Sasanka otwarta

Sasanka otwarta
Pulsatilla patens
(L.) Mill.
Sasanka otwarta – pokrój. Fot. Pipi. Źródło: Wikipedia [17.07.2014]
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	sasanka
Gatunek	sasanka otwarta
Synonimy

Sasanka otwarta, sasanka dzwonkowata (Pulsatilla patens (L.) Mill.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae).

Morfologia

Bylina o silnie, srebrzystobiało owłosionych organach nadziemnych. Pędy kwiatowe wyprostowane, wysokości 7–20 cm (w czasie owocowania – do 40 cm), opatrzone okółkiem siedzących, zrośniętych liści podzielonych na długie i wąskie łatki. Liście odziomkowe w liczbie od 5 do 12 tworzą przyziemną rozetę. Blaszki liściowe o zmiennym kształcie, w zarysie okrągławe, dłoniasto-trójsieczne, z odcinkami 2–3-dzielnymi i łatkami równowąsko-lancetowatymi. Ogonki liściowe od 8 do 12 cm długości.

Kwiaty sasanki są stosunkowo duże (3–6 cm średnicy), niebieskie lub fioletowe (sporadycznie białawe), początkowo dzwonkowate i podwinięte, później wzniesione i szeroko otwarte (stąd nazwa gatunkowa rośliny). Okwiat złożony jest z 6 działek. Wewnątrz kwiatu występują liczne słupki i pręciki.

Sasanka otwarta jest jednym z najwcześniej zakwitających gatunków flory Polski. Zakwita już w marcu i wytwarza od jednego do kilkudziesięciu kwiatów. Kwiaty są owadopylne (zapylane głównie przez pszczołowate). Owocem jest jednonasienna niełupka z długą pierzastą ością, która pełni rolę aparatu lotnego. W czasie dojrzewania liczne niełupki tworzą charakterystyczny owocostan – puszystą kulkę.

Rozmieszczenie i ekologia

Sasanka otwarta jest gatunkiem o rozmieszczeniu wokółbiegunowym (cyrkumborealnym). Na terenie Europy należy do elementu środkowoeuropejskiego (wschodniego) flory. W Polsce znana jest z przeważającej części niżu. Brak jej zasadniczo na obszarach górskich. Liczba jej stanowisk maleje w kierunku zachodnim, a w sąsiedztwie zachodniej granicy kraju, na terytorium Niemiec, gatunek ten osiągnął zachodnią granicę europejskiego zasięgu. Współcześnie na terenie Polski 80% jej stanowisk występuje w północno-wschodniej części kraju.

Sasanka otwarta rośnie w zbiorowiskach leśnych na glebach ubogich, kwaśnych do obojętnych, suchych i piaszczystych. Jest gatunkiem charakterystycznym dla borów sosnowych. Jest rośliną światłolubną, stąd też najczęściej jest spotykana wzdłuż dróg leśnych, linii oddziałowych, pasów przeciwpożarowych, itp.

Na Warmii i Mazurach sasanka otwarta jest rośliną bardzo rzadką, jej stanowiska znane są obecnie jedynie z południowej części regionu (głównie południowe obrzeża Puszczy Piskiej). Nieco liczniejsze populacje występują w graniczącej z regionem Puszczy Kurpiowskiej (Nadleśnictwa Myszyniec i Ostrołęka).

Wartość użytkowa

Roślina ta jest uprawiana w niektórych krajach jako ozdobna w ogródkach przydomowych, zwłaszcza w ogrodach skalnych. Wszystkie części sasanki zawierają trującą protoanemoninę. Po wysuszeniu roślina traci własności trujące.

Sasanka otwarta jest objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Jest to gatunek wymierający na obszarze kraju w warunkach naturalnych (kategoria E na czerwonej liście). To roślina o znaczeniu wspólnotowym, wymaga wyznaczenia obszaru Natura 2000.

Linki zewnętrzne

pl.wikipedia.org, Sasanka otwarta [22.04.2014]

Bibliografia

Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych chronionych w Polsce, red. Adam Zając, Maria Zając, Kraków 1997.
Pawlikowski P., Sasanka otwarta Pulsatilla patens L. (Mill.), [w:] Przewodnik metodyczny. Biblioteka Monitoringu Środowiska, gios.gov.pl [22.04.2014], s. 224-242.
Szczecińska M., Sasanka otwarta Pulsatilla patens L. (Mill.), [w:] Siedliska i gatunki Natura 2000, red. Czesław Hołdyński, Olsztyn 2010, s. 184-188.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.