Obszar wiejski

Obszar wiejski – 1. Według definicji GUS jest to teren położony poza granicami administracyjnymi miast 2. W Unii Europejskiej obszarem wiejskim jest teren, na którym gęstość zaludnienia jest niższa niż 100 os./km kw. 3. Według OECD obszarem wiejskim jest teren, na którym gęstość zaludnienia jest niższa niż 150 os./km kw.

Ogólna charakterystyka

Poza gęstością zaludnienia jako głównym kryterium klasyfikowania obszaru jako wiejski lub miejski UE (Eurostat) i OECD dokonują szerszej charakterystyki terenów wiejskich. Eurostat wyznaczenie na podstawie siatki geograficznej z przypisanymi kategoriami gridów :miejskie, wiejskie, na poziomie NTS 3 wyznacza trzy typy podregionów:

• podregion przeważająco wiejski (PW) – gdy udział ludności mieszkającej na terenie "gridów" wyznaczonych jako wiejskie na obszarze NTS 3 przekracza 50%,
• podregion pośredni (P) – gdy udział ludności mieszkającej na terenie "gridów" wyznaczonych jako wiejskie na obszarze NTS 3 wynosi 20-50%,
• podregion przeważająco miejski (PM) – gdy udział ludności mieszkającej na terenie "gridów" wyznaczonych jako wiejskie na obszarze NTS 3 wynosi poniżej 20%

Z kolei kryteria identyfikowania i podziału regionów wg typologii OECD, ustalone w oparciu o stopień ich zurbanizowania, uwzględniają dwa poziomy analizy terytorialnej: lokalny (dla Polski – gmina) i regionalny (dla Polski – TL 3, odpowiadający NTS 3). Na poziomie regionalnym jednostki funkcjonalne lub administracyjne sklasyfikowano w zależności od procentowego udziału ludności mieszkającej na obszarach wiejskich (wg kryteriów poziomu lokalnego). Wyróżniono 3 typy regionów:

• przeważająco wiejski (PW) – gdy więcej niż 50% jego mieszkańców zamieszkuje obszary lokalne sklasyfikowane jako wiejskie według kryteriów poziomu lokalnego
• pośredni (P) – gdy udział procentowy mieszkańców zamieszkujących obszary lokalne sklasyfikowane jako wiejskie wynosi 15-50%
• przeważająco miejski (PM) – gdy mniej niż 15% jego mieszkańców zamieszkuje obszary lokalne sklasyfikowane jako wiejskie

Różne podejścia do definiowania obszarów wiejskich powodują, że w zależności od przyjętej klasyfikacji, tereny wiejskie oraz ludność wiejska stanowią różny odsetek. O ile w przypadku udziału powierzchni obszarów wiejskich w powierzchni ogółem różnice te nie są aż tak duże, to w przypadku udziału ludności zamieszkującej tereny wiejskie w  ludności ogółem różnice te są istotne. Klasyfikacja przyjęta przez GUS zakłada, że ludność wiejska w Polsce prawie 39,2% (2010 r.) ludności ogółem, podczas gdy wg Eurostat - że jedynie 29% (tab. 1).

Tabela 1. Obszy wiejskie w Polsce wg różnych klasyfikacji w 2007 r.

Źródło: Opracowanie na podstawie danych GUS.

Podstawą podejścia administracyjnego do obszarów wiejskich jest gęstość zaludnienia. Na podstawie tej własności zmiennej nadaje się miejscowościom status miejski lub wiejski. Jednak, z powodu braku systematycznego odnotowywania przez administrację zmian demograficznych, społecznych i ekonomicznych w miejscowościach, zdarza się, że gminna wiejska może posiadać więcej mieszkańców niż gmina miejska i mimo to być nadal uznawana za wiejską. Z tego powodu definicja ta nie jest definicją operacyjną i  niektóre państwa zrezygnowały z podejścia administracyjnego do obszarów wiejskich.

Rozwój obszarów wiejskich stał się istotną dziedziną polityki Unii Europejskiej. Wpływa na to fakt, iż obszary te stanowią znaczną część jej terytorium, a mianowicie 91%, które zamieszkuje 56% ludności 27 państw członkowskich. Działania Wspólnoty koncentrują się na poprawie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, wykorzystaniu ich potencjału, i co jest szczególnie ważne, dążą do zmniejszenia dysproporcji dochodów ludności wiejskiej i miejskiej oraz rozwoju sektora usług na obszarach wiejskich.

Obszary wiejskie w województwie warmińsko-mazurskim

Województwo warmińsko-mazurskie charakteryzuje się wysokim udziałem obszarów wiejskich. Wynosi on 97,53% i znacznie przekracza średnią krajową 93,20%). Udział ludności wiejskiej w regionie to 59,51%, podczas gdy średnio w kraju jest to 38,7%. Podział terytorium województwa na obszary wiejskie i miejskie zaprezentowano na rysunku 1.

Rys. 1. Podział województwa warmińsko-mazurskiego na obszary wiejskie i miejskie

Źródło: Obszary wiejskie w Polsce. 2011. GUS, Warszawa, Olsztyn, s. 91.

Bibliografia

Kapusta F. 2005. Podstawy zintegrowanego rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce. W:  Kłodziński M., Dzun W. (red. nauk.) Rolnictwo a rozwój obszarów wiejskich. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
Obszary wiejskie w Polsce. 2011. GUS, Warszawa, Olsztyn.
Obszary wiejskie. Powszechny spis rolny 2010. 2013. GUS, Warszawa.