Naukowy Instytut Rzemieślniczy w Olsztynie

Naukowy Instytut Rzemieślniczy w Olsztynie (1946-1948)
Siedziby Instytutu. Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka
Typ instytucji:	placówka oświatowa
Powiat:	miasto Olsztyn
Adres:	ul. Mazurska 1, ul. Mickiewicza 5

Istniejąca w latach 1946-1948 lokalna placówka oświatowa doskonaląca kadry dla zakładów rzemieślniczych obecnego województwa warmińsko-mazurskiego, mieszcząca się początkowo w budynku przy ulicy Mazurskiej 1, a następnie przy ulicy Mickiewicza 5 w Olsztynie.

Historia

W Warszawie, pod rosyjskim zaborem, w 1875 roku powstało Muzeum Przemysłu i Rzemiosła. Jego założycielem był profesor Roman Żuliński, inicjator powstania czternastu szkół wieczorowych dla czeladników.

27 października 1933 roku rozporządzeniem Prezydenta Ignacego Mościckiego został powołany Związek Izb Rzemieślniczych, który w latach 1972-1989 funkcjonował pod nazwą Centralny Związek Rzemiosła, a obecnie Związek Rzemiosła Polskiego.

W marcu 1935 roku ówczesna Rada Związku Izb Rzemieślniczych podjęła decyzję o wykorzystaniu wieloletniego dorobku i kontynuowaniu działalności Muzeum, nadając mu nową formę organizacyjną i nazwę: Instytut Naukowy Rzemiosła. Inauguracja działalności odbyła się przy ulicy Chmielnej 52 w Warszawie, a o znaczeniu i randze tej inicjatywy świadczy m. in. uczestnictwo w inauguracji jego działalności ówczesnych przedstawicieli rządu II Rzeczpospolitej nadzorujących polską gospodarkę: ministra przemysłu i handlu Antoniego Romana, ministra skarbu Eugeniusza Felicjana Kwiatkowskiego, ministra opieki społecznej Mariana Zyndrama Kościałkowskiego czy ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego Wojciecha Świętosławskiego. Pierwsze Instytuty powstały w Krakowie-Instytut Rzemieślniczo-Przemysłowy, Katowicach- Śląski Instytut Rzemieślniczo- Przemysłowy i Grudziądzu- Pomorski Instytut Oświaty Zawodowej. Ich podstawowa działalność polegała na organizacji krótkoterminowych szkoleń ogólnych, poradnictwie zawodowym i działalności wydawniczej. Z czasem jednak pojawiły się nowe formy kształcenia- kursy doskonalące kierowane do samodzielnych rzemieślników, zarówno czeladników jak i mistrzów.

W 1939 roku opublikowano w formie książkowej Statut Instytutu Naukowego Rzemieślniczego im. Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Instytuty przetrwały okupację niemiecką, często w podziemiu. Po zakończeniu działań wojennych jako pierwsze wznowiły działalność placówki w Szczecinie i Olsztynie. 24 czerwca 1946 roku na zjeździe rzemieślników powołano Centralę Naukowych Instytutów Rzemieślniczych Rzeczpospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie. W I połowie 1948 roku Instytuty przekształcono w Zakłady Doskonalenia Rzemiosła.

Instytut w Olsztynie

23 maja 1946 roku w Olsztynie, na Zjeździe Starszych i Podstarszych Cechów woj. olsztyńskiego podjęto decyzję o powołaniu do życia Naukowego Instytutu Rzemieślniczego, którego dyrektorem został dr S. Kubica. Siedzibę Instytutu ulokowano w budynku Izby Rzemieślniczej przy ulicy Mazurskiej 1. Do końca roku zorganizowano dwa kursy przygotowujące do egzaminów czeladniczych dla 29 osób. W 1947 roku zorganizowano 21 kursów i szkoleń dla ponad 2120 osób, a we wrześniu zorganizowano i uruchomiono 2-letnią Szkołę Rzemiosł Budowlanych dla Dorosłych oraz przeszklono 714 traktorzystów. Część szkoleń z zakresu krawiectwa damskiego i bieliźniarstwa odbywała się także we własnym, stałym ośrodku szkoleniowym z internatem dla 50 dziewcząt w Prabutach. Szkolenia i kursy prowadzono także poza Olsztynem, w Barczewie, Giżycku i Wojnowie. Instytut dysponował 200 tomową biblioteką fachową podarowaną przez Izbę, której stan pod koniec 1947 roku został podwojony.

Od września 1947 roku w oparciu o kredyty pozyskane z Centralnego Urzędu Planowania, Instytut rozpoczął odbudowę budynku przy ulicy Mickiewicza 5 z przeznaczeniem na swoje potrzeby. Działalność Instytutu do czasu jego przekształcenia w 1948 roku w Zakład Doskonalenia Rzemiosła subsydiowana była ze środków Ministerstwa Przemysłu, Pracy i Opieki Społecznej, Odbudowy oraz Ziem Odzyskanych.

Bibliografia

1. Rzemiosło Województwa Olsztyńskiego, Izba Rzemieślnicza w Olsztynie, 1948
2. Wakar Andrzej, Olsztyn 1353-1945, Pojezierze, Olsztyn, 1971
3. Ażgin Wiesława, WZDZ-praca dyplomowa złożona w Instytucie Oświaty Rolniczej Akademii Rolniczo- Technicznej (niepublikowana), Olsztyn, 1982

• Źródło: Informacje nadesłane przez Andrzeja Cieślaka