Straduny

Straduny
Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ełcki
Gmina	Ełk
Liczba ludności (2009)	1056
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	19-300
Tablice rejestracyjne	NEL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Straduny
Położenie na mapie Polski Straduny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Straduny (niem. Stradaunen) – wieś położona w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ełckim, w gminie Ełk.

W latach 1818-1975 miejscowość wchodziła w skład powiatu ełckiego. Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Straduny. W latach 1975-1998 Straduny administracyjnie należały do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość jest położona nad rzeką Ełk i Jeziorem Straduńskim. Wieś leży w odległości 9 km od Ełku i 20 km na północ od Olecka.

Dzieje miejscowości

Obszar przyszłej wsi stanowił w okresie rządów zakonu krzyżackiego własność państwową, określaną mianem domeny. W roku 1475 z tego terytorium wydzielono część, na której miano wybudować nową osadę. Wieś liczyła 60 łanów i od początku nosiła nazwę Straduny. Zamek krzyżacki został wzniesiony około roku 1486. Miejscowość występuje następnie w źródłach z roku 1507 i 1513. Według danych z lat 1540-1543 w Stradunach znajdowało się 9 karczem. Przed rokiem 1529 działała w miejscowości samodzielna parafia. Do roku 1560 Straduny były siedzibą starostwa. Swoją pozycję miejscowość utraciła na rzecz prężnie rozwijającego się Olecka .

W latach 1731-1737 pastorem w Stradunach był Jerzy Wasiański (1692-1741). W roku 1741 przetłumaczył na język polski Nowo wydany Kancyonał Pruski, który opublikowano w Królewcu. Wydanie uzupełnił między innymi o psalmy autorstwa Jana Kochanowskiego. Przekład autorstwa Wasiańskiego przez kolejne dwa stulecia należał do najpopularniejszych kancjonałów mazurskich. Do 1926 roku doczekał się 72 wydań.

Pod koniec XVIII wieku, miejscowość składała się z 39 gospodarstw. Źródła wskazują, że Stradunach działała w tym czasie szkoła . Na początku XX wieku Straduny zamieszkiwało 599 osób. W 1933 roku wieś liczyła 773 mieszkańców. U progu II wojny światowej miejscowość była zamieszkana przez 801 osób.

Działania wojenne w czasie II wojny światowej nie doprowadziły do poważniejszych zniszczeń na terenie miejscowości.

Współczesne Straduny zamieszkane są przede wszystkim przez potomków repatriantów, którzy po 1945 roku zostali przesiedleni z terenu dawnych Kresów Wschodnich. W roku 1944 większość mieszkańców w obawie przed zbliżającą się armią radziecką opuściła swoje domy. Znaleźli się wśród nich zarówno Niemcy, Mazurzy jak i Polacy.

Wśród zabytków znajdujących się w Stradunach uwagę przykuwa wybudowany w latach 1736-1738 kościół . Parafia w Stradunach prowadzona jest przez zakon księży kanoników regularnych laterańskich.

Kolejnym ciekawym obiektem jest stary młyn wodny, położony nad sztucznym spiętrzeniem rzeki Ełk przy ulicy Nadrzecznej. Obecnie mieści się tam elektrownia wodna.

Na północnym skraju miejscowości położony jest zachowany zespół dworski. Na początku XX wieku był własnością państwową, oddawaną w dzierżawę. W latach 20. XX wieku kolejnym dzierżawcą był Schulz, a na terenie majątku działała gorzelnia oraz prowadzono hodowlę koni i bydła. Zachowany dworek pochodzi z XVIII wieku.

Ludzie związani z miejscowością:

• Jerzy Wasiański (1692-1741) - pastor, autor tłumaczenia na język polski Nowo wydanego Kancyonału Pruskiego

Miejscowość-Opis-Ryzunku

Zabytki:

• Zachowany dawny zespół dworski oraz wchodzący w jego skład dworek z XVIII wieku
• Stary młyn wodny
• Zabytkowy kościół wzniesiony w latach 1736-1738

Miejscowość-Opis-Ryzunku

Bibliografia:

1. Grzegorz Białuński, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
3. Jan Kawecki, Bolesław Roman, Ełk. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1970.
4. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
5. Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
6. Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
7. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
8. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=5524&p_token=0.4449452750208942 ; http://mojemazury.pl/8610,Straduny-zabytkowy-barokowy-kosciol.html [data dostępu: 20.07.2013]
9. Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa: http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=85236&from=FBC [data dostępu: 20.07.2013]
10. Oficjalna strona Kanoników Regularnych Laterańskich: http://www.kanonicy.pl/ [data dostępu: 20.07.2013]
11. Serwis turystyczny MojeMazury.pl: http://mojemazury.pl/31314,Szlak-kajakowy-Czerwony-Dwor-Elk.html [data dostępu: 20.07.2013]

Przypisy

Zobacz też

Emzet (dyskusja) 21:48, 16 wrz 2013 (CEST)Emzet (dyskusja) 12:16, 6 wrz 2013 (CEST)