Piasty Wielkie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 372<ref>Łącznie Piasty Wielkie i | + | |liczba ludności = 372<ref>Łącznie: Piasty Wielkie i Piasty Małe.</ref> |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Piasty Wielkie ''' (niem. ''Gross Peisten'') – | + | ''' Piasty Wielkie ''' (niem. ''Gross Peisten'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], w [[Górowo Iławeckie (gmina wiejska)|gminie Górowo Iławeckie]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. |
| − | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 372 mieszkańców (łącznie z [[Piasty Małe|Piastami Małymi]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krystyna Staniszewska. | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 372 mieszkańców (łącznie z [[Piasty Małe|Piastami Małymi]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje | ||
| − | |||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesień Górowskich]], 19 km na zachód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] i 3 km na wschód od [[Górowo Iławeckie|Górowa Iławeckiego]], przebiega przez nią droga wojewódzka nr 512. W okolicy wsi znajdują się trzy stawy: [[Chłopski Staw]] (6,5 ha) między Piastami Wielkimi a Piastami Małymi, [[Młyński Staw]] (5 ha) przy wsi oraz [[Dworski Staw]] (8 ha) na północny wschód od niej. | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesień Górowskich]], 19 km na zachód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] i 3 km na wschód od [[Górowo Iławeckie|Górowa Iławeckiego]], przebiega przez nią droga wojewódzka nr 512. W okolicy wsi znajdują się trzy stawy: [[Chłopski Staw]] (6,5 ha) między Piastami Wielkimi a Piastami Małymi, [[Młyński Staw]] (5 ha) przy wsi oraz [[Dworski Staw]] (8 ha) na północny wschód od niej. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa [[Zakon | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś [[Prusowie|pruska]] o nazwie ''Paistio''. W 1469 roku Zakon oddał ją wraz z [[Kandyty|Kandytami]] i [[Wągniki|Wągnikami]] pod zastaw dawnemu dowódcy wojsk zaciężnych Pawłowi Preglowi. Wieś poważnie ucierpiała podczas [[epidemia dżumy 1709-1711|wielkiej epidemii dżumy]] na początku XVIII wieku; zmarli wówczas prawie wszyscy mieszkańcy miejscowości. Od XVI wieku Piasty stały się własnością możnej rodziny von Kreytzenów i przez dwa stulecia były jej siedzibą rodową. U schyłku XIX wieku Piasty Wielkie wraz z folwarkiem w Piastach Małych należały do rodziny Struvych. Piasty Wielkie były do 1945 roku siedzibą [[parafia ewangelicka w Piastach Wielkich|parafii ewangelickiej]]; kościół rozebrano w 1948 roku. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Szkoła we wsi istniała już przed II wojną światową. W 1935 roku uczęszczało do niej 43 uczniów, a zatrudniony był jeden nauczyciel. | |
| − | + | Po 1945 roku Piasty Wielkie wchodziły w skład rozległego sołectwa [[Sołtysowizna]]. Na bazie dawnego majątku uruchomiono tu [[Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR)|państwowe gospodarstwo rolne]]. Według spisu powszechnego z 1978 roku obok pegeeru było tu tylko jedno indywidualne gospodarstwo rolne o powierzchni 13 ha. Spis przeprowadzony pięć lat później wykazał tu 24 budynki mieszkalne tworzące zwartą zabudowę, przedszkole, świetlicę, klub, punkt biblioteczny, salę kinową na 60 miejsc, boisko sportowe, a także młyn. | |
| − | + | Po wojnie udało się uratować część galerii rodzinnej von Kreytzenów z pałacu w Piastach (m.in. portrety [[lkwim:Portret Andrzeja Kreytzena z pałacu w Piastach Wielkich| Andrzeja von Kreytzena]] i [[lkwim:Portret Anny Kreytzen z pałacu w Piastach Wielkich| Anny von Kreytzen]]). Obecnie zbiory znajdują się w [[lkwim:Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie| Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie]]. | |
| − | + | Liczba mieszkańców na przestrzeni lat: | |
| + | *1857 – 351 osób | ||
| + | *1933 – 291 osób | ||
| + | *1939 – 247 osób | ||
| + | *1983 – 381 osób | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi, przy szosie, dawniej graniczący z kościołem (rozebranym w 1948 roku); stan zły, teren zdewastowany |
| − | * | + | *dawny park dworski (3,5 ha) z XIX wieku |
| − | * | + | *dawny park dworski, [[Piasty Małe]], z XIX wieku |
| − | * | + | *młyn i budynki gospodarcze |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | [[Piasty Małe]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | == | + | ''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.<br/> |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| + | [http://gorowoil-ug.bip-wm.pl/public/?id=88869 Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie], Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/preylau.html Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Górowo Iławeckie (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
Aktualna wersja na dzień 09:16, 15 kwi 2020
| Piasty Wielkie | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Górowo Iławeckie |
| Liczba ludności (2010) | 372[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Piasty Wielkie | |
| Położenie na mapie Polski  Piasty Wielkie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Piasty Wielkie (niem. Gross Peisten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 372 mieszkańców (łącznie z Piastami Małymi). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krystyna Staniszewska.
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 19 km na zachód od Bartoszyc i 3 km na wschód od Górowa Iławeckiego, przebiega przez nią droga wojewódzka nr 512. W okolicy wsi znajdują się trzy stawy: Chłopski Staw (6,5 ha) między Piastami Wielkimi a Piastami Małymi, Młyński Staw (5 ha) przy wsi oraz Dworski Staw (8 ha) na północny wschód od niej.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś pruska o nazwie Paistio. W 1469 roku Zakon oddał ją wraz z Kandytami i Wągnikami pod zastaw dawnemu dowódcy wojsk zaciężnych Pawłowi Preglowi. Wieś poważnie ucierpiała podczas wielkiej epidemii dżumy na początku XVIII wieku; zmarli wówczas prawie wszyscy mieszkańcy miejscowości. Od XVI wieku Piasty stały się własnością możnej rodziny von Kreytzenów i przez dwa stulecia były jej siedzibą rodową. U schyłku XIX wieku Piasty Wielkie wraz z folwarkiem w Piastach Małych należały do rodziny Struvych. Piasty Wielkie były do 1945 roku siedzibą parafii ewangelickiej; kościół rozebrano w 1948 roku.
Szkoła we wsi istniała już przed II wojną światową. W 1935 roku uczęszczało do niej 43 uczniów, a zatrudniony był jeden nauczyciel.
Po 1945 roku Piasty Wielkie wchodziły w skład rozległego sołectwa Sołtysowizna. Na bazie dawnego majątku uruchomiono tu państwowe gospodarstwo rolne. Według spisu powszechnego z 1978 roku obok pegeeru było tu tylko jedno indywidualne gospodarstwo rolne o powierzchni 13 ha. Spis przeprowadzony pięć lat później wykazał tu 24 budynki mieszkalne tworzące zwartą zabudowę, przedszkole, świetlicę, klub, punkt biblioteczny, salę kinową na 60 miejsc, boisko sportowe, a także młyn.
Po wojnie udało się uratować część galerii rodzinnej von Kreytzenów z pałacu w Piastach (m.in. portrety Andrzeja von Kreytzena i Anny von Kreytzen). Obecnie zbiory znajdują się w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:
- 1857 – 351 osób
- 1933 – 291 osób
- 1939 – 247 osób
- 1983 – 381 osób
Zabytki
- dawny cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, w centrum wsi, przy szosie, dawniej graniczący z kościołem (rozebranym w 1948 roku); stan zły, teren zdewastowany
- dawny park dworski (3,5 ha) z XIX wieku
- dawny park dworski, Piasty Małe, z XIX wieku
- młyn i budynki gospodarcze
Przypisy
- ↑ Łącznie: Piasty Wielkie i Piasty Małe.
Zobacz też
Bibliografia
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
