Grabacz

Grabacz
Grabacz. Źródło: www.nowemiasto.com.pl [10.07.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Rybno
Liczba ludności (2010)	41
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Grabacz
Położenie na mapie Polski Grabacz
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Grabacz (niem. Grabacz) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Rybno. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 41 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Andrzej Jadanowski.

Położenie

Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, nad rzeką Wel, 6 km na południowy wschód od Rybna, na południe od drogi wojewódzkiej nr 538 oraz linii kolejowej na odcinku Działdowo – Nowe Miasto Lubawskie i Lubawa.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona najprawdopodobniej w 1466 roku na gruntach należących do dóbr stołowych biskupa chełmińskiego. W 1759 roku w inwentarzu biskupstwa zapisano: Tenże szlachcic Sątopski za prawem biskupa Kretkowskiego z 1724 roku od lat 40. nadaniem trzyma także kolonię Grabacz, Rudzie przyległą, do tego łąki dwie między Kostkowem a Budami popielarskimi, item przy rzece (wel) łączki dwie za dworkiem, do tego wolny opał, wolne hodowanie owiec, wolność robienia piwa na własną tylko potrzebę. Jest to przykład warunków, na jakich biskupi w tym czasie puszczali grunty w dzierżawę. Grabacz przez stulecia był niewielkim majątkiem, znajdował się tu dworek. W 1919 roku na mocy Traktatu Wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej; do 1932 roku wchodziła w skład powiatu lubawskiego. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką.

Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1858 r. – 41 osób

• 1881 r. – 25 osób, 4 gospodarstwa

• 1905 r. – 83 osoby

• 1910 r. – 76 osób

• 1930 r. – 8 gospodarstw

Edukacja

Dzieci z tej miejscowości uczęszczają do Szkoły Podstawowej w Koszelewach.

Turystyka

Przez Grabacz wiedzie szlak kajakowy po rzece Wel.

Zabytki

• przykłady budownictwa murowanego mieszkalnego i gospodarczego z początku XX wieku (np. dom nr 11)

Bibliografia

Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1966.
Przewodnik po zabytkach kultury materialnej Welskiego Parku Krajobrazowego, tekst Jarosław Kapiński, Wanda Grodzka, Lidzbark 2001.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Westpreussen.de [12.11.2013]
Strona Urzędu Gminy Rybno [05.12.2013]
Tygodnik Internetowy [10.07.2014]