszystkim doskonałe kamienne toporki bojowe a także charakterystyczne sercowate krzemienne grociki do strzał łuku. Wyroby takie odnajdywano w powiecie giżyckim, między innymi w Miłkach.

Dzieje miejscowości

Komtur z Pokarmina, Bernard von Balzhofen, sprzedał tu niejakiemu Miłkowi 6 marca 1475 roku sześć włók sołeckich i powierzył mu założenie tutaj wsi niemieckiej. Jednakże od początku swych dziejów Miłki miały ludność polską. W 1481 roku działał tu proboszcz, Mikołaj, pochodzący z diecezji gnieźnieńskiej. W 1625 roku w Miłkach mieszkali sami Polacy. W roku 1507 trzy karczmy w Miłkach posiadali Janek, Szymon i Staśko. W 1602 roku było tu sześć karczem, w których ludność mogła też zaopatrywać się w żywność. Na dżumę w latach 1709 – 1710 zmarło tu wiele ludzi. Dziesięć lat później szesnaście włók i piętnaście morgów nie miało tu właścicieli. Z opuszczonych gospodarstw chłopskich powstał wtedy majątek Przykop o obszarze 176 ha. Kościół w Miłkach zbudowano w końcu XV wieku. Szkołę wymieniały protokoły wizytacyjne już w 1529 roku. Była to zatem najstarsza szkoła wiejska w okolicach Giżycka i Rynu. Do parafii ewangelickiej w Miłkach należały wsie: Bielskie, Czyprki, Danowo, Jedamki, Konopki Małe, Konopki Wielkie, Kruklin, Lipińskie, Malinka, Marcinowa Wola, Miechy, Miłki, Okrągłe, Ruda, Siedliska, Skomack Mały, Staświny, Szczepanki, Talki i Wyszowate. Do połowy XIX wieku była to czysto polska parafia. W 1841 roku spośród dwunastu nauczycieli z tej parafii ośmiu odmówiło podpisania oświadczenia pochwalającego likwidację polskiego nauczania w szkołach mazurskich. W połowie XIX wieku parafią tą kierował współpracownik Gustawa Gizewiusza, Ferdynand Schrage. Przeciwstawiał się on germanizowaniu mazurów i żądał, by lekcji religii udzielano w szkołach mazurskich po polsku. Jeszcze przed drugą wojną światową mieszkańcy tej parafii mówili w domach swą mazurską gwarą. Dlatego władze kościelne wymagały od pastorów parafii miłeckiej, by znali język polski. Pod koniec wojny miała tu siedzibę radziecka komendatura wojenna. W sierpniu 1945 roku stworzono tu Zarząd Gminny, składający się z komisarycznego wójta oraz sekretarza gminy. W tym samym czasie powstał tu posterunek milicji obywatelskiej. W listopadzie 1945 roku siedzibę gminy przeniesiono do Paprotek, na krótko jednak, bo już w 1947 roku znowu Zarząd Gminny ulokowano w Miłkach. W 1947 roku otwarto w miłkach kuźnię, którą w 1950 roku przejął gminny ośrodek maszynowy. W 1946 roku otwarto w Miłkach sklep wielobranżowy. Towar dowożono z Giżycka początkowo rowerem, a później furmanką. Szkołę we wsi zorganizował pierwszy jej kierownik, Wacław Białobrzeski. Otwarcia dokonano 20 września 1946 roku. Miała ona od razu 146 uczniów i trzech nauczycieli. W roku 1949/1950 liczba uczniów wzrosła do 229, potem jednakże spadła aż do 120. W roku szkolnym 1974/1975 szkoła w Miłkach wraz ze swoimi szkołami filialnymi (Czyprki, Konopki Małe, Konopki Wielkie i Marcinowa Wola) miały 412 uczniów i 22 nauczycieli. W roku 1951 powstało stałe kino. W roku 1954 otwarto gminną świetlicę. Stworzono w niej zespół pieśni i tańca. W 1964 roku zorganizowano klub w Miłkach. We wsi znajduje się restauracja „Jagna” i zajazd „Non Stop” przy stacji benzynowej . Obok wsi na wzniesieniu widoczna z odległości kilkunastu kilometrów wieża przekaźnikowa Radiowo – Telewizyjnego Centrum Nadawczego o wysokości 330 metrów – oddana została do użytku w sierpniu 1999 roku.

Ludzie związani z miejscowością:

Sekretarzem gminy, następnie wójtem, a potem przewodniczącym Gromadzkiej Rady Narodowej w Miłkach był Marcin Karwowski, człowiek szczególnie zasłużony dla tej wsi.

W 1946 roku Miłki jako pierwsze w gminie otrzymały prąd elektryczny po przerwie wojennej. Elektryfikacja wsi, a potem następnych, była zasługą Borysa Worobiewa, zasłużonego pioniera.

Zabytki:

Kościół w Miłkach - widok z zewnątrz
Źródło: http://milki.wm.pl/2826-8200,Milki-najstarszy-zachowany-kosciol-na-Mazurach,63868.html?

Kościół w Miłkach należy do najstarszych kościołów na Mazurach. Ma masywną wieżę, mury zaś z cegły i kamieni polnych, otynkowane. Całość jest utrzymana w stylu gotyckim. W 1656 roku został spalony, lecz wkrótce potem odbudowany. Kościół ma prostokątny korpus: wieża od zachodu, od południa kruchta, od wschodu – zakrystia. Ołtarz główny jest z 1688 roku dwukondygnacyjny, pierwotnie ambonowy. Ambona jest wydzielona z ołtarza, ośmioboczna. Na płycinach ma malowane półpostacie ewangelistów i pejzaż. Emporę organową z trzema malowanymi głowami grających aniołów z roku 1698 ufundował Rafał Waga, pisarz powiatowy. Dwa mosiężne świeczniki pochodzą z XVIII wieku. Dwa krzesła rzeźbione, obite skórą, z wytłaczanym ornamentem roślinnym są dziełem z końca XVII wieku. Dzwon pochodzi z 1658 roku. W latach 1525 – 1945 kościół był użytkowany przez ewangelików. Po drugiej wojnie światowej przejęli go katolicy i nadali mu wezwanie Królowej Korony Polskiej. Jest to cenny zabytek architektury.

Kościół w Miłkach - widok na ołtarz główny

Gospodarka:

Na początku XX wieku zbudowano we wsi młyn mechaniczny. W 1928 roku założono mleczarnię spółdzielczą, przebudowaną w roku 1936. W 1949 roku zorganizowano tu zakład przetwórstwa mleka, prowadzący produkcję masła, sera i kazeiny. Zakład ten, podporządkowany później Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Giżycku, zatrudniał w 1970 roku 22 osoby. Według spisu z 1970 roku Miłki zamieszkiwało 778 osób w 115 budynkach mieszkalnych. Wieś składała się z 98 gospodarstw o łącznej powierzchni 674 ha. Gospodarstwa te posiadały ogółem 325 sztuk bydła, w tym 195 krów i 632 sztuki trzody chlewnej. Prócz tego przy wsi znajdowało się państwowe gospodarstwo rolne (Przykop).

Bibliografia:

Kś. Fr., Miłki, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 6, red. F. Sulimierski, Warszawa 1885.
Maślij Stefania, Giżycko i okolice. Przewodnik, Giżycko 2004.
Odoj Romuald, Pradzieje, w: Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar Olsztyn 1983.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz, Giżycko. Dzieje miasta i powiatu, Olsztyn 1966.
Wakar Andrzej, Dzieje wsi, w: Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, red. Idem, Olsztyn 1983.

Zobacz też

Boss (dyskusja) 22:13, 8 wrz 2013 (CEST)