Wieliczki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Ludzie związani z miejscowością) |
|||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Modrzewiowy kościół w Wieliczkach.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Modrzewiowy kościół w Wieliczkach. Fot. Marek Kowalewski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kościół_w_Wieliczkach.jpg Commons Wikimedia] [12.11.2013] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś gminna |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = olecki | |powiat = olecki | ||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
| − | |stopniN = 53 |minutN = | + | |stopniN = 53 |minutN = 59 |sekundN = 00 |
| − | |stopniE = | + | |stopniE = 22 |minutE = 35 |sekundE = 00 |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodróże = | |wikipodróże = | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Wieliczki ''' (niem. ''Wielitzken'', od 1938 r. ''Wallenrode'') – | + | ''' Wieliczki ''' (niem. ''Wielitzken'', od 1938 r. ''Wallenrode'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olecki|powiecie oleckim]], w [[Wieliczki (gmina wiejska)|gminie Wieliczki]]; siedziba władz gminy. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład [[Powiat olecko-gołdapski|powiatu olecko–gołdapskiego]]. W 2010 roku liczyła 693 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Marianna Wieliczko]]<ref>[http://wieliczki.bipgmina.pl/jednostki_pomocnicze/1/solectwa/ Strona Urzędu Gminy Wieliczki] [05.12.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w | + | Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Pojezierze Ełckie|Pojezierzu Ełckim]], na wschód od [[Jezioro Oleckie Małe|Jeziora Oleckiego Małego]], 8 km na południowy wschód od [[Olecko|Olecka]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 655. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]], przed 1523 rokiem. W tymże roku starosta [[Piotr Schwartz]] sprzedał cztery łany sołeckie nieznanemu z nazwiska sołtysowi, a wieś obejmowała wówczas najprawdopodobniej 40 łanów. Inny starosta, [[Krzysztof Glaubitz]], w 1554 roku potwierdził sprzedaż jednego łana sołeckiego w Wieliczkach Janowi Mażowi, który zobowiązał się do obsadzenia dodatkowych dziesięciu łanów. Wieś powiększyła się jeszcze w XVIII wieku do 60 łanów. |
Znaczenie wsi wzrosło po przeprowadzeniu w połowie XIX wieku drogi z Olecka, założeniu urzędu pocztowego (1870), a wreszcie założeniu wąskotorowej linii kolejowej Olecko - Wieliczki - [[Cimochy]] (1911). | Znaczenie wsi wzrosło po przeprowadzeniu w połowie XIX wieku drogi z Olecka, założeniu urzędu pocztowego (1870), a wreszcie założeniu wąskotorowej linii kolejowej Olecko - Wieliczki - [[Cimochy]] (1911). | ||
| Linia 47: | Linia 43: | ||
[[Parafia ewangelicka w Wieliczkach|Parafię ewangelicką]] założono w Wieliczkach już przed 1552 rokiem. | [[Parafia ewangelicka w Wieliczkach|Parafię ewangelicką]] założono w Wieliczkach już przed 1552 rokiem. | ||
| − | Szkoła we wsi powstała wkrótce po założeniu parafii. W 1935 roku zatrudniony w niej był jeden nauczyciel, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej ogółem 103 uczniów. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] szkołę uruchomiono ([[Bolesław Tomkiewicz]]) ponownie już latem 1945 roku jako jedną z pierwszych szkół w powiecie oleckim. Na przełomie lat 60. i 70. oddano jej do użytku nowy budynek. | + | Szkoła we wsi powstała wkrótce po założeniu parafii. W 1935 roku zatrudniony w niej był jeden nauczyciel, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej ogółem 103 uczniów. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] szkołę uruchomiono ([[Bolesław Tomkiewicz]]) ponownie już latem 1945 roku jako jedną z pierwszych szkół w powiecie oleckim. Na przełomie lat 60. i 70. oddano jej do użytku nowy budynek. |
| − | Po 1945 roku Wieliczki były siedzibą gminy, a w latach | + | Po 1945 roku Wieliczki były siedzibą gminy, a w latach 1954–1972 - [[Gromada Wieliczki|gromady]]. W okresie PRL działało we wsi [[Państwowe Gospodarstwo Rolne Wieliczki]]. W 1947 roku założono tu spółdzielnię handlową; w tym samym roku wieś została zelektryfikowana. Dwa lata później utworzono bibliotekę gminną. W 1957 roku powstało we wsi - staraniem [[Agnieszka Cybulska|Agnieszki Cybulskiej]] - koło gospodyń wiejskich. Z inicjatywy członkiń założono w Wieliczkach kółko rolnicze, przedszkole i wodociąg. |
Obecnie we wsi znajduje się m.in. bank, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, restauracja, bar, pole namiotowe. | Obecnie we wsi znajduje się m.in. bank, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, restauracja, bar, pole namiotowe. | ||
| − | Liczba mieszkańców | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: |
| − | 1857 - 416 osób | + | *1857 r. - 416 osób |
| − | 1933 - 616 osób | + | *1933 r. - 616 osób |
| − | 1939 - 588 osób | + | *1939 r. - 588 osób |
| − | |||
| − | == | + | == Szkolnictwo == |
| − | *[[Szkoła | + | *[[Szkoła Powszechna w Wieliczkach |szkoła podstawowa]] |
| − | *[[Gimnazjum w Wieliczkach]] | + | *[[Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wieliczkach |Gimnazjum im. Jana Pawła II]] |
| − | |||
== Kultura == | == Kultura == | ||
| − | + | W miejscowości działa [[Gminny Ośrodek Kultury w Wieliczkach |Gminny Ośrodek Kultury]]. W tutejszej szkole wydawana jest gazetka [[lkwim:Gimbozeta |Gimbozeta]]. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | == Religia == | ||
| + | We wsi znajduje się siedziba [[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny w Wieliczkach |parafii rzymskokatolickiej]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[Kościół pw. Narodzenia | + | *[[lkwim:Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wieliczkach|kościół]] modrzewiowy, dawny ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z drugiej połowy XVII wieku; wyposażenie z XVII–XIX wieku, wiszący ołtarz z połowy XVII wieku; remontowany w latach 1925–1927 i w 1962 r. |
| − | * | + | *cmentarz wojenny z okresu [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] |
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| + | *[[Michał Grodzki]] (ok. 1682 – ok. 1747) – rektor szkoły w [[Cichy|Cichach]], poeta; urodził się w Wieliczkach | ||
| + | *[[lkwim:Mieczysław Józefczyk|Mieczysław Józefczyk]] (ur. 1928) – duchowny rzymskokatolicki, historyk, badacz dziejów [[Elbląg |Elbląga]], proboszcz miejscowej parafii w latach 1958–1963 | ||
| + | *[[Jarosław Kuczyński|Jarosław Kuczyński]] (ur. 1958) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Wieliczki | ||
| + | *[[lkwim:Zofia Nowikowska|Zofia Nowikowska]] (ur. 1960) – artystka ludowa, hafciarka, koronkarka i pisankarka; mieszka w Wieliczkach | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. 1–2, Olsztyn 2011.<br/> | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br/> | |
| − | + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | |
| − | + | ''Olecko. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | |
| − | + | Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/treuburg.html| Vervaltugsgeschichte] [12.11.2013] | |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 103: | Linia 98: | ||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| + | [http://www.gokwieliczki.pl/| Gminny Ośrodek Kultury w Wieliczkach] | ||
| + | [http://wieliczki.pl/| Urząd Gminy w Wieliczkach] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat olecki]] | |
| + | [[Kategoria: Wieliczki (gmina wiejska)]] | ||
| + | [[Kategoria: Wsie gminne]] | ||
| + | [[Kategoria: 1501-1600]] | ||
Aktualna wersja na dzień 17:54, 12 mar 2015
| Wieliczki | |
| | |
![Modrzewiowy kościół w Wieliczkach. Fot. Marek Kowalewski. Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013]](/index.php/Plik:Modrzewiowy_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Wieliczkach.jpg) Modrzewiowy kościół w Wieliczkach. Fot. Marek Kowalewski. Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olecki |
| Gmina | Wieliczki |
| Liczba ludności (2010) | 693 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wieliczki | |
| Położenie na mapie Polski  Wieliczki | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Wieliczki (niem. Wielitzken, od 1938 r. Wallenrode) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Wieliczki; siedziba władz gminy. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko–gołdapskiego. W 2010 roku liczyła 693 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marianna Wieliczko[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Pojezierzu Ełckim, na wschód od Jeziora Oleckiego Małego, 8 km na południowy wschód od Olecka; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 655.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów państwa Zakonu Krzyżackiego, przed 1523 rokiem. W tymże roku starosta Piotr Schwartz sprzedał cztery łany sołeckie nieznanemu z nazwiska sołtysowi, a wieś obejmowała wówczas najprawdopodobniej 40 łanów. Inny starosta, Krzysztof Glaubitz, w 1554 roku potwierdził sprzedaż jednego łana sołeckiego w Wieliczkach Janowi Mażowi, który zobowiązał się do obsadzenia dodatkowych dziesięciu łanów. Wieś powiększyła się jeszcze w XVIII wieku do 60 łanów.
Znaczenie wsi wzrosło po przeprowadzeniu w połowie XIX wieku drogi z Olecka, założeniu urzędu pocztowego (1870), a wreszcie założeniu wąskotorowej linii kolejowej Olecko - Wieliczki - Cimochy (1911).
Parafię ewangelicką założono w Wieliczkach już przed 1552 rokiem.
Szkoła we wsi powstała wkrótce po założeniu parafii. W 1935 roku zatrudniony w niej był jeden nauczyciel, a w ośmiu klasach uczęszczało do niej ogółem 103 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono (Bolesław Tomkiewicz) ponownie już latem 1945 roku jako jedną z pierwszych szkół w powiecie oleckim. Na przełomie lat 60. i 70. oddano jej do użytku nowy budynek.
Po 1945 roku Wieliczki były siedzibą gminy, a w latach 1954–1972 - gromady. W okresie PRL działało we wsi Państwowe Gospodarstwo Rolne Wieliczki. W 1947 roku założono tu spółdzielnię handlową; w tym samym roku wieś została zelektryfikowana. Dwa lata później utworzono bibliotekę gminną. W 1957 roku powstało we wsi - staraniem Agnieszki Cybulskiej - koło gospodyń wiejskich. Z inicjatywy członkiń założono w Wieliczkach kółko rolnicze, przedszkole i wodociąg.
Obecnie we wsi znajduje się m.in. bank, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, restauracja, bar, pole namiotowe.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1857 r. - 416 osób
- 1933 r. - 616 osób
- 1939 r. - 588 osób
Szkolnictwo
Kultura
W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury. W tutejszej szkole wydawana jest gazetka Gimbozeta.
Religia
We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej.
Zabytki
- kościół modrzewiowy, dawny ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z drugiej połowy XVII wieku; wyposażenie z XVII–XIX wieku, wiszący ołtarz z połowy XVII wieku; remontowany w latach 1925–1927 i w 1962 r.
- cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej
Ludzie związani z miejscowością
- Michał Grodzki (ok. 1682 – ok. 1747) – rektor szkoły w Cichach, poeta; urodził się w Wieliczkach
- Mieczysław Józefczyk (ur. 1928) – duchowny rzymskokatolicki, historyk, badacz dziejów Elbląga, proboszcz miejscowej parafii w latach 1958–1963
- Jarosław Kuczyński (ur. 1958) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Wieliczki
- Zofia Nowikowska (ur. 1960) – artystka ludowa, hafciarka, koronkarka i pisankarka; mieszka w Wieliczkach
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1–2, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Vervaltugsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Wieliczki [05.12.2013]
