Hartowiec: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 37: | Linia 37: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś została założona na gruntach należących do dóbr stołowych biskupa chełmińskiego. W 1535 roku biskup Jan nadał 40 łanów w Hartowcu szlachcicowi, niejakiemu Wawrzyńcowi. W XVII wieku istniała we wsi kaplica, ale data jej powstania jest trudna do ustalenia; rozebrano ją w 1772 roku. Prawdopodobnie również w XVII wieku wzniesiono rezydencję biskupią, w której chętnie przebywał biskup [[Wojciech Leski Wojciech |Stanisław Leski]]. Z jego zapewne inicjatywy dzierżawę Hartowca otrzymał krewny biskupa [[Michał Leski]] (1757 r.). Już pięć lat później biskup [[Andrzej Bajer |Andrzej Ignacy Bajer]] oddał w trzyletnią dzierżawę [[Piotr Lewalski |Piotrowi Lewalskiemu]] całe włości hartowieckie. Obejmowały one wówczas Hartowiec, [[ | + | Wieś została założona na gruntach należących do dóbr stołowych biskupa chełmińskiego. W 1535 roku biskup Jan nadał 40 łanów w Hartowcu szlachcicowi, niejakiemu Wawrzyńcowi. W XVII wieku istniała we wsi kaplica, ale data jej powstania jest trudna do ustalenia; rozebrano ją w 1772 roku. Prawdopodobnie również w XVII wieku wzniesiono rezydencję biskupią, w której chętnie przebywał biskup [[Wojciech Leski Wojciech |Stanisław Leski]]. Z jego zapewne inicjatywy dzierżawę Hartowca otrzymał krewny biskupa [[Michał Leski]] (1757 r.). Już pięć lat później biskup [[Andrzej Bajer |Andrzej Ignacy Bajer]] oddał w trzyletnią dzierżawę [[Piotr Lewalski |Piotrowi Lewalskiemu]] całe włości hartowieckie. Obejmowały one wówczas Hartowiec, [[Zwiniarz]], [[Jeglia|Jeglię]], Rybno, [[Zarybinek]], [[Gronowo (gmina Rybno) |Gronowo]], [[Grądy (gmina Rybno)|Grądy]], [[Kopaniarze]], [[Wery]] i [[Kostkowo]]. Ze swej strony Lewalski zobowiązany był do uiszczania czynszu dzierżawnego, dostarczania na stół biskupi czterech wołów i czterech wieprzy rocznie; podczas pobytu biskupa w rezydencji dzierżawca miał zaopatrywać ją w drwa na opał oraz zapewnić straż. Lewalski miał prawo warzenia piwa i pędzenia wódki w całym kluczu lubawskim. |
Po I rozbiorze Polski rząd pruski przejął dobra hartowieckie (1773 r.) i w małych działach sprzedał osobom prywatnym. Rezydencja biskupia popadła w ruinę. W 1919 roku na mocy Traktatu Wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej; do 1932 roku wchodziła w skład [[Powiat lubawski |powiatu lubawskiego]]. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W drugiej połowie lat 50. XX w. Hartowiec był krótko siedzibą [[Gromada Hartowiec|gromady]]. | Po I rozbiorze Polski rząd pruski przejął dobra hartowieckie (1773 r.) i w małych działach sprzedał osobom prywatnym. Rezydencja biskupia popadła w ruinę. W 1919 roku na mocy Traktatu Wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej; do 1932 roku wchodziła w skład [[Powiat lubawski |powiatu lubawskiego]]. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W drugiej połowie lat 50. XX w. Hartowiec był krótko siedzibą [[Gromada Hartowiec|gromady]]. | ||
| Linia 53: | Linia 53: | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | *[[Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Hartowcu| | + | *[[Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Hartowcu|Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej]] |
| − | *[[Niepubliczne Gimnazjum w Hartowcu| | + | *[[Niepubliczne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Hartowcu|Niepubliczne Gimnazjum im. Jana Pawła II]] |
== Religia == | == Religia == | ||
| − | Miejscowy [[Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Hartowcu |kościół]] od 1994 r. jest siedzibą [[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Hartowcu |parafii rzymskokatolickiej]]. | + | Miejscowy [[Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Hartowcu |kościół]] od 1994 r. jest siedzibą [[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Hartowcu |parafii rzymskokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego]]. |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 64: | Linia 64: | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1966.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.westpreussen.de/| Westpreussen.de] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://bip.gminarybno.pl/ Strona Urzędu Gminy Rybno] [05.12.2013] | |
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
Aktualna wersja na dzień 12:37, 18 paź 2016
| Hartowiec | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | działdowski |
| Gmina | Rybno |
| Liczba ludności (2010) | 680 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Hartowiec | |
| Położenie na mapie Polski  Hartowiec | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Hartowiec (niem. Hartowitz) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Rybno. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 680 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bogdan Kopański[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, nad jeziorem Hartowiec, 6 km na północny zachód od Rybna, przy granicy z powiatem nowomiejskim; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 538 oraz linia kolejowa z Działdowa w kierunku Lubawy i Nowego Miasta Lubawskiego.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona na gruntach należących do dóbr stołowych biskupa chełmińskiego. W 1535 roku biskup Jan nadał 40 łanów w Hartowcu szlachcicowi, niejakiemu Wawrzyńcowi. W XVII wieku istniała we wsi kaplica, ale data jej powstania jest trudna do ustalenia; rozebrano ją w 1772 roku. Prawdopodobnie również w XVII wieku wzniesiono rezydencję biskupią, w której chętnie przebywał biskup Stanisław Leski. Z jego zapewne inicjatywy dzierżawę Hartowca otrzymał krewny biskupa Michał Leski (1757 r.). Już pięć lat później biskup Andrzej Ignacy Bajer oddał w trzyletnią dzierżawę Piotrowi Lewalskiemu całe włości hartowieckie. Obejmowały one wówczas Hartowiec, Zwiniarz, Jeglię, Rybno, Zarybinek, Gronowo, Grądy, Kopaniarze, Wery i Kostkowo. Ze swej strony Lewalski zobowiązany był do uiszczania czynszu dzierżawnego, dostarczania na stół biskupi czterech wołów i czterech wieprzy rocznie; podczas pobytu biskupa w rezydencji dzierżawca miał zaopatrywać ją w drwa na opał oraz zapewnić straż. Lewalski miał prawo warzenia piwa i pędzenia wódki w całym kluczu lubawskim.
Po I rozbiorze Polski rząd pruski przejął dobra hartowieckie (1773 r.) i w małych działach sprzedał osobom prywatnym. Rezydencja biskupia popadła w ruinę. W 1919 roku na mocy Traktatu Wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej; do 1932 roku wchodziła w skład powiatu lubawskiego. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W drugiej połowie lat 50. XX w. Hartowiec był krótko siedzibą gromady.
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:
- 1858 r. – 241 osób (łącznie wieś i dwór)
- 1880 r. – 304 osoby, 36 gospodarstw
- 1905 r. – 344 osoby
- 1910 r. – 342 osoby
Szkolnictwo
Religia
Miejscowy kościół od 1994 r. jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
Zabytki
- park podworski z przełomu XIX i XX wieku
Bibliografia
Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1966.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Westpreussen.de [12.11.2013]
Strona Urzędu Gminy Rybno [05.12.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Rybno [05.12.2013]
