Woryny

Woryny
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Górowo Iławeckie
Liczba ludności (2010)	212
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Woryny
Położenie na mapie Polski Woryny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Woryny (niem. Worienen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 212 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Lucyna Kowalewska.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 19 km na północny zachód od Bartoszyc i 7 km na północny wschód od Górowa Iławeckiego, na wschód od drogi wojewódzkiej nr 511. Na wschód od wsi znajduje się Woryński Staw (19 ha).

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Została założona jako domena państwowa Worya w 1340 roku. Nazwa wywodzi się z języka pruskiego, od słowa woras – stary. Po sekularyzacji Prus stała się ona siedzibą książęcego starosty. W latach 1555–1564 funkcję starosty pełnił tu Kacper Lehndorff, który zatroszczył się o zasiedlenie wielu łanów opustoszałych po wojnach polsko-krzyżackich. Już w 1558 roku Lehdorff wykupił Woryny od skarbu państwa. W XVIII wieku był to ponownie majątek państwowy, a pod koniec XIX wieku należał do towarzystwa akcyjnego w Berlinie i zajmował obszar 879 ha (wraz z folwarkiem Szczecinek; stan na rok 1889). Woryny wchodziły w skład parafii ewangelickiej w Wiewiórkach.

Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 126 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie w 1946 roku; jej organizatorką i pierwszą kierowniczką była Maria Bukowa. Placówkę zlikwidowano w 1979 roku w ramach reorganizacji sieci szkolnej. Po 1945 roku Woryny stały się siedzibą sołectwa, a w latach 1954–1957 znajdowała się tu siedziba gromady Woryny. Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś składała się z 86 budynków mieszkalnych. Znajdowały się tu: klub, świetlica, punkt biblioteczny, sala kinowa na 50 miejsc, boisko sportowe, sklep spożywczy i zakład remontowo-budowlany. W Worynach funkcjonowało wówczas 80 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały powierzchnię 906 ha.

Liczba mieszkańców w XIX i XX wieku kształtowała się następująco:

• 1857 – 256 osób
• 1933 – 702 osoby
• 1939 – 712 osób
• 1983 – 333 osoby

Gospodarka

• W Worynach działa przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-budowlane specjalizujące się w produkcji i montażu ogrodzeń betonowych.

Zabytki

• dawna rządcówka (obecnie dom mieszkalny)
• park przypałacowy z XVIII–XIX wieku (8,4 ha)
• przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy i budynki gospodarcze)
• grodzisko wczesnośredniowieczne "Góra Zamkowa"

Galeria zdjęć

• 

  Pałac w Worynach na początku XX wieku.
  Źródło: www.natangen.de
• 

  Folwark w Ziębach na początku XX wieku.
  Źródło: www.natangen.de

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, gorowoil-ug.bip-wm.pl, Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]