Jerutki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Jerutki | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Jerutek | |dopełniacz wsi = Jerutek | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Jerutki.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Jerutkach.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
| − | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = szczycieński | |powiat = szczycieński | ||
| Linia 30: | Linia 29: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | [[image:jerutki2.jpg|thumb|right|290px|Szkoła Podstawowa.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] |
| + | ''' Jerutki''' (niem. ''Klein Jerutten'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński| powiecie szczycieńskim]], w [[Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)|gminie Świętajno]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 382 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Karolina Ślubowska]]<ref>http://bip.swietajno-ug.wwm.pl/index.php?strona=dokument&podstrona=71&bip_sid=rIsXvZTERcfXJyB7EVfW4Xx5s8IrFM</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | |||
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], na obrzeżach [[Puszcza Piska|Puszczy Piskiej]]. Miejscowość leży w odległości 6 km na północny zachód od [[Świętajno|Świętajna]], około 4 km na północ od drogi krajowej nr 53. | ||
| + | <br/> | ||
| − | W | + | == Dzieje miejscowości == |
| + | W drugiej połowie XVII wieku istniała tu początkowo smolarnia. Wieś została założona w 1687 roku na [[Prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]] na 30 łanach; sołtys, niejaki Fereriusz, otrzymał trzy łany. Później otrzymał również przywilej na założenie karczmy z prawem browarnictwa. W 1701 roku wieś powiększyła się o 10 łanów. W połowie XIX miejscowość należała do największych na terenie powiatu szczycieńskiego; obejmowała wówczas 112 łanów. | ||
| + | W 1802 roku na polach pod Jerutkami odbyła się wielka rewia wojskowa z udziałem pruskiej pary królewskiej. | ||
| + | [[Parafia ewangelicka w Jerutkach]] powstała w 1709 roku; być może do czasu wybudowania nowego kościoła nabożeństwa odbywały się w kościele drewnianym. Kościół we wsi powstał w 1715 roku (według innych źródeł w 1734 roku ); w 1821 roku dobudowano kwadratową wieżę. Od lat 80. XX wieku kościół jest siedzibą filii katolickiej [[Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Świętajnie |parafii w Świętajnie]]. | ||
| − | + | Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku i obejmowała dwie klasy. Nowy budynek pochodzi z 1906 roku. | |
| − | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach: | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | *1782 r. – 52 gospodarstwa | |
| − | + | *1818 r. – 446 osób, 59 gospodarstw | |
| − | + | *1858 r. – 582 osoby, 73 gospodarstwa | |
| − | |||
| − | |||
| − | 1858 – 582 osoby, 73 gospodarstwa | ||
| − | |||
| + | *1939 r. – 660 osób | ||
| + | ==Kultura== | ||
| + | We wsi działa [[Fundacja "Kreolia - kraina kreatywności" w Jerutkach|Fundacja]] "Kreolia – kraina kreatywności"na rzecz Wspierania Rozwoju Kreatywności oraz Rozwoju Twórczości Dzieci, Młodzieży i Dorosłych. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | *Kościół z 1734 roku; wyposażenie i wystrój również z XVIII wieku; ołtarz główny wykonany ( | + | *[[lkwim:Kościół pw. św. Maksymiliana Kolbe w Jerutkach|kościół]] z 1734 roku; wyposażenie i wystrój również z XVIII wieku; ołtarz główny wykonany (1737–1738) przez [[Michał Kapicki|Michała Kapickiego]], snycerza z [[Wielbark|Wielbarka]] |
| − | * | + | *przykościelny cmentarz, częściowo zniszczony; tu m.in. pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] |
| − | * | + | *plebania z początków XIX wieku |
| − | * | + | *budynek szkoły z 1906 roku, z czerwonej cegły, dekorowana elewacja |
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2011.<br/> | |
| − | + | Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Świętajno'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 38-43.<br/> | |
| − | + | Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.<br/> | |
| − | + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/> | |
| − | + | ''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html /Deutsche Verwaltungsgeschichte] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [[http://swietajno-ug.wwm.pl/ Strona Urzędu Gminy Świętajno] [30.08.2013]<br/> | |
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.wikipedia.org/ Wikipedia] [21.07.2014] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | + | <references> | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat szczycieński]] | |
| − | + | [[Kategoria: Świętajno (gmina wiejska, powiat szczycieński)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: 1601-1700]] |
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 10:18, 12 lip 2016
| Jerutki | |
| | |
 Kościół w Jerutkach.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | szczycieński |
| Gmina | Świętajno |
| Liczba ludności (2010) | 382 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 12-140 |
| Tablice rejestracyjne | NSZ |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Jerutki | |
| Położenie na mapie Polski  Jerutki | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Jerutki (niem. Klein Jerutten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Świętajno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 382 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Karolina Ślubowska[1].
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, na obrzeżach Puszczy Piskiej. Miejscowość leży w odległości 6 km na północny zachód od Świętajna, około 4 km na północ od drogi krajowej nr 53.
Dzieje miejscowości
W drugiej połowie XVII wieku istniała tu początkowo smolarnia. Wieś została założona w 1687 roku na prawie chełmińskim na 30 łanach; sołtys, niejaki Fereriusz, otrzymał trzy łany. Później otrzymał również przywilej na założenie karczmy z prawem browarnictwa. W 1701 roku wieś powiększyła się o 10 łanów. W połowie XIX miejscowość należała do największych na terenie powiatu szczycieńskiego; obejmowała wówczas 112 łanów. W 1802 roku na polach pod Jerutkami odbyła się wielka rewia wojskowa z udziałem pruskiej pary królewskiej.
Parafia ewangelicka w Jerutkach powstała w 1709 roku; być może do czasu wybudowania nowego kościoła nabożeństwa odbywały się w kościele drewnianym. Kościół we wsi powstał w 1715 roku (według innych źródeł w 1734 roku ); w 1821 roku dobudowano kwadratową wieżę. Od lat 80. XX wieku kościół jest siedzibą filii katolickiej parafii w Świętajnie.
Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku i obejmowała dwie klasy. Nowy budynek pochodzi z 1906 roku.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:
- 1782 r. – 52 gospodarstwa
- 1818 r. – 446 osób, 59 gospodarstw
- 1858 r. – 582 osoby, 73 gospodarstwa
- 1939 r. – 660 osób
Kultura
We wsi działa Fundacja "Kreolia – kraina kreatywności"na rzecz Wspierania Rozwoju Kreatywności oraz Rozwoju Twórczości Dzieci, Młodzieży i Dorosłych.
Zabytki
- kościół z 1734 roku; wyposażenie i wystrój również z XVIII wieku; ołtarz główny wykonany (1737–1738) przez Michała Kapickiego, snycerza z Wielbarka
- przykościelny cmentarz, częściowo zniszczony; tu m.in. pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym podczas I wojny światowej
- plebania z początków XIX wieku
- budynek szkoły z 1906 roku, z czerwonej cegły, dekorowana elewacja
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2011.
Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Świętajno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 38-43.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
/Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
[Strona Urzędu Gminy Świętajno [30.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Wikipedia [21.07.2014]
Przypisy
<references>
