Topolno Wielkie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Topolna Wielkiego | |dopełniacz wsi = Topolna Wielkiego | ||
|zdjęcie = Ruiny pałacu w Topolnie Wielkim.jpg | |zdjęcie = Ruiny pałacu w Topolnie Wielkim.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Ruiny pałacu w Topolnie Wielkim | + | |opis zdjęcia = Ruiny pałacu w Topolnie Wielkim. Fot. Viola Czyżewska, 2010 r. Źródło: [http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/7033/Topolno_Wielkie/ www.polskiezabytki.pl] [13.11.2014] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś niesołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = elbląski | |powiat = elbląski | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 383 | + | |liczba ludności = 383 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Topolno Wielkie''' (niem. ''Groß Tippeln'') – | + | ''' Topolno Wielkie''' (niem. ''Groß Tippeln'') – wieś niesołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Rychliki (gmina wiejska)|gminie Rychliki]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo elbląskie|województwa elbląskiego]]. W 2010 roku liczyła 383 mieszkańców <ref>łącznie [[Marwica]], [[Marwica Mała]], [[Marwica Wielka]], Topolno Wielkie</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w | + | Wieś położona jest w północno–zachodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na obszarze [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], na południowy zachód od [[Pasłęk|Pasłęka]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 12 marca 1582 roku. Wówczas potwierdzono | + | Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 12 marca 1582 roku. Wówczas potwierdzono prawa Fabiana von Zehmena do dóbr w [[Gisiel|Giślu]], Topolnie i [[Wysoka (gmina Rychliki)|Wysokiej]]. W lutym 1629 roku wieś została splądrowana przez maruderów polskich. W 1785 roku istniał tu folwark i wieś. W 1818 roku folwark w Topolnie należał do majątku w Wysokiej. 4 listopada 1841 roku wielki pożar zniszczył Topolno Wielkie; spłonęły stodoły, obory, przechowywane zboże i sprzęt rolniczy. W 1859 roku ówczesnym właściciel majątku był [[Adolf von Besser]]. Besser rozpoczął budowę młyna wodnego w pobliżu tutejszego stawu. W 1875 roku Topolno Wielkie było zamieszkane przez 128 mieszkańców. 1 czerwca 1881 roku Topolno wraz z Wysoką, [[Grądowy Młyn|Grądowym Młynem]], [[Stankowo|Stankowem]], [[Nowe Kępniewo|Nowym Kępniewem]] i [[Topolno Małe|Topolnem Małym]], przyporządkowano do parafii ewangelickiej w [[Rychliki|Rychlikach]]. |
Pod koniec XIX wieku majątek przeszedł w ręce niejakiego Williama Schmidta, który był jego właścicielem do 1925 roku. | Pod koniec XIX wieku majątek przeszedł w ręce niejakiego Williama Schmidta, który był jego właścicielem do 1925 roku. | ||
| − | Od tego czasu aż do końca [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojny światowej]] gospodarzył tu Maksymilian Worczewski z żoną Marią - dotychczasowy dzierżawca dóbr Dohnów w [[Ławki|Ławkach]]. W tym czasie majątek obejmował obszar | + | Od tego czasu aż do końca [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojny światowej]] gospodarzył tu [Maksymilian Worczewski]] z żoną Marią - dotychczasowy dzierżawca dóbr Dohnów w [[Ławki (gmina Wilczęta)|Ławkach]]. W tym czasie majątek obejmował obszar 343 ha ziemi, liczył 60 koni i 80 krów. |
| + | |||
| + | W czasie II wojny światowej w majątku Worczewskich pracowało między innymi dziewiętnastu polskich robotników przymusowych, pięciu francuskich jeńców wojennych oraz – pod koniec wojny – kilkunastu jeńców włoskich. Latem 1944 roku niektórych z nich, w tym też Polaków, wywieziono w okolice Królewca, gdzie kopali okopy. Kilku zmarło na krwawą biegunkę. Ewakuacja wsi nastąpiła 22 stycznia 1945 roku w kierunku [[Stare Dolne|Starego Dolna]]. Konwój uciekinierów został rozwiązany 26 lipca 1945 roku w Söhlde koło Hannoweru. | ||
| + | Po wojnie majątek zajęty był przez dłuższy czas przez Armię Czerwoną. Tutaj zastrzelono za niesubordynację przy pracy ostatniego naczelnika Rychlik - Otto Schwarza. Losami okazałego pałacu interesowała się Marianne Hasse z domu Worczewski, córka ostatnich właścicieli dóbr, która zmarła w 1996 roku. W 1995 roku w niewyjaśnionych okolicznościach pałac uległ zniszczeniu w następstwie dwóch podpaleń. | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | ==Religia== | |
| − | + | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Rychlikach|parafii rzymskokatolickiej w Rychlikach]]. | |
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *ruiny spalonego zespołu pałacowego; obecnie własność prywatna |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.<br/> | |
| − | + | [http://www.rychliki.pl/index.php/historia/61-topolno-wielkie-niem-gross-tippeln| Strona Gminy Rychliki] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] | |
| − | < | + | |
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
[[Kategoria: Powiat elbląski]] | [[Kategoria: Powiat elbląski]] | ||
Aktualna wersja na dzień 08:47, 27 kwi 2015
| Topolno Wielkie | |
| | |
![Ruiny pałacu w Topolnie Wielkim. Fot. Viola Czyżewska, 2010 r. Źródło: www.polskiezabytki.pl [13.11.2014]](/index.php/Plik:Ruiny_pa%C5%82acu_w_Topolnie_Wielkim.jpg) Ruiny pałacu w Topolnie Wielkim. Fot. Viola Czyżewska, 2010 r. Źródło: www.polskiezabytki.pl [13.11.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś niesołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | elbląski |
| Gmina | Rychliki |
| Liczba ludności (2010) | 383 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Topolno Wielkie | |
| Położenie na mapie Polski  Topolno Wielkie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Topolno Wielkie (niem. Groß Tippeln) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Rychliki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 roku liczyła 383 mieszkańców [1].
Położenie
Wieś położona jest w północno–zachodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, na południowy zachód od Pasłęka.
Dzieje miejscowości
Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 12 marca 1582 roku. Wówczas potwierdzono prawa Fabiana von Zehmena do dóbr w Giślu, Topolnie i Wysokiej. W lutym 1629 roku wieś została splądrowana przez maruderów polskich. W 1785 roku istniał tu folwark i wieś. W 1818 roku folwark w Topolnie należał do majątku w Wysokiej. 4 listopada 1841 roku wielki pożar zniszczył Topolno Wielkie; spłonęły stodoły, obory, przechowywane zboże i sprzęt rolniczy. W 1859 roku ówczesnym właściciel majątku był Adolf von Besser. Besser rozpoczął budowę młyna wodnego w pobliżu tutejszego stawu. W 1875 roku Topolno Wielkie było zamieszkane przez 128 mieszkańców. 1 czerwca 1881 roku Topolno wraz z Wysoką, Grądowym Młynem, Stankowem, Nowym Kępniewem i Topolnem Małym, przyporządkowano do parafii ewangelickiej w Rychlikach.
Pod koniec XIX wieku majątek przeszedł w ręce niejakiego Williama Schmidta, który był jego właścicielem do 1925 roku. Od tego czasu aż do końca II wojny światowej gospodarzył tu [Maksymilian Worczewski]] z żoną Marią - dotychczasowy dzierżawca dóbr Dohnów w Ławkach. W tym czasie majątek obejmował obszar 343 ha ziemi, liczył 60 koni i 80 krów.
W czasie II wojny światowej w majątku Worczewskich pracowało między innymi dziewiętnastu polskich robotników przymusowych, pięciu francuskich jeńców wojennych oraz – pod koniec wojny – kilkunastu jeńców włoskich. Latem 1944 roku niektórych z nich, w tym też Polaków, wywieziono w okolice Królewca, gdzie kopali okopy. Kilku zmarło na krwawą biegunkę. Ewakuacja wsi nastąpiła 22 stycznia 1945 roku w kierunku Starego Dolna. Konwój uciekinierów został rozwiązany 26 lipca 1945 roku w Söhlde koło Hannoweru.
Po wojnie majątek zajęty był przez dłuższy czas przez Armię Czerwoną. Tutaj zastrzelono za niesubordynację przy pracy ostatniego naczelnika Rychlik - Otto Schwarza. Losami okazałego pałacu interesowała się Marianne Hasse z domu Worczewski, córka ostatnich właścicieli dóbr, która zmarła w 1996 roku. W 1995 roku w niewyjaśnionych okolicznościach pałac uległ zniszczeniu w następstwie dwóch podpaleń.
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Rychlikach.
Zabytki
- ruiny spalonego zespołu pałacowego; obecnie własność prywatna
Bibliografia
Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Strona Gminy Rychliki [12.11.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Marwica, Marwica Mała, Marwica Wielka, Topolno Wielkie
