Wały podłużne: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria:Dzieje" na "Kategoria:Dzieje Warmii i Mazur") |
|||
| (Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | '''Wały podłużne''' – średniowieczne umocnienia liniowe wznoszone najczęściej na pograniczach obszaru zamieszkałego. | |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | + | [[Plik:wal1.jpg|thumb|right|290px|Zachowany fragment pruskiego wału podłużnego na odcinku Wały-Zimna Woda, gm. Nidzica, Widok od frontu wału. <br>Fot. M.M. Pacholec.]] | |
| − | + | [[Plik:wal2.jpg|thumb|right|290px|Zachowany fragment pruskiego wału podłużnego na odcinku Wały-Zimna Woda, gm. Nidzica, Widok od frontu wału. <br>Fot. M.M. Pacholec.]] | |
| − | + | [[Plik:wal3.jpg|thumb|right|290px|Zachowany fragment pruskiego wału podłużnego na odcinku Wały-Zimna Woda, gm. Nidzica, Widok korony wału ze śladami po palisadzie i chodniku | |
| + | <br>Fot. M.M. Pacholec.]] | ||
| + | ==Opis== | ||
| + | Wały podłużne wraz z [[Zasieki |zasiekami]], rzekami, jeziorami i innymi przeszkodami terenowymi tworzyły jednolity ciąg umocnień zabezpieczający granicę. Dało się go przekroczyć jedynie w wyznaczonych miejscach zwanych [[Bramy ziemskie | bramami ziemskimi]]. Wały wznoszono też na szlakach drogowych w celu ich zabezpieczenia. | ||
| − | + | Wały usypywano z ziemi na wysokość kilku metrów. W miejscach o szczególnej wadze strategicznej na koronie wału budowano chodnik i palisadę, co pozwalało prowadzić obsadzie wału skuteczniejszą obronę. Przed czołem wału znajdowała się fosa; mogły też występować zasieki. | |
| − | + | Jednym z najdłuższych, a zachowanych do czasów obecnych średniowiecznych wałów na [[Warmia | Warmii]], jest wał zaczynający się w okolicach miejscowości [[Wały| Wały]] (niem. ''Wallen'') w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. Ma ona następujące wymiary: długość – 400 m, wysokość – do 1,2 m, szerokość u podstawy do 6 m. Natomiast przedwojenny badacz H. Crome szacował jego wysokość na 3 m. | |
| − | + | Inne miejsca, w których zlokalizowano wały na terenie południowej części Warmii, to: | |
| − | + | *[[Barczewko]], [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|gm. Barczewo]], niem. ''Alt Wartenburg'' | |
| − | + | *[[Bartołty Małe]], gm. Barczewo, niem. ''Klein Bartelsdorf'' | |
| − | + | *[[Kielary]], [[Stawiguda (gmina wiejska)|gm. Stawiguda]], niem. ''Kellaren'' | |
| − | Inne miejsca w których zlokalizowano wały na terenie południowej części Warmii: | + | *[[Kierzbuń]], gm. Barczewo, niem. ''Kirschbaum'' |
| − | + | *[[Kierzliny]], gm. Barczewo, niem. ''Kirschlainen'' | |
| − | [[Barczewko]], [[gm. Barczewo]], niem. Alt Wartenburg | + | *[[Leszno]], gm. Barczewo, niem. ''Leschnau'' |
| − | + | *[[Łęgajny]], gm. Barczewo, niem. ''Lengainen'' | |
| − | [[Bartołty Małe]], gm. Barczewo, niem. Klein Bartelsdorf | + | *[[Nerwik]], [[Purda (gmina wiejska)|gm. Purda]], niem. ''Nerwigk'' |
| − | + | *[[Nowa Kaletka]], gm. Purda, niem. ''Neu Kaletka'' | |
| − | [[Kielary]], [[gm. Stawiguda]], niem. Kellaren | + | *[[Nowa Wieś]], gm. Purda, niem. ''Neu Bartelsdorf'' |
| − | + | *[[Parleza Wielka]], [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|gm. Biskupiec]], niem. ''Gross Parlösen'' | |
| − | [[Kierzbuń]] , gm. Barczewo, niem. Kirschbaum | + | *[[Pistki]], [[Dywity (gmina wiejska)|gm. Dywity]], niem. ''Piestkeim'' |
| − | + | *[[Przykop]], gm. Purda, niem. ''Grabenau'' | |
| − | [[Kierzliny]], gm. Barczewo, niem. Kirschlainen | + | *[[Purda]], gm. Purda, niem. ''Gross Purden'' |
| − | + | *[[Rasząg]], gm. Barczewo, niem. ''Raschung'' | |
| − | [[Leszno]], gm. Barczewo, niem. Leschnau | ||
| − | |||
| − | [[Łęgajny]], gm. Barczewo, niem. Lengainen | ||
| − | |||
| − | [[Nerwik]], [[gm. Purda]], niem. Nerwigk | ||
| − | |||
| − | [[Nowa Kaletka]], gm. Purda, niem. Neu Kaletka | ||
| − | |||
| − | [[Nowa Wieś]], gm. Purda, niem. Neu Bartelsdorf | ||
| − | |||
| − | [[Parleza Wielka]], [[gm. Biskupiec]], niem. Gross Parlösen | ||
| − | |||
| − | [[Pistki]], [[gm. Dywity]], niem. Piestkeim | ||
| − | |||
| − | [[Przykop]], gm. Purda, niem. Grabenau | ||
| − | |||
| − | [[Purda]], gm. | ||
| − | |||
| − | [[Rasząg]], gm. Barczewo, niem. Raschung | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| + | Piotr z Dusburga, ''Kronika ziemi pruskiej'', tłum. S. Wyszomirski, Toruń 2004.<br/> | ||
| + | Robert Klimek, ''Wały podłużne w Nerwiku, gmina Purda, województwo warmińsko-mazurskie'', Pruthenia, t. I, 2006.<br/> | ||
| + | Robert Klimek, ''Funkcjonowanie i obecny stan zachowania średniowiecznych wałów podłużnych w południowej części dominium warmińskiego'', "Pruthenia", t. III, 2008.<br/> | ||
| + | Robert Klimek, [http://grodziska.eu/waly-podluzne/ grodziska.eu] [08.01.2014]<br/> | ||
| − | + | [[Kategoria:Dzieje Warmii i Mazur]] [[Kategoria:Prusowie]] [[Kategoria:Historia Prusów]][[Kategoria:Prusowie]] [[Kategoria:Prusowie]] [[Kategoria:Prusowie]] [[Kategoria:Społeczeństwo i kultura Prusów]][[Kategoria:Prusowie]] [[Kategoria:Prusowie]] [[Kategoria:Sztuka wojenna Prusów]][[Kategoria:Prusowie]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 12:38, 16 wrz 2015
Wały podłużne – średniowieczne umocnienia liniowe wznoszone najczęściej na pograniczach obszaru zamieszkałego.
Opis
Wały podłużne wraz z zasiekami, rzekami, jeziorami i innymi przeszkodami terenowymi tworzyły jednolity ciąg umocnień zabezpieczający granicę. Dało się go przekroczyć jedynie w wyznaczonych miejscach zwanych bramami ziemskimi. Wały wznoszono też na szlakach drogowych w celu ich zabezpieczenia.
Wały usypywano z ziemi na wysokość kilku metrów. W miejscach o szczególnej wadze strategicznej na koronie wału budowano chodnik i palisadę, co pozwalało prowadzić obsadzie wału skuteczniejszą obronę. Przed czołem wału znajdowała się fosa; mogły też występować zasieki.
Jednym z najdłuższych, a zachowanych do czasów obecnych średniowiecznych wałów na Warmii, jest wał zaczynający się w okolicach miejscowości Wały (niem. Wallen) w gminie Purda. Ma ona następujące wymiary: długość – 400 m, wysokość – do 1,2 m, szerokość u podstawy do 6 m. Natomiast przedwojenny badacz H. Crome szacował jego wysokość na 3 m.
Inne miejsca, w których zlokalizowano wały na terenie południowej części Warmii, to:
- Barczewko, gm. Barczewo, niem. Alt Wartenburg
- Bartołty Małe, gm. Barczewo, niem. Klein Bartelsdorf
- Kielary, gm. Stawiguda, niem. Kellaren
- Kierzbuń, gm. Barczewo, niem. Kirschbaum
- Kierzliny, gm. Barczewo, niem. Kirschlainen
- Leszno, gm. Barczewo, niem. Leschnau
- Łęgajny, gm. Barczewo, niem. Lengainen
- Nerwik, gm. Purda, niem. Nerwigk
- Nowa Kaletka, gm. Purda, niem. Neu Kaletka
- Nowa Wieś, gm. Purda, niem. Neu Bartelsdorf
- Parleza Wielka, gm. Biskupiec, niem. Gross Parlösen
- Pistki, gm. Dywity, niem. Piestkeim
- Przykop, gm. Purda, niem. Grabenau
- Purda, gm. Purda, niem. Gross Purden
- Rasząg, gm. Barczewo, niem. Raschung
Bibliografia
Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, Toruń 2004.
Robert Klimek, Wały podłużne w Nerwiku, gmina Purda, województwo warmińsko-mazurskie, Pruthenia, t. I, 2006.
Robert Klimek, Funkcjonowanie i obecny stan zachowania średniowiecznych wałów podłużnych w południowej części dominium warmińskiego, "Pruthenia", t. III, 2008.
Robert Klimek, grodziska.eu [08.01.2014]
