Mąkla tarniowa

Mąkla tarniowa
Evernia prunastri
(L.) Ach.
Mąkla tarniowa. Fot. Dariusz Kubiak.
Systematyka
Królestwo	grzyby
Gromada	grzyby workowe
Klasa	miseczniaki (Lecanoromycetes)
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	mąkla
Gatunek	mąkla tarniowa
Synonimy
Parmelia tubulosa (Schaer) Bitter

Mąkla tarniowa (Evernia prunastri (L.) Ach.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae), rzędu misecznicowców (Lecanorales).

Plecha

Mąkla tarniowa tworzy plechę listkowato-krzaczkowatą, zwisającą lub odstającą od podłoża, czasem płożąca się, rozgałęzioną, miękką, na górnej stronie zielonawą (w różnych odcieniach). Odcinki plechy są płaskie, dołeczkowane, pomarszczone. Zmarszczki tworzą nieregularna siateczkę.

Miąższ nie barwi się od standardowych odczynników (P-, K-, C-). Na całej plesze występują porozrzucane, liczne soralia, z białawymi, mączystymi sorediami. Owocniki typu apotecjum wykształcają się wyjątkowo.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek kosmopolityczny, najliczniej występujący na półkuli północnej, ale notowany na wszystkich kontynentach (poza Antarktydą). W Polsce gatunek częsty, miejscami pospolity. Występuje na korze drzew, głównie liściastych, czasem na murszejącym drewnie i na podłożu skalnym, wyjątkowo na ziemi.

Spośród porostów krzaczkowatych jest to gatunek najbardziej odporny na zanieczyszczenia powietrza. W skali kraju uznany za bliski zagrożenia wymarciem (kategoria NT na "Czerwonej liście"). Na Warmii i Mazurach jest to porost jeszcze pospolity.

Wartość użytkowa

Porost objęty w Polsce częściową ochroną gatunkową.

Plecha mąkli tarniowej była w przeszłości w okresach głodu ważnym składnikiem pożywienia ludzi. W Laponii jest do dzisiaj po zmieleniu używana jako dodatek do mąki podczas pieczenia chleba.

Surowiec, jakim są plechy mąkli tarniowej, nosi tradycyjną nazwę "mech dębowy". Olejek lotny destylowany z plech jest stosowany we współczesnej perfumerii. Znajduje się w wodach po goleniu, męskich dezodorantach, a ponadto jako olejek do lamp zapachowych.

Bibliografia

Cieśliński Stanisław, Czyżewska Krystyna, Fabiszewski Jerzy, Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland, [w:] Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006.
Fałtynowicz Wiesław, Wykorzystanie porostów epifitycznych do oceny zanieczyszczenia w Polsce, Krosno 1995.
pl.wikipedia.org, mąkla tarniowa [12.06.2014]
pl.wikipedia.org, Lista porostów objętych ochroną prawną w Polsce [12.06.2014]