Chwalęcin

Chwalęcin
Źródło: archipelag.ceik.eu
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	lidzbarski
Gmina	Orneta
Liczba ludności (2010)	65
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Chwalęcin
Położenie na mapie Polski Chwalęcin
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Pozostałości dawnego cmentarza we wsi.
Źródło: archipelag.ceik.eu

Chwalęcin (niem. Stegmannsdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Orneta. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Wieś w 2010 roku liczyła 65 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Andrzej Mindza.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Orneckiej, nad Młyńską Strugą – dopływem Pasłęki; 10 km na północny zachód od Ornety, na północ od drogi wojewódzkiej nr 509, w pobliżu granicy z powiatem braniewskim.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1349 roku przez kapitułę warmińską na prawie chełmińskim. Przed ostatnią wojną polsko–krzyżacką akcją osadniczą na terenie komornictwa pieniężnieńskiego kierował Mikołaj Kopernik; w 1519 roku osadził on chłopów w Chwalęcinie. Niestety, po zniszczeniach wywołanych działaniami wojennymi w latach 1519–1521 wieś trzeba było ponownie zagospodarować. Po I rozbiorze Polski była to wieś królewska.

Ozdobą i wizytówką wsi jest barokowy kościół odpustowy, który wybudowano w latach 1720–1728 na miejscu kaplic z XVI i XVII wieku. Wyposażenie wnętrz pochodzi głównie z XVIII wieku. Otoczony jest dziedzińcem odpustowym zamkniętym murem oraz bramą z 1820 roku.

W latach 50. XX wieku we wsi założono bibliotekę i świetlicę.

Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1783 r. – 11 gospodarstw rolnych

• 1820 r. – 135 osób, 17 gospodarstw rolnych

• 1857 r. – 265 osób

• 1933 r. – 246 osób

• 1939 r. – 209 osób, 49 gospodarstw domowych

Kultura

• W miejscowości organizowane były Bażyńskie Dni Literatury Regionalnej.
• We wsi realizowany jest projekt Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie pod nazwą "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur".

Zabytki

• Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego – założenie odpustowe wraz z plebanią i kapliczkami
• budynek dawnej szkoły
• domy nr 5 i 7 wraz z budynkami gospodarczymi

Ciekawostki

• W latach 1914 – 1918 mieszkańcy wsi, w związku z działaniami wojennymi, zmuszeni byli do ucieczki, ale po zakończeniu I wojny światowej powrócili na swoje ziemie.

• W 1944 r. we wsi pojawili się uchodźcy z Prus Wschodnich. Rok później okoliczna ludność uciekła, a wieś stała się obozem wojskowym Armii Czerwonej. Po 1945 r. zaczęły się tu osiedlać polskie rodziny i miejscowości nadano polska nazwę Chwalęcin.

Bibliografia

Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [12.11.2013]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Część I [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Nocowanie.pl [03.07.2014]
Strona Urzędu Miasta i Gminy Orneta [03.07.2014]