Sylwester: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria: Etnografia" na "Kategoria:Kultura niematerialna") |
|||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{EWiM Obyczaje infobox | {{EWiM Obyczaje infobox | ||
|Nazwa = Sylwester | |Nazwa = Sylwester | ||
| − | |zdjecie = | + | |zdjecie = |
| − | |opis zdjecia = | + | |opis zdjecia = |
|dzien = 31 grudnia | |dzien = 31 grudnia | ||
|typ swieta = | |typ swieta = | ||
|zwyczaje = | |zwyczaje = | ||
|znaczenie = | |znaczenie = | ||
| − | |symbole = | + | |symbole = nowolatki, breja |
| − | |inne nazwy = | + | |inne nazwy = zilija do Nowego Roku |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodroze = | |wikipodroze = | ||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
'''Sylwester''' – wieczór poprzedzający nadejście Nowego Roku. To również dzień święta patronalnego papieża Sylwestra. | '''Sylwester''' – wieczór poprzedzający nadejście Nowego Roku. To również dzień święta patronalnego papieża Sylwestra. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
== Zwyczaje na Warmii i Mazurach == | == Zwyczaje na Warmii i Mazurach == | ||
Zgodnie z dawnym zwyczajem wieczorem uprzątano izbę, a podłogę posypywano piaskiem. Ściany i sufit przystrajano choinkami. Tej nocy spodziewano się odwiedzin dusz zmarłych, które swoje ślady pozostawiały właśnie na piasku. Przygotowywano również tradycyjne [[nowolatki|nowolatki]], czyli ciastka w kształcie zwierząt gospodarskich. Tuż przed północą wszyscy domownicy jedli ze wspólnej miski [[Breja|breję]], mleko i kwaśną kapustę. Żyto, z którego robiono breję, miało zagwarantować urodzaj zbóż w zbliżającym się roku. Gotowanie brei jest typowo warmińskim zwyczajem. | Zgodnie z dawnym zwyczajem wieczorem uprzątano izbę, a podłogę posypywano piaskiem. Ściany i sufit przystrajano choinkami. Tej nocy spodziewano się odwiedzin dusz zmarłych, które swoje ślady pozostawiały właśnie na piasku. Przygotowywano również tradycyjne [[nowolatki|nowolatki]], czyli ciastka w kształcie zwierząt gospodarskich. Tuż przed północą wszyscy domownicy jedli ze wspólnej miski [[Breja|breję]], mleko i kwaśną kapustę. Żyto, z którego robiono breję, miało zagwarantować urodzaj zbóż w zbliżającym się roku. Gotowanie brei jest typowo warmińskim zwyczajem. | ||
Ten czas obfitował w przeróżne zwyczaje: | Ten czas obfitował w przeróżne zwyczaje: | ||
| − | *Na [[Mazury|Mazurach]] w wieczór sylwestrowy należało schować nóż od sieczkarni, wierzono bowiem, że w przeciwnym wypadku następnego dnia | + | *Na [[Mazury|Mazurach]] w wieczór sylwestrowy należało schować nóż od sieczkarni, wierzono bowiem, że w przeciwnym wypadku następnego dnia wzrasta ryzyko znalezienia w słomie człowieka bez głowy. Młodzież zbierała się przy płocie, którym mocno potrząsała. Następnie nasłuchiwano, z której strony szczekały psy; to stamtąd miał przyjść przyszły mąż lub żona. Poza tym z ogniska w piecu można było wypatrzyć, co czekało człowieka w nadchodzącym roku. Przed zmierzchem należało również oddać wszystkie pożyczki. Co odważniejsi zerkali do komina; osoba, którą wówczas zobaczyli, miała wkrótce umrzeć. |
*Na kolację Mazurzy spożywali ryby. Starano się aby były one jak najdorodniejsze, zwiastowały bowiem pieniądze. | *Na kolację Mazurzy spożywali ryby. Starano się aby były one jak najdorodniejsze, zwiastowały bowiem pieniądze. | ||
*Sylwester był również czasem wróżenia. Lało się ołów na wodę, a z kształtu ulanej bryły przepowiadało się przyszłość. Równie popularne było puszczanie drewienek lub igieł na miskę pełną wody. Połączenie się tych przedmiotów wyrokowało czy osoby wykonujące wróżbę wezmą wkrótce ślub. | *Sylwester był również czasem wróżenia. Lało się ołów na wodę, a z kształtu ulanej bryły przepowiadało się przyszłość. Równie popularne było puszczanie drewienek lub igieł na miskę pełną wody. Połączenie się tych przedmiotów wyrokowało czy osoby wykonujące wróżbę wezmą wkrótce ślub. | ||
*Przed zmrokiem gospodarz kropił wodą święconą dom, zagrodę i stodołę, aby ochronić je przed pożarem. W pobożnych warmińskich domach zapalano w tym czasie świece i odmawiano różaniec. | *Przed zmrokiem gospodarz kropił wodą święconą dom, zagrodę i stodołę, aby ochronić je przed pożarem. W pobożnych warmińskich domach zapalano w tym czasie świece i odmawiano różaniec. | ||
| + | |||
==Wierzenia== | ==Wierzenia== | ||
W nocy nie należało wychodzić na rozstajne drogi ani też przekraczać granicy wioski, miało tam bowiem czyhać na człowieka zło. Inne wierzenie głosiło, że jeśli w Nowy Rok pierwszy do domu wejdzie mężczyzna, to w gospodarstwie przyjdą na świat zwierzęta płci męskiej. | W nocy nie należało wychodzić na rozstajne drogi ani też przekraczać granicy wioski, miało tam bowiem czyhać na człowieka zło. Inne wierzenie głosiło, że jeśli w Nowy Rok pierwszy do domu wejdzie mężczyzna, to w gospodarstwie przyjdą na świat zwierzęta płci męskiej. | ||
| Linia 40: | Linia 39: | ||
''Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w I połowie XIX wieku'', red. Bogumił Kuźniewski, Olsztynek 2002.<br/> | ''Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w I połowie XIX wieku'', red. Bogumił Kuźniewski, Olsztynek 2002.<br/> | ||
| − | [[Kategoria: Kultura]][[Kategoria: | + | [[Kategoria: Kultura]][[Kategoria:Kultura niematerialna]][[Kategoria: Wierzenia i obyczaje]] |
Aktualna wersja na dzień 18:05, 17 mar 2015
| Sylwester | |
| | |
| Dzień | 31 grudnia |
| Symbole | nowolatki, breja |
| Inne nazwy | zilija do Nowego Roku |
Sylwester – wieczór poprzedzający nadejście Nowego Roku. To również dzień święta patronalnego papieża Sylwestra.
Zwyczaje na Warmii i Mazurach
Zgodnie z dawnym zwyczajem wieczorem uprzątano izbę, a podłogę posypywano piaskiem. Ściany i sufit przystrajano choinkami. Tej nocy spodziewano się odwiedzin dusz zmarłych, które swoje ślady pozostawiały właśnie na piasku. Przygotowywano również tradycyjne nowolatki, czyli ciastka w kształcie zwierząt gospodarskich. Tuż przed północą wszyscy domownicy jedli ze wspólnej miski breję, mleko i kwaśną kapustę. Żyto, z którego robiono breję, miało zagwarantować urodzaj zbóż w zbliżającym się roku. Gotowanie brei jest typowo warmińskim zwyczajem.
Ten czas obfitował w przeróżne zwyczaje:
- Na Mazurach w wieczór sylwestrowy należało schować nóż od sieczkarni, wierzono bowiem, że w przeciwnym wypadku następnego dnia wzrasta ryzyko znalezienia w słomie człowieka bez głowy. Młodzież zbierała się przy płocie, którym mocno potrząsała. Następnie nasłuchiwano, z której strony szczekały psy; to stamtąd miał przyjść przyszły mąż lub żona. Poza tym z ogniska w piecu można było wypatrzyć, co czekało człowieka w nadchodzącym roku. Przed zmierzchem należało również oddać wszystkie pożyczki. Co odważniejsi zerkali do komina; osoba, którą wówczas zobaczyli, miała wkrótce umrzeć.
- Na kolację Mazurzy spożywali ryby. Starano się aby były one jak najdorodniejsze, zwiastowały bowiem pieniądze.
- Sylwester był również czasem wróżenia. Lało się ołów na wodę, a z kształtu ulanej bryły przepowiadało się przyszłość. Równie popularne było puszczanie drewienek lub igieł na miskę pełną wody. Połączenie się tych przedmiotów wyrokowało czy osoby wykonujące wróżbę wezmą wkrótce ślub.
- Przed zmrokiem gospodarz kropił wodą święconą dom, zagrodę i stodołę, aby ochronić je przed pożarem. W pobożnych warmińskich domach zapalano w tym czasie świece i odmawiano różaniec.
Wierzenia
W nocy nie należało wychodzić na rozstajne drogi ani też przekraczać granicy wioski, miało tam bowiem czyhać na człowieka zło. Inne wierzenie głosiło, że jeśli w Nowy Rok pierwszy do domu wejdzie mężczyzna, to w gospodarstwie przyjdą na świat zwierzęta płci męskiej.
Symbole
Bibliografia
Chłosta Jan,Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii, Olsztyn 2009.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Szyfer Anna, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków, Olsztyn 1968.
Warmiacy i Mazurzy. Życie codzienne ludności wiejskiej w I połowie XIX wieku, red. Bogumił Kuźniewski, Olsztynek 2002.
