Świętajno (powiat olecki): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = swieta.jpg |
| − | |opis zdjęcia = Świętajno | + | |opis zdjęcia = Świętajno. Fot. J. Kunicki.<br>Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:%C5%9Awietajno.jpg Commons Wikimedia] [12.11.2013] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś gminna |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = olecki | |powiat = olecki | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 1013 | + | |liczba ludności = 1013 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Świętajno ''' (niem. ''Schwentainen'') – | + | ''' Świętajno ''' (niem. ''Schwentainen'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olecki|powiecie oleckim]], w [[Świętajno (gmina wiejska, powiat olecki)|gminie Świętajno]]; siedziba władz gminy. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W latach 1999-2001 wieś wchodziła w skład [[Powiat olecko-gołdapski|powiatu olecko-gołdapskiego]]. W 2010 roku liczyła 1013 mieszkańców<ref>łącznie Świętajno i [[Rogowszczyzna]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Stanisław Żukowski]]<ref>Informacje przekazane E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie, 30.12.2013.</ref>. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w | + | Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Pojezierze Ełckie|Pojezierzu Ełckim]], między jeziorem [[Jezioro Świętajno (powiat olecki)|Świętajno]] a [[Jezioro Dworackie|Dworackim]], 14 km na południowy zachód od [[Olecko|Olecka]] i 23 km na północ od [[Ełk|Ełku]], na południe od drogi wojewódzkiej nr 655. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. W 1554 roku starosta [[Krzysztof Glaubitz]] sprzedał Szczepanowi Kowalowi cztery łany sołeckie po 45 grzywien za każdy łan. W zamian sołtys zobowiązał się do założenia [[Wieś czynszowa| wsi czynszowej]] nad jeziorem Świętajno na 40 łanach na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]; osadnicy otrzymali dziesięcioletnią [[Wolnizna|wolniznę]]. Wkrótce potem Szczepan zakupił dla siebie dodatkowy łan, a wieś powiększyła się do 50 łanów. |
| − | W 1557 roku założono w Świętajnie [[ | + | W 1557 roku założono w Świętajnie [[Parafia ewangelicka w Świętajnie (powiat olecki)|parafię ewangelicką]] oraz wybudowano kościół. |
| − | Szkoła we wsi powstała równocześnie z kościołem. W 1935 roku zatrudnionych w niej było dwóch nauczycieli i jedna nauczycielka, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej ogółem 175 uczniów. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] szkołę uruchomiono ponownie w sierpniu 1945 roku jako jedną z pierwszych szkół w powiecie oleckim; pracował w niej wówczas jeden nauczyciel. | + | Szkoła we wsi powstała równocześnie z kościołem. W 1935 roku zatrudnionych w niej było dwóch nauczycieli i jedna nauczycielka, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej ogółem 175 uczniów. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] szkołę uruchomiono ponownie w sierpniu 1945 roku jako jedną z pierwszych szkół w powiecie oleckim; pracował w niej wówczas jeden nauczyciel. |
| − | W 1911 roku kolejka wąskotorowa połączyła Świętajno z Oleckiem; została | + | W 1911 roku kolejka wąskotorowa połączyła Świętajno z Oleckiem; została zniszczona pod koniec [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojny światowej]]. Od 1945 roku Świętajno było siedzibą gminy, w latach 1954–1972 [[Gromada Świętajno (powiat olecki)|gromady]], a od 1973 roku ponownie gminy. W 1947 roku powstała we wsi spółdzielnia handlowa; w tym samym roku Świętajno zostało zelektryfikowane; później uruchomiono także ośrodek zdrowia. W 1949 roku założono tu bibliotekę gminną wraz z czytelnią. Funkcjonowało tu również [[Państwowe Gospodarstwo Rolne]]. |
Obecnie we wsi znajduje się m.in. bank, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia i apteka. | Obecnie we wsi znajduje się m.in. bank, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia i apteka. | ||
| − | Liczba mieszkańców | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: |
| − | 1857 - 661 osób | + | *1857 r. - 661 osób |
| − | 1933 - 761 osób | + | *1933 r. - 761 osób |
| − | 1939 - 689 osób | + | *1939 r. - 689 osób |
| + | |||
| + | ==Gospodarka== | ||
| + | We wsi działa [[Stowarzyszenie Agroturystyczne „Mazurska Kraina” w Świętajnie|Stowarzyszenie Agroturystyczne „Mazurska Kraina”]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Kultura== |
| − | + | Jest tutaj [[Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Świętajnie|Gminny Ośrodek Kultury i Sportu]], a także [[Gminna Biblioteka Publiczna w Świętajnie (powiat olecki)|Gminna Biblioteka Publiczna]]. | |
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Szkolnictwo == |
| − | *[[ | + | *[[Szkoła Podstawowa w Świętajnie (powiat olecki)|szkoła podstawowa]] |
| − | + | *[[Gimnazjum w Świętajnie (powiat olecki)|gimnazjum]] | |
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Świętajnie| | + | *[[Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Świętajnie|kościół]], dawny ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, wraz z plebanią, z pierwszej połowy XIX wieku |
| − | * | + | *budynek szkoły z początku XX wieku, murowany |
| − | * | + | *zespół dawnej karczmy z początku XX wieku: dom i budynek gospodarczy, murowane |
| − | * | + | *liczne przykłady murowanej zabudowy mieszkalnej z początku XX wieku (domy nr: 3, 4, 5, 6, 12, 13, 19, 20, 25, 29, 30, 31, 33, 38) |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na wschód od wsi |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku, rodzinny |
| − | * | + | *cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, rodzinny, [[Świętajno–Kolonia]] |
| − | * | + | *park dworski z przełomu XIX i XX wieku wraz z przyległym terenem zabudowy mieszkalnej i gospodarczej (dwie obory, stodoła i park) oraz aleją dojazdową, [[Rogowszczyzna]] (PGR) |
| − | + | *cmentarz ewangelicki z XIX wieku, Rogowszczyzna (PGR) | |
| − | * | + | *most drogowy nad linią kolejową Olecko - Świętajno, 1911, Rogowszczyzna (PGR) |
| − | * | ||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| + | *[[lkwim:Janina Anuszkiewicz|Janina Anuszkiewicz]] (ur. 1953) – społecznik, animator kultury, wieloletnia dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Świętajnie (do 31 marca 2010), hafciarka, poetka | ||
| + | *[[Andrzej Kisiel]] (ur. 1956) – samorządowiec, wójt gminy Świętajno (1990–1994), burmistrz miasta i gminy Olecko, starosta powiatu oleckiego | ||
| + | *[[Michał Salkowski]] – pastor w Świętajnie w latach 1802–1837; sprzeciwiał się germanizowaniu szkół mazurskich | ||
| + | *[[Janina Trus]] (ur. 1950) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Świętajno (2006–2014) | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br/> | |
| − | + | ''Olecko. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | Gminna ewidencja zabytków, udostępniona E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie. [30.12.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/treuburg.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] | |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 103: | Linia 101: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat olecki]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Świętajno (gmina wiejska, powiat olecki)]] |
| − | + | [[Kategoria: Wsie gminne]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: 1501-1600]] |
Aktualna wersja na dzień 13:26, 19 lut 2015
| Świętajno | |
| | |
![Świętajno. Fot. J. Kunicki.Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013]](/index.php/Plik:Swieta.jpg) Świętajno. Fot. J. Kunicki.
Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013] | |
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olecki |
| Gmina | Świętajno |
| Liczba ludności (2010) | 1013 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Świętajno | |
| Położenie na mapie Polski  Świętajno | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Świętajno (niem. Schwentainen) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Świętajno; siedziba władz gminy. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999-2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko-gołdapskiego. W 2010 roku liczyła 1013 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Stanisław Żukowski[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Pojezierzu Ełckim, między jeziorem Świętajno a Dworackim, 14 km na południowy zachód od Olecka i 23 km na północ od Ełku, na południe od drogi wojewódzkiej nr 655.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów Prus Książęcych. W 1554 roku starosta Krzysztof Glaubitz sprzedał Szczepanowi Kowalowi cztery łany sołeckie po 45 grzywien za każdy łan. W zamian sołtys zobowiązał się do założenia wsi czynszowej nad jeziorem Świętajno na 40 łanach na prawie chełmińskim; osadnicy otrzymali dziesięcioletnią wolniznę. Wkrótce potem Szczepan zakupił dla siebie dodatkowy łan, a wieś powiększyła się do 50 łanów.
W 1557 roku założono w Świętajnie parafię ewangelicką oraz wybudowano kościół.
Szkoła we wsi powstała równocześnie z kościołem. W 1935 roku zatrudnionych w niej było dwóch nauczycieli i jedna nauczycielka, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej ogółem 175 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono ponownie w sierpniu 1945 roku jako jedną z pierwszych szkół w powiecie oleckim; pracował w niej wówczas jeden nauczyciel.
W 1911 roku kolejka wąskotorowa połączyła Świętajno z Oleckiem; została zniszczona pod koniec II wojny światowej. Od 1945 roku Świętajno było siedzibą gminy, w latach 1954–1972 gromady, a od 1973 roku ponownie gminy. W 1947 roku powstała we wsi spółdzielnia handlowa; w tym samym roku Świętajno zostało zelektryfikowane; później uruchomiono także ośrodek zdrowia. W 1949 roku założono tu bibliotekę gminną wraz z czytelnią. Funkcjonowało tu również Państwowe Gospodarstwo Rolne.
Obecnie we wsi znajduje się m.in. bank, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia i apteka.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1857 r. - 661 osób
- 1933 r. - 761 osób
- 1939 r. - 689 osób
Gospodarka
We wsi działa Stowarzyszenie Agroturystyczne „Mazurska Kraina”.
Kultura
Jest tutaj Gminny Ośrodek Kultury i Sportu, a także Gminna Biblioteka Publiczna.
Szkolnictwo
Zabytki
- kościół, dawny ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, wraz z plebanią, z pierwszej połowy XIX wieku
- budynek szkoły z początku XX wieku, murowany
- zespół dawnej karczmy z początku XX wieku: dom i budynek gospodarczy, murowane
- liczne przykłady murowanej zabudowy mieszkalnej z początku XX wieku (domy nr: 3, 4, 5, 6, 12, 13, 19, 20, 25, 29, 30, 31, 33, 38)
- cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na wschód od wsi
- cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX wieku, rodzinny
- cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku, rodzinny, Świętajno–Kolonia
- park dworski z przełomu XIX i XX wieku wraz z przyległym terenem zabudowy mieszkalnej i gospodarczej (dwie obory, stodoła i park) oraz aleją dojazdową, Rogowszczyzna (PGR)
- cmentarz ewangelicki z XIX wieku, Rogowszczyzna (PGR)
- most drogowy nad linią kolejową Olecko - Świętajno, 1911, Rogowszczyzna (PGR)
Ludzie związani z miejscowością
- Janina Anuszkiewicz (ur. 1953) – społecznik, animator kultury, wieloletnia dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Świętajnie (do 31 marca 2010), hafciarka, poetka
- Andrzej Kisiel (ur. 1956) – samorządowiec, wójt gminy Świętajno (1990–1994), burmistrz miasta i gminy Olecko, starosta powiatu oleckiego
- Michał Salkowski – pastor w Świętajnie w latach 1802–1837; sprzeciwiał się germanizowaniu szkół mazurskich
- Janina Trus (ur. 1950) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Świętajno (2006–2014)
Bibliografia
Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Gminna ewidencja zabytków, udostępniona E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie. [30.12.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Świętajno i Rogowszczyzna
- ↑ Informacje przekazane E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie, 30.12.2013.
