Braniewo (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Sport) |
|||
| (Nie pokazano 43 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 10: | Linia 10: | ||
|powiat = braniewski | |powiat = braniewski | ||
|rodzaj_gminy = wiejska | |rodzaj_gminy = wiejska | ||
| − | |zarządzający = | + | |zarządzający = wójt |
| − | |wójt = | + | |wójt = |
|adres_ug = ul. Moniuszki 5 | |adres_ug = ul. Moniuszki 5 | ||
|kod_poczt_ug = 14-500 Braniewo | |kod_poczt_ug = 14-500 Braniewo | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
|TERYT = 2802022 | |TERYT = 2802022 | ||
|TERC10 = | |TERC10 = | ||
| − | |www = | + | |www = https://www.gminabraniewo.pl/cms/ |
| − | |bip = | + | |bip = https://bipbraniewo.warmia.mazury.pl/ |
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Braniewo''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[ | + | '''Gmina Braniewo''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w [[Powiat braniewski|powiecie braniewskim]]. Przygraniczna, najbardziej wysunięta na północny zachód gmina w województwie. Siedziba gminy znajduje się w [[Braniewo|Braniewie]].Gmina Braniewo położona jest nad [[Zalew Wiślany|Zalewem Wiślanym]]. Jest gminą typowo rolniczą. Wykorzystuje korzystne położenie oraz walory przyrodnicze do rozwoju turystyki i agroturystyki. |
| − | + | W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat wójta uzyskał [[Jakub Bornus]]. | |
| − | Gmina typowo | ||
| − | |||
| − | |||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina Braniewo zajmuje powierzchnię 306,26 km<sup>2</sup><ref> | + | Gmina Braniewo zajmuje powierzchnię 306,26 km<sup>2</sup><ref>[http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/w.braniewo.pdf stat.gov.pl, Braniewo][04.03.2014]</ref><ref>[http://atlas.warmia.mazury.pl/index.php/opracowania/24-wykaz-powierzchni-2013-r atlas.warmia.mazury.pl][04.03.2014]</ref>, w tym: |
| − | + | *lasy: 25,3% (7759,9 ha)<ref>[http://www./vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/w.braniewo.pdf stat.gov.pl, Ustat w Olsztynie]</ref>; | |
| + | *użytki rolne: 58,9% (18050 ha) <ref>Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011–2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013–2016, 2011</ref>. | ||
| − | + | Gmina wiejska Braniewo stanowi 25,41% powierzchni powiatu braniewskiego. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Demografia == | == Demografia == | ||
| − | Liczba ludności gminy według danych z 2013 | + | Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi<ref>''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r.'', GUS, Warszawa 2013.</ref>: |
| + | [[Plik:Widoki Żelaznej Góry sprzed 1945 roku.jpg|right|290px|thumb|Widoki Żelaznej Góry sprzed 1945 roku. Źródło: [http://archipelag.ceik.eu/index.php?id=97 archipelag.ceik.eu] ]] | ||
| + | |||
| + | [[Plik:Ruiny pałacu w Rudłowie.jpg|right|290px|thumb|Ruiny pałacu w Rudłowie. Źródło: [http://archipelag.ceik.eu/lipowina/palac-w-lipowinie.html www.archipelag.ceik.eu] ]] | ||
| + | [[Plik: Płac w Lipowinie po pożarze i zniszczeniach.jpg|right|290px|thumb|Pałac w Lipowinie po pożarze i zniszczeniach. Źródło: [http://archipelag.ceik.eu/lipowina/palac-w-lipowinie.html www.archipelag.ceik.eu] ]] | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|- | |- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 6313 || 100 || 3080 || 48,79 || 3233 || 51,21 | + | |liczba ||6313 ||100 ||3080 ||48,79 ||3233 ||51,21 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 20 || colspan=2| 10 || colspan=2| 10 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|20 ||colspan=2|10 ||colspan=2|10 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 r. w gminie wiejskiej Braniewo wynosiło -36 osób<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych lokalnych GUS] [04.03.2014]</ref>, co stanowi 9,86% migracji ludności w powiecie oraz 1,39% w województwie. |
| − | + | ||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | W 1954 | + | W 1954 r. na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref> na terenie obecnej gminy wiejskiej Braniewo utworzono 3 gromady: [[Braniewo]], [[Rogity]] i [[Szyleny]]. W 1958 r. zlikwidowano gromadę Rogity, przyłączając jej teren do gromady Braniewo. Obejmowała ona wówczas 9 sołectw i 29 miejscowości: [[Gronowo]] ([[Strzyżewo]], [[Karbkowo]], [[Kalina]]), [[Klejnowo]] ([[Klejnówko]], [[Ułowo]], [[Różaniec]]), [[Nowa Pasłęka]] ([[Stara Pasłęka]]), [[Podgórz]] ([[Biała Góra]], [[Cielętnik]], [[Józefowo]]), [[Rodowo]] ([[Młoteczno]]), Rogity ([[Rogitki]]), [[Rosiny]] ([[Zgoda]], [[Siedlisko (gmina Braniewo)|Siedlisko]]), [[Stępień]] ([[Prętki]], [[Działy]], [[Wikielec (gmina Braniewo) |Wikielec]], [[Garbina]]), [[Świętochowo]] ([[Dąbrowa]], [[Nowa Dąbrowa]]). |
| + | |||
| + | W 1959 r. do gromady Braniewo włączono obszar gromady Szyleny<ref>H.Tyszkiewicz, F.Chruściel, ''Z dziejów gminy Braniewo'', Braniewo 2000.</ref>. W 1965 r. z terenu gromady Braniewo wyłączono część obszarów wsi Rogity, PGR Józefowo, PGR [[Elżbiecin|Elżbiecin]], kolonię Braniewa i włączono je do miasta Braniewa, natomiast w 1968 r. gromada powiększyła się o wieś [[Kiersy]], [[Mikołajewo]], [[Wola Lipowska|Wolę Lipowską]], Zakrzewiec, PGR [[Goleszewo]], [[Gronówko]], [[Lipowina|Lipowinę]] i [[Strubiny]]<ref>''Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1973.</ref>. | ||
| + | |||
| + | W 1972 r. na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [o4.03.2014]</ref> zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie Ustawy w dniu 1 stycznia 1973 r. istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Zlikwidowano istniejącą gromadę Braniewo i na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 r.<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref> powołano gminę Braniewo z siedzibą w Braniewie. | ||
| + | |||
| + | W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: [[Bobrowiec]], Gronowo, [[Grzechotki]], [[Jarocin]], Klejnowo, [[Krasnolipie]], [[Krzewno]], [[Mikołajewo]], Nowa Pasłęka, [[Pęciszewo]], [[Podgórze]], Rodowo, Rogity, [[Rusy]], Stępień, Świętochowo, Szyleny, Wola Lipowska, Zakrzewiec, [[Zawierz]], [[Żelazna Góra]]. | ||
| + | |||
| + | 1 czerwca 1975 r. na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [04.03.2014]</ref> przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Braniewo stała się bezpośrednio częścią województwa elbląskiego<ref>Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [04.03.2014]</ref>. | ||
| − | + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [04.03.2014]</ref> umiejscowiły gminę Braniewo w powołanym 1 stycznia 1999 r. województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim. | |
| − | |||
| − | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | ||
| − | Gmina wiejska Braniewo graniczy | + | Gmina wiejska Braniewo graniczy od północy z Rosją (obwód kaliningradzki). Od północnego zachodu naturalną granicą gminy jest Zalew Wiślany. Sąsiaduje z czterema gminami: miejsko-wiejskimi [[Frombork (gmina miejsko-wiejska)|Frombork]] i [[Pieniężno (gmina miejsko-wiejska)|Pieniężno]] oraz wiejskimi [[Płoskinia (gmina wiejska)|Płoskinia]] i [[Lelkowo (gmina wiejska)|Lelkowo]]. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Bobrowiec]], [[Garbina]], [[Gronowo]], [[Grzechotki]], [[Jarocin]], [[Krasnolipie]], [[Klejnowo]], [[Krzewno]], [[Lipowina]], [[Mikołajewo]], [[Nowa Pasłęka]], [[Podgórze]], [[Pęciszewo]], [[Rodowo]], [[Rogity]], [[Rusy]], [[Stępień]], [[Świętochowo]], [[Szyleny]], [[Wola Lipowska]], [[Zakrzewiec]], [[Zawierz]], [[Żelazna Góra]] | + | Sołectwa: [[Bobrowiec]], [[Garbina]], [[Gronowo (gmina Braniewo)|Gronowo]], [[Grzechotki]], [[Jarocin]], [[Krasnolipie]], [[Bociania wieś w Klejnowie|Klejnowo]], [[Krzewno]], [[Lipowina]], [[Mikołajewo]], [[Nowa Pasłęka]], [[Podgórze]], [[Pęciszewo]], [[Rodowo]], [[Rogity]], [[Rusy]], [[Stępień]], [[Świętochowo]], [[Szyleny]], [[Wola Lipowska]], [[Zakrzewiec]], [[Zawierz]], [[Żelazna Góra]] |
| − | Pozostałe miejscowości: [[Kalina]], [[Sarniki]], [[Grzędowo]], [[Klejnówko]], | + | Pozostałe miejscowości: [[Kalina]], [[Sarniki]], [[Grzędowo]], [[Klejnówko]], Ułowo, Różaniec, Stara Pasłęka, [[Ujście]], [[Cielętnik]], Józefowo, [[Wilki]], [[Podleśne]], [[Młoteczno]], [[Rosiny]], [[Zgoda]], [[Skarbkowo]], [[Siedlisko (gmina Braniewo)|Siedlisko]], Działy, [[Rudłowo]], [[Maciejewo]], [[Dąbrowa Leśna]], [[Rydzówka (gmina Braniewo)|Rydzówka]], [[Bemowizna]], [[Brzeszczyny]], [[Marcinkowo (gmina Braniewo)|Marcinkowo]], [[Goleszewo]], [[Gronówko]], [[Stubiny]], [[Kiersy]], [[Grodzie]], [[Glinka (gmina Braniewo)|Glinka]], [[Prątnik]], [[Wielewo]]. |
| − | |||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | Gmina wiejska Braniewo to gmina typowo rolnicza. Na jej obszarze | + | Gmina wiejska Braniewo to gmina typowo rolnicza. Na jej obszarze funkcjonuje ok. 0,5 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych. Ich średnia wielkość wynosi ok. 10 ha. W 2010 r. na terenie gminy było 111 gospodarstw o powierzchni od 1 do 2 ha, 211 o powierzchni od 2-10 ha i 143 gospodarstwa o średniej powierzchni od 10-15, a o powierzchni od 15-50 ha i powyżej 50 ha – 169 gospodarstw . Liczne grunty orne, które zajmują 76,7% powierzchni użytków rolnych, wykorzystywane są głównie pod uprawy zbóż<ref>Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.</ref>. |
| + | |||
| + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Braniewo wyniosła w 2012 r. 284. Liczba ta obejmowała 7 podmiotów należących do sektora publicznego i pozostałe 277 tworzących sektor prywatny<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=18&p_nts=14&p_tery=3096 stat.gov.pl] [04.03.20104]</ref>. W 2012 r. w sektorze tym 65 firm było zarejestrowanych w działach: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 63 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 41 firm w dziale: budownictwo. Jedną z większych firm na terenie gminy jest należący do Kulczyk Holding S.A. Logistic Port Braniewo Chemikals zajmujący się przeładunkiem towarów, konfekcjonowaniem i magazynowania towarów, spedycją i obsługą logistyczną. W gminie nie ma dużych zakładów produkcyjnych i przemysłowych. | ||
| + | |||
| + | Istnienie wielu walorów krajoznawczo-przyrodniczych, takich jak rezerwaty przyrody i obszary chronionego krajobrazu, położenie na obszarze tzw. Zielonych Płuc Polski oraz dostęp do Zalewu Wiślanego stwarzają gminie wiejskiej Braniewo możliwość rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Podgórze, Szyleny, Rosiny, Rusy. | ||
| − | Liczba | + | Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanej pod koniec 2012 r. w gminie wiejskiej Braniewo wynosiła 798<ref >[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych Lokalnych GUS] [04.03.2014]</ref>, co stanowi 17,49% bezrobotnych w powiecie braniewskim. |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19% ludności<ref>Tamże.</ref>. | |
| − | |||
| − | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne|obszarów przygranicznych]], wymagających strategicznej interwencji. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
| − | |||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *Biblioteka Publiczna Gminy Braniewo im. Marii Zientary-Malewskiej | + | *Biblioteka Publiczna Gminy Braniewo im. Marii Zientary-Malewskiej w Braniewie, filia w Lipowinie |
| − | *świetlica w | + | *świetlica w Żelaznej Górze |
| − | |||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | * | + | *dożynki gminne. |
| − | |||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | + | *[[lkwim: Andrzej Urbanowicz|Andrzej Urbanowicz]] – malarz-amator, rzeźbiarz związany ze środowiskiem twórczym Braniewa; mieszka i pracuje w Lipowinie | |
| − | *[[lkwim: Andrzej Urbanowicz| Andrzej Urbanowicz]] - | + | *[[lkwim: Anna Kowalczyk|Anna Kowalczyk]] – projektantka mody, malarka, ilustratorka; mieszka i pracuje w Bemowiźnie |
| − | *[[lkwim: Anna Kowalczyk| Anna Kowalczyk]] | + | *[[Halina Bakan]] – hafciarka mieszkająca w Klejnówku |
| − | *[[Bakan | + | *[[Bogumiła Buchwak]] – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie |
| − | *[[Buchwak | + | *[[Małgorzata Hawro]] – hafciarka mieszkająca w Rudłowie |
| − | *[[Hawro | + | *[[Danuta Hrycyna]] – hafciarka mieszkająca w Pęciszewie |
| − | *[[Hrycyna | + | *[[Roman Hyczko]] – zajmuje się malarstwem olejnym, metaloplastyką; mieszka i pracuje w Szylenach |
| − | *[[Hyczko | + | *[[Janina Kowzan Janina]] – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie |
| − | *[[Kowzan Janina]] | + | *[[lkwim: Teresa Krakowska|Teresa Krakowska]] – poetka, animatorka kultury, autorka scenariuszy teatralnych dla dzieci i założycielka zespołu dziecięcego "Leśne Słowiczki" przy punkcie bibliotecznym w Glince |
| − | *[[lkwim: Teresa Krakowska| Teresa Krakowska]] | + | *[[Irena Właszyn]] – hafciarka mieszkająca w Pęciszewie |
| − | *[[Właszyn | ||
| − | |||
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Braniewo należą: | ||
| + | *[[lkwim: Kościół w Lipowinie|kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie]] | ||
| + | *[[kościół pw. Matki Bożej Miłosierdzia w Nowej Pasłęce]] | ||
| + | *[[kościół pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze]] wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
| + | *ruiny kościoła ewangelickiego w Lipowinie | ||
| + | *[[lkwim: Pałac w Lipowinie|pałac w Lipowinie]] – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w. | ||
| + | *[[lkwim: Pałac w Rudłowie|pałac w Rudłowie]] – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w. | ||
| + | *ruiny kościoła w Pęciszewie wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
| + | *[[Pałac w Podleśnem]] – dwór z 1890 r. | ||
| + | *zespół dworski i folwarczny w Różańcu | ||
| + | *ruiny zespołu dworskiego w Świętochowie<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków] [04.03.2014]</ref> | ||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | *[[Szlak Kopernikowski]] | + | *[[Szlak Kopernikowski: Majątek Kumiany - Frombork|Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]] |
| − | *[[Transgraniczny Szlak Rowerowy R64]] | + | *[[Transgraniczny Szlak Rowerowy R64]] – szlak, którego część przebiega przez [[Frombork]], Różaniec, Nową Pasłękę, Ułowo i Braniewo |
| − | *rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody | + | *rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody, wśród nich okazy [[Dąb szypułkowy|dębów]], [[Lipa drobnolistna|lip]] i [[Buk|buków]] |
| − | *port rybacki i przystań jachtowa w | + | *port rybacki i przystań jachtowa w Nowej Pasłęce |
| − | *rejsy statkiem po | + | *rejsy statkiem po Zalewie Wiślanym |
| − | * | + | *tzw. plaża muszelkowa w Różańcu |
| − | Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie | + | Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie (ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo) oraz na stronie [http://www.it.braniewo.pl/ it.braniewo.pl] i na stronie Bazy Informacji Lokalnej Braniewa [http://www.braniewo-ug.bil-wm.pl/ braniewo-ug.bil-wm.pl]. |
| − | + | ==Religia== | |
| + | *[[Parafia greckokatolicka pw. Świętej Trójcy w Braniewie]] | ||
| + | *[[Parafia prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego w Braniewie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. bł. Reginy Protmann w Gronowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Józefa Robotnika w Szylenach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | W gminie wiejskiej Braniewo | + | W gminie wiejskiej Braniewo funkcjonują następujące placówki edukacyjne: |
| − | *[[Zespół Szkół w Lipowinie]] | + | *[[Zespół Szkół w Lipowinie]] – [[Szkoła Podstawowa w Lipowinie]], [[Publiczne Gimnazjum w Lipowinie]] |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Szylenach]] | + | *[[Szkoła Podstawowa w Szylenach]] (filia Szkoły Podstawowej w Lipowinie) |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Żelaznej Górze]] | + | *[[Szkoła Podstawowa w Żelaznej Górze]] (filia Szkoły Podstawowej w Lipowinie) |
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
*[[GKS Gmina Braniewo]] | *[[GKS Gmina Braniewo]] | ||
| − | *[[Uczniowski Klub Sportowy | + | *[[Uczniowski Klub Sportowy "Olimpia" w Żelaznej Górze]] |
| − | |||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
| − | *[[Stowarzyszenie "Przy Granicy"]] | + | *[[Stowarzyszenie "Przy Granicy"]] powołane na rzecz rozwoju Żelaznej Góry |
| − | *[[Stowarzyszenie Pod Dębem]] | + | *[[Stowarzyszenie "Pod Dębem"]] powołane na rzecz rozwoju Bemowizny |
| − | *Związek Ukraińców w Polsce Zarząd Koła w | + | *Związek Ukraińców w Polsce, Zarząd Koła w Pęciszewie |
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody<ref>Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.</ref>. Należą do nich: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody<ref>Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.</ref>. Należą do nich: | ||
| + | |||
Rezerwaty przyrody: | Rezerwaty przyrody: | ||
| − | + | *[[Rezerwat Cielętnik|Rezerwat torfowiskowy Cielętnik]] – rezerwat o powierzchni 3,38 ha leżący w odległości 5 km na zachód od Braniewa, między wsiami Cielętnik, Podgórze i [[Czarna Grabla]] | |
| − | *[[Rezerwat torfowiskowy | + | *[[Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce|Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]] – ochroną objęta jest cała rzeka, od źródeł do granic Braniewa, wraz z jeziorami [[Jezioro Sarąg|Sarąg]], [[Jezioro Sąg|Sąg]] oraz [[Zalew Pierzchalski|Zalewem Pierzchalskim]]; rezerwat zajmuje powierzchnię 4258,79 ha, utworzony został w celu zachowania stanowisk [[Bóbr|bobra]]. |
| − | *[[Ostoja | ||
Obszary chronionego krajobrazu: | Obszary chronionego krajobrazu: | ||
| Linia 162: | Linia 162: | ||
*[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki]] (4828 ha) | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki]] (4828 ha) | ||
| − | Obszary chronione Natura 2000: | + | Obszary chronione [[Natura 2000]]: |
| − | *[[Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Zalew Wiślany]] (32224,1 ha) | + | *[[Natura 2000 Zalew Wiślany|Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Zalew Wiślany]] (32224,1 ha) |
| − | *[[Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Dolina Pasłęki]] (20669,9 ha) | + | *[[Dolina Pasłęki|Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Dolina Pasłęki]] (20669,9 ha) |
| − | *[[Ostoja Warmińska]] (145342 ha) | + | *[[Natura 2000 Ostoja Warmińska|Ostoja Warmińska]] (145342 ha) |
| + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Braniewo znajduje się 39 pomników przyrody (ożywionej i nieożywionej). Ochroną objęto przede wszystkim wiekowe okazy dębów i buków, ale są tam również i głazy narzutowe, jak np. [[Głaz narzutowy "Diabelski Kamień" koło Sarnik|"Diabelski Kamień" koło Sarnik]]. | ||
| + | |||
| + | ==Ciekawostki== | ||
| + | Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją. | ||
| + | |||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia== | == Bibliografia== | ||
| − | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] <br/> | + | Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] <br/> |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] <br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] <br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw | + | Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] <br/> |
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] <br/> |
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972. <br/> | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972. <br/> | ||
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973. <br/> | Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973. <br/> | ||
| − | H.Tyszkiewicz, F.Chruściel, Z dziejów gminy Braniewo, Braniewo 2000. <br/> | + | H. Tyszkiewicz, F. Chruściel, ''Z dziejów gminy Braniewo'', Braniewo 2000. <br/> |
| − | Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013. <br/> | + | ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r.'', GUS, Warszawa 2013. <br/> |
Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011. <br/> | Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011. <br/> | ||
| − | [http://archipelag.ceik.eu/strona-glowna.html Archipelag, Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur] [04.03.2014] <br/> | + | [http://archipelag.ceik.eu/strona-glowna.html Archipelag, Centrum edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur] [04.03.2014] <br/> |
| − | [http://atlas.warmia.mazury.pl/ | + | [http://atlas.warmia.mazury.pl/ atlas.warmia.mazury.pl] [04.03.2014]<br/> |
Bank Danych Lokalnych GUS [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks stat.gov.pl] [04.03.2014]<br/> | Bank Danych Lokalnych GUS [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks stat.gov.pl] [04.03.2014]<br/> | ||
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/braniewo_gmina_wiejska/ bip.warmia.mazury.pl] [04.03.2014]<br/> | |
| + | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur]<br/> | ||
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] | ||
[http://www.gminabraniewo.pl/ gminabraniewo.pl] [04.03.2014]<br/> | [http://www.gminabraniewo.pl/ gminabraniewo.pl] [04.03.2014]<br/> | ||
UStat w Olsztynie [http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/w.braniewo.pdf stat.gov.pl] [04.03.2014]<br/> | UStat w Olsztynie [http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/w.braniewo.pdf stat.gov.pl] [04.03.2014]<br/> | ||
| − | + | ||
| − | + | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat braniewski]][[Kategoria: Braniewo (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]] [[Kategoria: 1990-]] | |
| − | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat braniewski]][[Kategoria: Braniewo (gmina wiejska)]][[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 11:52, 4 cze 2024
| Gmina Braniewo | |
| | |
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | braniewski |
| Rodzaj gminy | wiejska |
| Powierzchnia | 306,26 km² |
| Liczba sołectw | 23 |
| Liczba miejscowości | 54 |
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
6313 20 osób/km² |
| Strefa numeracyjna | 55 |
| Tablice rejestracyjne | NBR |
| TERYT | 2802022 |
| Urząd gminy ul. Moniuszki 5 14-500 Braniewo
| |
| Strona internetowa gminy | |
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |
Gmina Braniewo – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie braniewskim. Przygraniczna, najbardziej wysunięta na północny zachód gmina w województwie. Siedziba gminy znajduje się w Braniewie.Gmina Braniewo położona jest nad Zalewem Wiślanym. Jest gminą typowo rolniczą. Wykorzystuje korzystne położenie oraz walory przyrodnicze do rozwoju turystyki i agroturystyki.
W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat wójta uzyskał Jakub Bornus.
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Braniewo zajmuje powierzchnię 306,26 km2[1][2], w tym:
Gmina wiejska Braniewo stanowi 25,41% powierzchni powiatu braniewskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi[5]:
Widoki Żelaznej Góry sprzed 1945 roku. Źródło: archipelag.ceik.eu
Ruiny pałacu w Rudłowie. Źródło: www.archipelag.ceik.eu
Pałac w Lipowinie po pożarze i zniszczeniach. Źródło: www.archipelag.ceik.eu
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 6313 | 100 | 3080 | 48,79 | 3233 | 51,21 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
20 | 10 | 10 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 r. w gminie wiejskiej Braniewo wynosiło -36 osób[6], co stanowi 9,86% migracji ludności w powiecie oraz 1,39% w województwie.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
W 1954 r. na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[7] na terenie obecnej gminy wiejskiej Braniewo utworzono 3 gromady: Braniewo, Rogity i Szyleny. W 1958 r. zlikwidowano gromadę Rogity, przyłączając jej teren do gromady Braniewo. Obejmowała ona wówczas 9 sołectw i 29 miejscowości: Gronowo (Strzyżewo, Karbkowo, Kalina), Klejnowo (Klejnówko, Ułowo, Różaniec), Nowa Pasłęka (Stara Pasłęka), Podgórz (Biała Góra, Cielętnik, Józefowo), Rodowo (Młoteczno), Rogity (Rogitki), Rosiny (Zgoda, Siedlisko), Stępień (Prętki, Działy, Wikielec, Garbina), Świętochowo (Dąbrowa, Nowa Dąbrowa).
W 1959 r. do gromady Braniewo włączono obszar gromady Szyleny[8]. W 1965 r. z terenu gromady Braniewo wyłączono część obszarów wsi Rogity, PGR Józefowo, PGR Elżbiecin, kolonię Braniewa i włączono je do miasta Braniewa, natomiast w 1968 r. gromada powiększyła się o wieś Kiersy, Mikołajewo, Wolę Lipowską, Zakrzewiec, PGR Goleszewo, Gronówko, Lipowinę i Strubiny[9].
W 1972 r. na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[10] zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie Ustawy w dniu 1 stycznia 1973 r. istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Zlikwidowano istniejącą gromadę Braniewo i na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 r.[11] powołano gminę Braniewo z siedzibą w Braniewie.
W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Bobrowiec, Gronowo, Grzechotki, Jarocin, Klejnowo, Krasnolipie, Krzewno, Mikołajewo, Nowa Pasłęka, Pęciszewo, Podgórze, Rodowo, Rogity, Rusy, Stępień, Świętochowo, Szyleny, Wola Lipowska, Zakrzewiec, Zawierz, Żelazna Góra.
1 czerwca 1975 r. na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[12] przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Braniewo stała się bezpośrednio częścią województwa elbląskiego[13].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[14] umiejscowiły gminę Braniewo w powołanym 1 stycznia 1999 r. województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.
Gmina wiejska Braniewo graniczy od północy z Rosją (obwód kaliningradzki). Od północnego zachodu naturalną granicą gminy jest Zalew Wiślany. Sąsiaduje z czterema gminami: miejsko-wiejskimi Frombork i Pieniężno oraz wiejskimi Płoskinia i Lelkowo.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bobrowiec, Garbina, Gronowo, Grzechotki, Jarocin, Krasnolipie, Klejnowo, Krzewno, Lipowina, Mikołajewo, Nowa Pasłęka, Podgórze, Pęciszewo, Rodowo, Rogity, Rusy, Stępień, Świętochowo, Szyleny, Wola Lipowska, Zakrzewiec, Zawierz, Żelazna Góra
Pozostałe miejscowości: Kalina, Sarniki, Grzędowo, Klejnówko, Ułowo, Różaniec, Stara Pasłęka, Ujście, Cielętnik, Józefowo, Wilki, Podleśne, Młoteczno, Rosiny, Zgoda, Skarbkowo, Siedlisko, Działy, Rudłowo, Maciejewo, Dąbrowa Leśna, Rydzówka, Bemowizna, Brzeszczyny, Marcinkowo, Goleszewo, Gronówko, Stubiny, Kiersy, Grodzie, Glinka, Prątnik, Wielewo.
Gospodarka
Gmina wiejska Braniewo to gmina typowo rolnicza. Na jej obszarze funkcjonuje ok. 0,5 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych. Ich średnia wielkość wynosi ok. 10 ha. W 2010 r. na terenie gminy było 111 gospodarstw o powierzchni od 1 do 2 ha, 211 o powierzchni od 2-10 ha i 143 gospodarstwa o średniej powierzchni od 10-15, a o powierzchni od 15-50 ha i powyżej 50 ha – 169 gospodarstw . Liczne grunty orne, które zajmują 76,7% powierzchni użytków rolnych, wykorzystywane są głównie pod uprawy zbóż[15].
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Braniewo wyniosła w 2012 r. 284. Liczba ta obejmowała 7 podmiotów należących do sektora publicznego i pozostałe 277 tworzących sektor prywatny[16]. W 2012 r. w sektorze tym 65 firm było zarejestrowanych w działach: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 63 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 41 firm w dziale: budownictwo. Jedną z większych firm na terenie gminy jest należący do Kulczyk Holding S.A. Logistic Port Braniewo Chemikals zajmujący się przeładunkiem towarów, konfekcjonowaniem i magazynowania towarów, spedycją i obsługą logistyczną. W gminie nie ma dużych zakładów produkcyjnych i przemysłowych.
Istnienie wielu walorów krajoznawczo-przyrodniczych, takich jak rezerwaty przyrody i obszary chronionego krajobrazu, położenie na obszarze tzw. Zielonych Płuc Polski oraz dostęp do Zalewu Wiślanego stwarzają gminie wiejskiej Braniewo możliwość rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Podgórze, Szyleny, Rosiny, Rusy.
Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanej pod koniec 2012 r. w gminie wiejskiej Braniewo wynosiła 798[17], co stanowi 17,49% bezrobotnych w powiecie braniewskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19% ludności[18].
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, wymagających strategicznej interwencji.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Biblioteka Publiczna Gminy Braniewo im. Marii Zientary-Malewskiej w Braniewie, filia w Lipowinie
- świetlica w Żelaznej Górze
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- dożynki gminne.
Ludzie związani z gminą
- Andrzej Urbanowicz – malarz-amator, rzeźbiarz związany ze środowiskiem twórczym Braniewa; mieszka i pracuje w Lipowinie
- Anna Kowalczyk – projektantka mody, malarka, ilustratorka; mieszka i pracuje w Bemowiźnie
- Halina Bakan – hafciarka mieszkająca w Klejnówku
- Bogumiła Buchwak – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie
- Małgorzata Hawro – hafciarka mieszkająca w Rudłowie
- Danuta Hrycyna – hafciarka mieszkająca w Pęciszewie
- Roman Hyczko – zajmuje się malarstwem olejnym, metaloplastyką; mieszka i pracuje w Szylenach
- Janina Kowzan Janina – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie
- Teresa Krakowska – poetka, animatorka kultury, autorka scenariuszy teatralnych dla dzieci i założycielka zespołu dziecięcego "Leśne Słowiczki" przy punkcie bibliotecznym w Glince
- Irena Właszyn – hafciarka mieszkająca w Pęciszewie
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Braniewo należą:
- kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie
- kościół pw. Matki Bożej Miłosierdzia w Nowej Pasłęce
- kościół pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze wraz z przykościelnym cmentarzem
- ruiny kościoła ewangelickiego w Lipowinie
- pałac w Lipowinie – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w.
- pałac w Rudłowie – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w.
- ruiny kościoła w Pęciszewie wraz z przykościelnym cmentarzem
- Pałac w Podleśnem – dwór z 1890 r.
- zespół dworski i folwarczny w Różańcu
- ruiny zespołu dworskiego w Świętochowie[19]
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika
- Transgraniczny Szlak Rowerowy R64 – szlak, którego część przebiega przez Frombork, Różaniec, Nową Pasłękę, Ułowo i Braniewo
- rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody, wśród nich okazy dębów, lip i buków
- port rybacki i przystań jachtowa w Nowej Pasłęce
- rejsy statkiem po Zalewie Wiślanym
- tzw. plaża muszelkowa w Różańcu
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie (ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo) oraz na stronie it.braniewo.pl i na stronie Bazy Informacji Lokalnej Braniewa braniewo-ug.bil-wm.pl.
Religia
- Parafia greckokatolicka pw. Świętej Trójcy w Braniewie
- Parafia prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego w Braniewie
- Parafia pw. bł. Reginy Protmann w Gronowie
- Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie
- Parafia pw. św. Józefa Robotnika w Szylenach
- Parafia pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Braniewo funkcjonują następujące placówki edukacyjne:
- Zespół Szkół w Lipowinie – Szkoła Podstawowa w Lipowinie, Publiczne Gimnazjum w Lipowinie
- Szkoła Podstawowa w Szylenach (filia Szkoły Podstawowej w Lipowinie)
- Szkoła Podstawowa w Żelaznej Górze (filia Szkoły Podstawowej w Lipowinie)
Sport
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie "Przy Granicy" powołane na rzecz rozwoju Żelaznej Góry
- Stowarzyszenie "Pod Dębem" powołane na rzecz rozwoju Bemowizny
- Związek Ukraińców w Polsce, Zarząd Koła w Pęciszewie
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody[20]. Należą do nich:
Rezerwaty przyrody:
- Rezerwat torfowiskowy Cielętnik – rezerwat o powierzchni 3,38 ha leżący w odległości 5 km na zachód od Braniewa, między wsiami Cielętnik, Podgórze i Czarna Grabla
- Ostoja bobrów na rzece Pasłęce – ochroną objęta jest cała rzeka, od źródeł do granic Braniewa, wraz z jeziorami Sarąg, Sąg oraz Zalewem Pierzchalskim; rezerwat zajmuje powierzchnię 4258,79 ha, utworzony został w celu zachowania stanowisk bobra.
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (5488 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Pasłęki (15579 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Wybrzeża Staropruskiego (4378 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki (4828 ha)
Obszary chronione Natura 2000:
- Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Zalew Wiślany (32224,1 ha)
- Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Dolina Pasłęki (20669,9 ha)
- Ostoja Warmińska (145342 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Braniewo znajduje się 39 pomników przyrody (ożywionej i nieożywionej). Ochroną objęto przede wszystkim wiekowe okazy dębów i buków, ale są tam również i głazy narzutowe, jak np. "Diabelski Kamień" koło Sarnik.
Ciekawostki
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
Przypisy
- ↑ stat.gov.pl, Braniewo[04.03.2014]
- ↑ atlas.warmia.mazury.pl[04.03.2014]
- ↑ stat.gov.pl, Ustat w Olsztynie
- ↑ Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011–2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013–2016, 2011
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [04.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ H.Tyszkiewicz, F.Chruściel, Z dziejów gminy Braniewo, Braniewo 2000.
- ↑ Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [o4.03.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [04.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [04.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl [04.03.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.
- ↑ stat.gov.pl [04.03.20104]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [04.03.2014]
- ↑ Tamże.
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków [04.03.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.
Bibliografia
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
H. Tyszkiewicz, F. Chruściel, Z dziejów gminy Braniewo, Braniewo 2000.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.
Archipelag, Centrum edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur [04.03.2014]
atlas.warmia.mazury.pl [04.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS stat.gov.pl [04.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl [04.03.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
gminabraniewo.pl [04.03.2014]
UStat w Olsztynie stat.gov.pl [04.03.2014]
