Zielenica

Zielenica
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Górowo Iławeckie
Liczba ludności (2010)	178
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Zielenica
Położenie na mapie Polski Zielenica
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Zielenica (niem. Grünwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 178 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Zielenica i Gruszyny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jolanta Widlak.

Zielenica na pocztówce z początków XX wieku.
Źródło: www.pieszkowo.parafia.info.pl

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 23 km na zachód od Bartoszyc i 5,5 km na południowy wschód od Górowa Iławeckiego. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 511.

Wieś zachowała dawny układ owalnicy.

Dzieje miejscowości

Zielenica powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim o powierzchni 60 łanów. W czasie kolejnych wojen polsko-krzyżackich w XV wieku wieś była kilkakrotnie niszczona. Po wojnie trzynastoletniej 1454–1466 zakon oddał ją w zastaw za długi dowódcy wojsk zaciężnych Mikołajowie Taubenheimowi. W następnym stuleciu wieś zakupili von der Groebenowie, a w XVIII wieku, aż do reform uwłaszczeniowych, była to wieś królewska. Do 1945 roku Zielenica wchodziła w skład parafii ewangelickiej w Górowie Iławeckim.

Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 74 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie w 1946 roku; jej organizatorką i pierwszą kierowniczką była Maria Bogusz. W następnych latach do rozwoju placówki przyczyniła się kierowniczka Anna Patorska. Szkołę zlikwidowano w 1979 roku w ramach reorganizacji sieci szkolnej.

Po wojnie pierwsi osadnicy przybyli do Zielenicy już jesienią 1945 roku. Wieś stała się wówczas siedzibą sołectwa. Według spisu powszechnego z 1983 roku Zielenica składała się z 49 budynków mieszkalnych i miała 59 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały powierzchnię 630 ha. We wsi znajdował się wówczas punkt biblioteczny oraz prywatny zakład ślusarsko-kowalski.

Liczba mieszkańców w wieku XIX i XX kształtowała się następująco:

• 1857 – 151 osób
• 1933 – 429 osób
• 1939 – 406 osób
• 1983 – 231 osób

Zabytki

• dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku

Cmentarz położony jest około 1 km od wsi, na wzgórzu; nagrobki są zdewastowane, a powierzchnię cmentarza zajmuje rozrośnięty dziko drzewostan

• kapliczka (przed domem nr 11)
• budynek dawnej szkoły, obecnie dom mieszkalny (nr 4)
• przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy i budynki gospodarcze)

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 gorowoil-ug.bip-wm.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]