Klusy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Klusy | |nazwa = Klusy | ||
| Linia 6: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Klusów |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = klusy.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Klusach.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
| − | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = piski | |powiat = piski | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 246 | + | |liczba ludności = 246 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48)87 | |strefa numeracyjna =(+48)87 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | ''' Klusy''' (niem. ''Klaussen'' albo ''Claussen'') – | + | ''' Klusy''' (niem. ''Klaussen'' albo ''Claussen'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski | powiecie piskim]], w [[Orzysz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orzysz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 246 mieszkańców<ref>łącznie Klusy, Ogródek, [[Stary Ogródek]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Kazimierz Nazarkiewicz]]<ref> [http://www.bip.orzysz.pl/index.php?k=314/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013]</ref>. |
| − | |||
| − | < | ||
| − | == | + | == Położenie == |
Wieś położona jest na przesmyku pomiędzy jeziorami [[Jezioro Kraksztyn|Kraksztyn]] i [[Jezioro Lipińskie|Lipińskim]], zaś na północ od wsi leży jezioro [[Jezioro Druglin Duży|Druglin Duży]]. W pobliżu wsi znajduje się kilka innych niewielkich jezior: [[Jezioro Kępno|Kępno]], [[Jezioro Kępienko|Kępienko]] i [[Jezioro Przykop|Przykop]]. Przez Klusy przebiega droga krajowa nr 16 na odcinku [[Orzysz]] – [[Ełk]]. | Wieś położona jest na przesmyku pomiędzy jeziorami [[Jezioro Kraksztyn|Kraksztyn]] i [[Jezioro Lipińskie|Lipińskim]], zaś na północ od wsi leży jezioro [[Jezioro Druglin Duży|Druglin Duży]]. W pobliżu wsi znajduje się kilka innych niewielkich jezior: [[Jezioro Kępno|Kępno]], [[Jezioro Kępienko|Kępienko]] i [[Jezioro Przykop|Przykop]]. Przez Klusy przebiega droga krajowa nr 16 na odcinku [[Orzysz]] – [[Ełk]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| + | Według [[Max Toeppen|Maxa Toeppena]] w Klusach już w 1354 roku miał istnieć klasztor zgromadzenia zakonnego Clausula Mariana – stąd też ponoć wywodzi się nazwa miejscowości. | ||
| + | Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1551 roku. Miała objąć 20 łanów, zaś zasadźcą i sołtysem został niejaki Wojtek Mikuś, który zakupił 2 łany sołeckie. Już w 1564 roku spis wsi wykazał dwa łany nadwyżki gruntów w Klusach oraz aż pięć karczem. Znaczenie miejscowości poważnie wzrosło po założeniu tu siedziby [[Parafia ewangelicka w Klusach|parafii ewangelickiej]]. Wieś ucierpiała podczas epidemii dżumy w latach 1709–1710, ostatnie ofiary zmarły w grudniu 1710 roku. W latach 1851–1905 istniała w Klusach stacja meteorologiczna. | ||
| − | + | Parafia w Klusach została założona w latach 70. XVI wieku, choć kościół istniał tam wcześniej, zbudowany prawdopodobnie w 1454 roku. Parafia w XVI wieku obejmowała wsie: Klusy, [[Ogródek]], [[Skomack]], [[Rogale Wielkie |Rogale Wielkie]], [[Rogalik]], [[Rożyńsk]], [[Lipińskie]], [[Ruska Wieś|Ruską Wieś]], [[Rostki Skomackie]], [[Koźle]], [[Gorzekały]]. Parafia w Klusach otrzymała uposażenie dwóch łanów, a więc mniej niż pozostałe w [[Starostwo ryńskie|starostwie ryńskim]] (tyle samo miała jedynie [[Parafia ewangelicka w Okartowie|parafia w Okartowie]]). | |
| − | + | Wedle legendy obok kościoła znajdował się głaz z odciskiem łapy, którą miał pozostawić diabeł wypędzony z kobiety z Klus przez proboszcza w 1640 roku. Wieść o tym kamieniu miała uchronić wioskę przed napadem tatarskim w 1656 roku. W pierwszej połowie XVIII wieku kościół popadł w ruinę, został odbudowany w 1754 roku. Spłonął w 1858 roku. Nowy – obecny – wzniesiono w 1884 roku. Obecnie jest on siedzibą [[Parafia pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klusach |katolickiej parafii pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych]]. | |
| − | Parafia w Klusach została założona w latach 70. XVI wieku, choć kościół istniał tam wcześniej, zbudowany prawdopodobnie w 1454 roku. Parafia w XVI wieku obejmowała wsie: Klusy, [[Ogródek]], [[Skomack]], [[Rogale]], [[Rogalik]], [[ | ||
| − | Wedle legendy obok kościoła znajdował się głaz z odciskiem łapy, którą miał pozostawić diabeł wypędzony z kobiety z Klus przez proboszcza w 1640 roku. Wieść o tym kamieniu miała uchronić wioskę przed napadem tatarskim w 1656 roku. W pierwszej połowie XVIII wieku kościół popadł w ruinę, został odbudowany w 1754 roku. Spłonął w 1858 roku. Nowy – obecny – wzniesiono w 1884 roku. Obecnie jest on siedzibą katolickiej parafii pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych. | ||
Szkoła przykościelna (potem parafialna) w Klusach istniała od 1530 roku. W połowie XIX wieku uczęszczało do niej 403 dzieci. | Szkoła przykościelna (potem parafialna) w Klusach istniała od 1530 roku. W połowie XIX wieku uczęszczało do niej 403 dzieci. | ||
| − | Aktualnie wieś jest siedzibą | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: | |
| − | + | *1821 r. – 131 osób | |
| − | + | *1857 r. – 221 osób | |
| − | + | *1939 r. – 315 osób | |
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| − | *[[Leopold Kraska]], pastor z Klus | + | *[[Leopold Kraska]], pastor z Klus w latach 1837–1847, wspomagał [[Gustaw Gizewiusz|Gizewiusza]] materiałami do badań, które ten ostatni zawarł w dziele ''Die polnische Sprachfrage in Preussen'' (''Polska kwestia językowa w Prusach'', 1845). Kraska – obrońca polskości – został za swoją postawę usunięty z probostwa i pozbawiony godności duchownego. |
*Z Klus pochodzili bracia [[Gustaw Sawicki|Gustaw]] i [[Jan Sawicki|Jan]] Sawiccy, zasłużeni działacze mazurscy pierwszej połowy XX wieku, współzałożyciele ełckiego [[Związek Mazurów w Ełku|Związku Mazurów]] (1923-1933) | *Z Klus pochodzili bracia [[Gustaw Sawicki|Gustaw]] i [[Jan Sawicki|Jan]] Sawiccy, zasłużeni działacze mazurscy pierwszej połowy XX wieku, współzałożyciele ełckiego [[Związek Mazurów w Ełku|Związku Mazurów]] (1923-1933) | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | + | *neogotycki [[lkwim:Kościół pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klusach|kościół]] z 1884 roku | |
| − | + | *dawny cmentarz ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki | |
| − | * | + | *kilka przykładów budownictwa murowanego z pierwszej ćwierci XX wieku, m.in. plebania przy kościele |
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | + | ==Turystyka== | |
| − | + | Przez Klusy wiedzie [[Szlak pieszy im. Michała Kajki|szlak pieszy]] Ełk – [[Skomack Wielki]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011.<br/> | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie'', Olsztyn 1996.<br/> | |
| − | + | Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.<br/> | |
| − | + | Kawecki Jan, Roman Bolesław, ''Ełk. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1970.<br/> | |
| − | + | Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/> | |
| − | + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/> | |
| − | + | ''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen'', Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | [http://www.bip.orzysz.pl/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.orzysz.pl/ Strona Gminy Orzysz] [10.09.2013]<br/> | |
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 95: | Linia 86: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat piski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Orzysz (gmina miejsko-wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: 1501-1600]] |
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 11:06, 22 kwi 2015
| Klusy | |
| | |
 Kościół w Klusach.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Orzysz |
| Liczba ludności (2010) | 246 |
| Strefa numeracyjna | (+48)87 |
| Kod pocztowy | 12-250 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Klusy | |
| Położenie na mapie Polski  Klusy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Klusy (niem. Klaussen albo Claussen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 246 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Kazimierz Nazarkiewicz[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na przesmyku pomiędzy jeziorami Kraksztyn i Lipińskim, zaś na północ od wsi leży jezioro Druglin Duży. W pobliżu wsi znajduje się kilka innych niewielkich jezior: Kępno, Kępienko i Przykop. Przez Klusy przebiega droga krajowa nr 16 na odcinku Orzysz – Ełk.
Dzieje miejscowości
Według Maxa Toeppena w Klusach już w 1354 roku miał istnieć klasztor zgromadzenia zakonnego Clausula Mariana – stąd też ponoć wywodzi się nazwa miejscowości. Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1551 roku. Miała objąć 20 łanów, zaś zasadźcą i sołtysem został niejaki Wojtek Mikuś, który zakupił 2 łany sołeckie. Już w 1564 roku spis wsi wykazał dwa łany nadwyżki gruntów w Klusach oraz aż pięć karczem. Znaczenie miejscowości poważnie wzrosło po założeniu tu siedziby parafii ewangelickiej. Wieś ucierpiała podczas epidemii dżumy w latach 1709–1710, ostatnie ofiary zmarły w grudniu 1710 roku. W latach 1851–1905 istniała w Klusach stacja meteorologiczna.
Parafia w Klusach została założona w latach 70. XVI wieku, choć kościół istniał tam wcześniej, zbudowany prawdopodobnie w 1454 roku. Parafia w XVI wieku obejmowała wsie: Klusy, Ogródek, Skomack, Rogale Wielkie, Rogalik, Rożyńsk, Lipińskie, Ruską Wieś, Rostki Skomackie, Koźle, Gorzekały. Parafia w Klusach otrzymała uposażenie dwóch łanów, a więc mniej niż pozostałe w starostwie ryńskim (tyle samo miała jedynie parafia w Okartowie). Wedle legendy obok kościoła znajdował się głaz z odciskiem łapy, którą miał pozostawić diabeł wypędzony z kobiety z Klus przez proboszcza w 1640 roku. Wieść o tym kamieniu miała uchronić wioskę przed napadem tatarskim w 1656 roku. W pierwszej połowie XVIII wieku kościół popadł w ruinę, został odbudowany w 1754 roku. Spłonął w 1858 roku. Nowy – obecny – wzniesiono w 1884 roku. Obecnie jest on siedzibą katolickiej parafii pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych. Szkoła przykościelna (potem parafialna) w Klusach istniała od 1530 roku. W połowie XIX wieku uczęszczało do niej 403 dzieci.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1821 r. – 131 osób
- 1857 r. – 221 osób
- 1939 r. – 315 osób
Ludzie związani z miejscowością
- Leopold Kraska, pastor z Klus w latach 1837–1847, wspomagał Gizewiusza materiałami do badań, które ten ostatni zawarł w dziele Die polnische Sprachfrage in Preussen (Polska kwestia językowa w Prusach, 1845). Kraska – obrońca polskości – został za swoją postawę usunięty z probostwa i pozbawiony godności duchownego.
- Z Klus pochodzili bracia Gustaw i Jan Sawiccy, zasłużeni działacze mazurscy pierwszej połowy XX wieku, współzałożyciele ełckiego Związku Mazurów (1923-1933)
Zabytki
- neogotycki kościół z 1884 roku
- dawny cmentarz ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki
- kilka przykładów budownictwa murowanego z pierwszej ćwierci XX wieku, m.in. plebania przy kościele
Turystyka
Przez Klusy wiedzie szlak pieszy Ełk – Skomack Wielki.
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Kawecki Jan, Roman Bolesław, Ełk. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1970.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Strona Gminy Orzysz [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Klusy, Ogródek, Stary Ogródek
- ↑ Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
