Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Kler parafialny)
m (Zastępowanie tekstu - "Kler parafialny" na "Duchowni parafii")
 
(Nie pokazano 44 wersji utworzonych przez 8 użytkowników)
Linia 3: Linia 3:
 
  |nazwa                  = Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie
 
  |nazwa                  = Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie
 
  |grafika                = Ewangelicki-Olsztyn.jpg
 
  |grafika                = Ewangelicki-Olsztyn.jpg
  |podpis grafiki          = Kościół parafialny, źródło: http://www.wikipedia.pl, 17.12.2013.
+
  |podpis grafiki          = Kościół parafialny.<br>Fot. Rlelusz. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_ewangelicki_olsztyn2.jpg Commons Wikimedia], 17.12.2013.
 
  |siedziba                = Olsztyn
 
  |siedziba                = Olsztyn
 
  |adres                  = ul. Stare Miasto 1, 10-026 Olsztyn
 
  |adres                  = ul. Stare Miasto 1, 10-026 Olsztyn
  |data powołania          =  
+
  |data powołania          = XVIII w.
 
  |data zamknięcia        =  
 
  |data zamknięcia        =  
 
  |wyznanie                = protestanckie
 
  |wyznanie                = protestanckie
  |kościół                = Ewangelicko-Augsburski
+
  |kościół                = ewangelicko-augsburski
 
  |1. jednostka typ        = Diecezja
 
  |1. jednostka typ        = Diecezja
 
  |1. jednostka nazwa      = mazurska
 
  |1. jednostka nazwa      = mazurska
Linia 15: Linia 15:
 
  |2. jednostka nazwa      =  
 
  |2. jednostka nazwa      =  
 
  |obiekt sakralny funkcja = Kościół
 
  |obiekt sakralny funkcja = Kościół
  |obiekt sakralny        = Kościół Ewangelicko-Augsburski w Olsztynie
+
  |obiekt sakralny        = kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie
 
  |dzień wspomnienia      =  
 
  |dzień wspomnienia      =  
 
  |www                    =  
 
  |www                    =  
 
}}<br/>
 
}}<br/>
  
''' Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie ''' – [[Ewangelicko-Augsburska]] parafia, należąca do [[diecezja mazurska | diecezji mazurskiej]]. Erygowana w . Mieści się przy ul. Stare Miasto 1 w [[Olsztyn|Olsztynie]].  
+
''' Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie ''' – ewangelicko-augsburska parafia, należąca do [[diecezja mazurska |diecezji mazurskiej]]. Erygowana w XVIII w. Mieści się przy ul. Stare Miasto 1 w [[Olsztyn|Olsztynie]]. Proboszczem parafii od 1997 r. jest ks. bp [[Rudolf Bażanowski]].  
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
  
 
== Historia parafii ==
 
== Historia parafii ==
Społeczność ewangelicka, która od początku lat siedemdziesiątych XVIII wieku poczęła się organizować na Warmii, przez ponad sto lat nie miała w Olsztynie własnego kościoła. Za zgodą władz, w 1773 roku przyznano ewangelikom salę refektarza na zamku olsztyńskim z przeznaczeniem na nabożeństwa, a w północnym skrzydle zamku wyznaczono dwa dalsze pomieszczenia - jedną izbę na przyszłą szkołę, a drugą na mieszkanie dla rektora.
+
W 1773 r. ewangelikom na [[lkwim: Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie|zamku olsztyńskim]] przyznano salę refektarza, którą przeznaczono na nabożeństwa. W północnym skrzydle[[lkwim: Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie|zamku]] wyznaczono dwa pomieszczenia – pierwsze na szkołę, a drugie na mieszkanie dla rektora. Pierwsze ewangelickie nabożeństwo, 26 maja 1773 r., odprawił Zacha, proboszcz z [[Olsztynek|Olsztynka]]. Wzięło w nim udział ok. 200 wiernych z [[Olsztyn |Olsztyna]] i okolic. W 1779 r. parafia w [[Olsztyn |Olsztynie]] otrzymała własnego kaznodzieję, a pierwszym proboszczem od 1783 r. był Heinrich Reinhold Hein.  
 
+
<br/>
Dnia 26 maja 1773 roku proboszcz Zacha z Olsztynka odprawił pierwsze ewangelickie nabożeństwo, w którym wzięło udział 200 wiernych z Olsztyna i okolic. Dopiero od maja 1779 roku gmina miała własnego kaznodzieję. Pierwszym proboszczem, którego 5 czerwca 1783 roku wprowadzono w urząd, był Heinrich Reinhold Hein. Zasłużył się tym, że w grudniu 1796 roku opublikował w "Preussisches Archiv" artykuł o Mikołaju Koperniku zwracając uwagę świata naukowego na działalność wielkiego astronoma w Olsztynie i informując o zachowanych jeszcze z XVI wieku śladach jego pobytu.
+
W 1825 r. proboszcz parafii kupił od leśniczego Normanna dom, który przeznaczono na plebanię. Natomiast w 1876 r. rozpoczęto budowę [[lkwim: Kościół ewangelicko-augsburski p.w. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie|kościoła]]. Ukończono ją w 1877 r. Uroczystość poświęcenia [[lkwim: Kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie |kościoła ewangelicko-augsburskiego pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie]] odbyła się w [[Olsztyn|Olsztynie]] 15 października 1877 r. Decyzją Rady Parafialnej nadano [[lkwim: Kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie|kościołowi]] nazwę – Ewangelicki Kościół Chrystusa Zbawiciela.  
 
+
<br/>
W 1825 roku parafia zakupiła od leśniczego Normanna dom na własną plebanię przy obecnej ulicy Stare Miasto 1. Budynek, wielokrotnie remontowany, przetrwał wszelkie burze dziejowe. Stoi do dzisiaj i, podobnie jak w 1825 roku, służy olsztyńskim ewangelikom jako plebania.
+
W 2000 r. w jednym z nabożeństw parafii uczestniczył ówczesny premier Polski Jerzy Buzek. Parafia co roku bierze udział w spotkaniach chórów kościelnych. W XX i XXI w. w parafii przeprowadzono szereg remontów związanych z funkcjonowaniem [[lkwim: Kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie|kościoła]].
 
 
Od roku 1828 ewangelicy podjęli starania o budowę własnego kościoła. Projekt opracował inspektor budowlany Schwinck, dostosowując go ściśle do wzoru, jaki wskazał Olsztynowi słynny architekt Karol Fryderyk Schinkel. Był to projekt dużego kościoła, nie został on jednak zrealizowany z braku funduszy. W 1833 roku parafia zakupiła na budowę kościoła parcelę między zamkiem a rynkiem
 
 
 
Tam wzniesiony został w przyszłości kościół. Nim jednak doszło do jego budowy, minęło ponad 40 lat. Ostateczna odmowa władz na przebudowę zamku, uchroniła szczęśliwie średniowieczną architekturę zamku i skierowała uwagę na zakupiony plac budowy. A że koszty materiałów budowlanych i robocizny niepomiernie wzrosły, powrócono do idei budowy mniejszego kościoła.
 
 
 
Budowa kościoła (mniejszego od pierwotnych projektów) ruszyła wiosną 1876 roku. Kierownictwo budowy sprawował najpierw okręgowy budowniczy Mohr, a po jego służbowym wyjeździe do Ameryki - tę rolę przejęli: Puhlmann, a następnie Stolze, obaj pod nadzorem inspektora Schütte. W piątek, 9 czerwca 1876 roku świętowano położenie kamienia węgielnego pod przyszły kościół. Olbrzymi głaz narzutowy przeciągnięto na plac i umieszczono na uprzednio umocnionym przez kamieniarzy i murarzy miejscu. Z tej okazji wmurowano akt erekcyjny. Jego treść została też opublikowana w "Evangelische Gemeindeblatt" (1876 nr 47).
 
 
 
Według kroniki kościelnej, kamień węgielny usytuowany jest wprost pod ołtarzem i obejmuje powierzchnię całej absydy. W tym głazie wykuto specjalny otwór, aby tam umieścić akt erekcyjny. Zanim to się stało, osobiście przez proboszcza wypisany na lnianym płótnie dokument umieszczono najpierw w kapsule szklanej, którą wykonała huta szkła w Jełguniu, a potem zamkniętą kapsułę włożono do mosiężnej tulei.
 
 
 
Wszelkie roboty kończące budowę i wystrój kościoła były gotowe 13 października 1877 roku. Tego dnia dokonano odbioru prac. Nowy kościół od początku wydawał się za mały, jak na ówczesną liczbę olsztyńskich wiernych, ale dobrze jest dostosowany do otoczenia. Ma wieżę o wysokości 40 metrów. Na wieży umieszczone zostały trzy dzwony, odlane w firmie Petit & Edelbrock w Gescher (Westfalia). Ważą one: 250, 180 i 125 kilogramów. Na największym znajduje się napis: Ehre sei Gott in der Höhe und Friede auf Erden und den Menschen ein Wohlgefallen. - Chwała Bogu na wysokościach a pokój na ziemi, i ludziom dobre upodobanie, do którego dodano, również po niemiecku, następującą informację: Te dzwony odlano za czasów, gdy proboszczem był A. Zapatka, a starszyzną kościoła: E. v. den Bringen, A. Harich, L. Herbst, W. Kothz, Ch. Preuss, A. Gothein. Drugi dzwon nosi inskrypcję: Lobe den Herrn meine Selle. - Uwielbiaj duszo moja Pana, a trzeci: Ich bete, ich rufe, ich weine - Modlę się, wołam, płaczę.
 
 
 
Miedzianą kopułę na szczycie wieży wykonał członek tutejszej parafii, mistrz blacharski Stark. Kuty żelazny krzyż na wieży, a także krzyż na wschodnim szczycie, został wykonany przez parafianina, mistrza kowalskiego Calla-seniora. Organy kościelne są dziełem znanej Terletzkiego w Królewcu. Do wewnętrznego wystroju kościoła przyczynili się zborownicy, przekazując na ten cel datki. Dzięki temu wnętrze kościoła zostało wyposażone w trzy okna ołtarzowe z witrażami, z których środkowe przedstawia błogosławiącego Chrystusa w naturalnej postaci. Te prace wykonała fabryka witraży dr Gidtmanna w Linnich. W kościele zawieszono dwa żyrandole, a także dwa trzyramienne lichtarze ścienne z brązu. Dębowe podstawy masywnego ołtarza, ambony i chrzcielnicy wykonał warsztat stolarski Fr. Baeslacka z Pruskiej Iławki. Do nowego kościoła trafiły dwa obrazy, które umieszczono w zakrystii: "Chusta Weroniki" oraz portret Marcina Lutra. Ze starych pomieszczeń na zamku przeniesiono drewniany korpus krzyża ołtarzowego.
 
 
 
Dnia 15 października 1877 roku odbyła się w Olsztynie uroczystość poświecenia kościoła. Proboszcz Albert Zapatka zanotował w kronice: "Otworzyłem kościół słowami: Klucze do kościoła są w moich i zboru rękach.Weselę się z tego, że mi powiedziano: Do domu Pańskiego pójdziemy (Ps. 122,1). Otwórzcie mi bramy sprawiedliwości, a wszedłszy w nie będę wysławiał Pana" (Ps. 118,19).
 
 
 
Wybudowany w 1877 roku kościół po dzień dzisiejszy służy parafii ewangelickiej. Wiele razy dokonywano w nim remontów. Po raz pierwszy już w 1899 roku, a ostatni - wiosną 1998 roku przez obecnego proboszcza, ks. bp. Rudolfa Bażanowskiego Były to żmudne prace związane z uchronieniem samego budynku kościoła, jego murów zewnętrznych i wewnętrznych, zaatakowanych przez wilgoć. W niedzielę, 31 października 1999 roku, odbyło się święto dziękczynne z okazji poświęcenia kościoła po remoncie. Zgodnie z uchwałą Rady Parafialnej, olsztyński Dom Boży ma odtąd swoją nazwę - Ewangelicki Kościół Chrystusa Zbawiciela. Dzięki powrotowi do dawnej kolorystyki i stałej konserwacji budynku, m.in. przez odsłanianie i zabezpieczanie polichromii, przywraca się świątyni jej pierwotny wygląd.
 
 
<br/>
 
<br/>
  
== Kler parafialny ==
+
== Duchowni parafii ==
 
 
'''Proboszcz:'''
 
 
 
(od 1997) - ks. bp Rudolf Bażanowski
 
  
 
'''Duchowni w parafii, w kolejnych latach:'''
 
'''Duchowni w parafii, w kolejnych latach:'''
  
(1779-1783) - Johann Reinhold
+
* ks. Johann Reinhold (1779–1783)  
  
1783 - 1797Hein Heinrich Reinchold  
+
* ks. Hein Heinrich Reinchold (1783–1797)
  
1797 - 1806Stuber Christian Leopold
+
* ks. Stuber Christian Leopold (1797–1806)
  
1807 1812Brandt Johann Gottlieb  
+
* ks. Brandt Johann Gottlieb (1807–1812)
  
1812 - 1829Schultz Heinrich  
+
* ks. Schultz Heinrich (1812–1829)
  
1830 - 1835Schellong Heinrich  
+
* ks. Schellong Heinrich (1830–1835)
  
1835 - 1848Stern Friedrich Eduard  
+
* ks. Stern Friedrich Eduard (1835–1848)
  
1848 - 1859Brachvogel W.B. Friedrich
+
* ks. Brachvogel W.B. Friedrich (1848–1859)
  
1859 - 1868Paczyński Alexander  
+
* ks. Paczyński Alexander (1859–1868)
  
1868 - 1882Zapatka Albert  
+
* ks. Zapatka Albert (1868–1882)
  
1882 - 1915Hassenstein Johannes  
+
* ks. Hassenstein Johannes (1882–1915)
  
1915 - 1938Wedermann Ernst  
+
* ks. Wedermann Ernst (1915–1938)
  
1925-1945Finger Wilhelm  
+
* ks. Finger Wilhelm (1925–1945)
  
1932 - 1945Schwede Paul  
+
* ks. Schwede Paul (1932–1945)
  
1938 - 1939Payk Ernst  
+
* ks. Payk Ernst (1938–1939)
  
1940 - 1945Rzadki Friedrich  
+
* ks. Rzadki Friedrich (1940–1945)
  
1946 - 1958Friszke Edmund  
+
* ks. [[Edmund Friszke|Friszke Edmund]] (1946–1958)
  
1958 - 1959Kubiczek Paweł  
+
* ks. [[Paweł Kubiczek |Kubiczek Paweł]] (1958–1959)
  
1959 - 1965Wittenberg Otton  
+
* ks. [[Otton Wittenberg |Wittenberg Otton]] (1959–1965)
  
1966Kułak Józef  
+
* ks. [[Józef Kułak |Kułak Józef]] (1966)
  
1966Zalewski Henryk  
+
* ks. [[Henryk Zalewski |Zalewski Henryk]] (1966)
  
1967 - 1997Duda Franciszek  
+
* ks. [[Franciszek Duda |Duda Franciszek]] (1967–1997)
  
2000-2002Borkowski Krystian
+
* ks. [[Krystian Borkowski|Borkowski Krystian]] (2000–2002)
  
2002-2004Mendrok Sebastian  
+
* ks. Mendrok Sebastian (2002–2004)
  
2005-2006Wójcik Andrzej Mateusz  
+
* ks. Wójcik Andrzej Mateusz (2005–2006)
  
2006-2007Michalik Marek  
+
* ks. Michalik Marek (2006–2007)
  
2007-2009Pilch Marcin  
+
* ks. Pilch Marcin (2007–2009)
 
 
2009-2011Gaś Łukasz
 
<br/>
 
  
 +
* ks. Gaś Łukasz (2009–2011)
 
== Filiały ==
 
== Filiały ==
Filiał w [[Olsztynek| Olsztynku]]
+
Filiał w [[Olsztynek|Olsztynku]]
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Zobacz też ==
 
== Zobacz też ==
 
[http://diec.mazurska.luteranie.pl/pl/default.html Diecezja mazurska]
 
[http://diec.mazurska.luteranie.pl/pl/default.html Diecezja mazurska]
 +
 +
[http://www.olsztyn.luteranie.pl Parafia w Olsztynie]
 
<br/>
 
<br/>
 
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
http://www.olsztyn.luteranie.pl, 17.12.2013.  
+
''Ewangelicy na Mazurach'', red. Erwin Kruk, Olsztyn 2001, 156 s.<br/>
 +
Grzegorz Jasiński, ''Kościół ewangelicki na Mazurach w XIX w. (1817–1914)'', Olsztyn 2003, 503 s.<br/>
 +
Kruk Erwin, ''Ewangelicy w Olsztynie: z dziejów parafii w latach 1772–2002'', Olsztyn 2002, 157 s.  
 
<br/>
 
<br/>
  
[[Kategoria: Kościół]][[Kategoria: Parafie Ewangelicko-Augsburskie]][[Kategoria: Kościół Ewangelicko-Augsburski]][[Kategoria: Diecezja mazurska]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Gmina Olsztyn]]
+
 +
[[Kategoria: Kościół ewangelicko-augsburski]]
 +
[[Kategoria: Parafie ewangelicko-augsburskie]]
 +
[[Kategoria: Diecezja mazurska]]
 +
[[Kategoria: Powiat olsztyński]]
 +
[[Kategoria: Olsztyn]]
 +
[[Kategoria: Olsztynek (gmina miejsko-wiejska)]]
 +
[[Kategoria: 1701-1800]]
 +
[[Kategoria: 1990-]]

Aktualna wersja na dzień 08:02, 28 lip 2015

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie

Kościół parafialny.Fot. Rlelusz. Źródło: Commons Wikimedia, 17.12.2013.
Kościół parafialny.
Fot. Rlelusz. Źródło: Commons Wikimedia, 17.12.2013.
Siedziba Olsztyn
Adres ul. Stare Miasto 1, 10-026 Olsztyn
Data powołania XVIII w.
Wyznanie protestanckie
Kościół ewangelicko-augsburski
Diecezja mazurska
Kościół kościół ewangelicko-augsburski pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie


Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynie – ewangelicko-augsburska parafia, należąca do diecezji mazurskiej. Erygowana w XVIII w. Mieści się przy ul. Stare Miasto 1 w Olsztynie. Proboszczem parafii od 1997 r. jest ks. bp Rudolf Bażanowski.

Historia parafii

W 1773 r. ewangelikom na zamku olsztyńskim przyznano salę refektarza, którą przeznaczono na nabożeństwa. W północnym skrzydlezamku wyznaczono dwa pomieszczenia – pierwsze na szkołę, a drugie na mieszkanie dla rektora. Pierwsze ewangelickie nabożeństwo, 26 maja 1773 r., odprawił Zacha, proboszcz z Olsztynka. Wzięło w nim udział ok. 200 wiernych z Olsztyna i okolic. W 1779 r. parafia w Olsztynie otrzymała własnego kaznodzieję, a pierwszym proboszczem od 1783 r. był Heinrich Reinhold Hein.
W 1825 r. proboszcz parafii kupił od leśniczego Normanna dom, który przeznaczono na plebanię. Natomiast w 1876 r. rozpoczęto budowę kościoła. Ukończono ją w 1877 r. Uroczystość poświęcenia kościoła ewangelicko-augsburskiego pw. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie odbyła się w Olsztynie 15 października 1877 r. Decyzją Rady Parafialnej nadano kościołowi nazwę – Ewangelicki Kościół Chrystusa Zbawiciela.
W 2000 r. w jednym z nabożeństw parafii uczestniczył ówczesny premier Polski Jerzy Buzek. Parafia co roku bierze udział w spotkaniach chórów kościelnych. W XX i XXI w. w parafii przeprowadzono szereg remontów związanych z funkcjonowaniem kościoła.

Duchowni parafii

Duchowni w parafii, w kolejnych latach:

  • ks. Johann Reinhold (1779–1783)
  • ks. Hein Heinrich Reinchold (1783–1797)
  • ks. Stuber Christian Leopold (1797–1806)
  • ks. Brandt Johann Gottlieb (1807–1812)
  • ks. Schultz Heinrich (1812–1829)
  • ks. Schellong Heinrich (1830–1835)
  • ks. Stern Friedrich Eduard (1835–1848)
  • ks. Brachvogel W.B. Friedrich (1848–1859)
  • ks. Paczyński Alexander (1859–1868)
  • ks. Zapatka Albert (1868–1882)
  • ks. Hassenstein Johannes (1882–1915)
  • ks. Wedermann Ernst (1915–1938)
  • ks. Finger Wilhelm (1925–1945)
  • ks. Schwede Paul (1932–1945)
  • ks. Payk Ernst (1938–1939)
  • ks. Rzadki Friedrich (1940–1945)
  • ks. Mendrok Sebastian (2002–2004)
  • ks. Wójcik Andrzej Mateusz (2005–2006)
  • ks. Michalik Marek (2006–2007)
  • ks. Pilch Marcin (2007–2009)
  • ks. Gaś Łukasz (2009–2011)

Filiały

Filiał w Olsztynku

Zobacz też

Diecezja mazurska

Parafia w Olsztynie

Bibliografia

Ewangelicy na Mazurach, red. Erwin Kruk, Olsztyn 2001, 156 s.
Grzegorz Jasiński, Kościół ewangelicki na Mazurach w XIX w. (1817–1914), Olsztyn 2003, 503 s.
Kruk Erwin, Ewangelicy w Olsztynie: z dziejów parafii w latach 1772–2002, Olsztyn 2002, 157 s.