Dąbrówka (gmina Orzysz): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Dąbrówka''' (niem. ''Dombrowken'', od 1929 r. ''Eichendorf'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie | + | ''' Dąbrówka''' (niem. ''Dombrowken'', od 1929 r. ''Eichendorf'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski | powiecie piskim]], w [[Orzysz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Orzysz]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie |województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 341 mieszkańców.<ref>łącznie: Dąbrówka, [[Dąbrówka Mała (gmina Orzysz)|Dąbrówka Mała]], [[Kępa]], [[Koziaki]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Magdalena Żmuda]]<ref> [http://www.bip.orzysz.pl/ Strona Urzędu Gminy Orzysz] [30.08.2013]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa | + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na pograniczu [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich |Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]] i [[Pojezierze Ełckie|Pojezierza Ełckiego]]. Miejscowość leży w odległości 17 km na północny zachód od [[Orzysz|Orzysza]], przy drodze krajowej nr 16 na odcinku Orzysz – [[Mikołajki]], w pobliżu granicy z [[Powiat mrągowski|powiatem mrągowskim]]. Około 3 km na północny wschód od wsi znajduje się Wężyk, dawniej jezioro, obecnie bagniste łąki. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś istniała już prawdopodobnie w początkach XV wieku, jednak przywilej zaginął. W 1488 roku przywilej został odnowiony: wolni mieszkańcy Dąbrówki otrzymali 70 łanów na [[Prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]]. Na początku XVI wieku wieś była siedzibą komornictwa; w 1567 roku powiększyła się o 2 łany, zaś w 1599 roku o ponad 7 łanów. W tym czasie osiedlili się tu Grabowscy, zapewne przedstawiciele polskiej szlachty z Mazowsza. W wyniku wielkiej epidemii dżumy w latach | + | Wieś istniała już prawdopodobnie w początkach XV wieku, jednak przywilej zaginął. W 1488 roku przywilej został odnowiony: wolni mieszkańcy Dąbrówki otrzymali 70 łanów na [[Prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]]. Na początku XVI wieku wieś była siedzibą komornictwa; w 1567 roku powiększyła się o 2 łany, zaś w 1599 roku o ponad 7 łanów. W tym czasie osiedlili się tu Grabowscy, zapewne przedstawiciele polskiej szlachty z Mazowsza. W wyniku wielkiej epidemii dżumy w latach 1709–1710 wymarła większość mieszkańców wioski. Dąbrówka należała do [[Parafia ewangelicka w Okartowie|parafii ewangelickiej w Okartowie]]. |
Pochodzący z 1599 roku plan wsi wskazuje, iż miała ona układ owalnicy z małym jeziorkiem w centrum, jednak w drugiej połowie XVIII wieku przybrała nieregularny kształt wielodrożnicy. | Pochodzący z 1599 roku plan wsi wskazuje, iż miała ona układ owalnicy z małym jeziorkiem w centrum, jednak w drugiej połowie XVIII wieku przybrała nieregularny kształt wielodrożnicy. | ||
| − | W latach | + | W latach 1865–1869 podjęto się osuszenia leżącego na [[Bagna Nietlickie|Bagnach Nietlickich]] jeziora [[Jezioro Wąż|Wąż]] (''Wonsch See''). Wykopano szereg kanałów prowadzących do jeziora [[Jezioro Buwełno|Buwełno]]. Dzięki obniżeniu wód jeziora o 2 metry uzyskano ponad 33 km kwadratowe łąk i pól. Jak pisał [[Mieczysław Orłowicz]], który odwiedził te tereny przed [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach |I wojną światową]]: „Prócz pokładów torfu zawierają bagna nietlickie pokłady wapnia, a Niemcy myślą o ich eksploatacji”<ref>M. Orłowicz, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 182</ref>. W pierwszej połowie XX wieku w Dąbrówce znajdowały się dwie gospody. |
Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojnie światowej]] powstała we wsi gminna spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, działał „Klub Rolnika”, otwarto bibliotekę (1955) oraz ośrodek kultury. Do roku 1962 istniało w Dąbrówce kino wiejskie – jedno z siedmiu kin w powiecie (nie licząc kina objazdowego). | Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojnie światowej]] powstała we wsi gminna spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, działał „Klub Rolnika”, otwarto bibliotekę (1955) oraz ośrodek kultury. Do roku 1962 istniało w Dąbrówce kino wiejskie – jedno z siedmiu kin w powiecie (nie licząc kina objazdowego). | ||
| Linia 51: | Linia 51: | ||
| − | Liczba mieszkańców w | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: |
| − | 1864 – 628 osób | + | *1864 r. – 628 osób |
| − | 1867 – 684 osoby | + | *1867 r. – 684 osoby |
| − | 1933 – 757 osób | + | *1933 r. – 757 osób |
| − | 1939 – 778 osób | + | *1939 r. – 778 osób |
| − | + | == Zabytki == | |
| − | + | *[[Zespół dworski w Dąbrówce|zespół dworsko–folwarczny]]: dwór z przełomu XIX i XX wieku, zabudowania gospodarcze: stajnia–obora, dwojak | |
| − | + | *budynek szkoły z pierwszej ćwierci XX wieku, murowany | |
| − | *[[Zespół dworski w Dąbrówce| | + | *drewniana chałupa (nr 23) z końca XIX wieku |
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku; pochowany jest na nim jeden żołnierz armii niemieckiej i jeden armii rosyjskiej, polegli na przełomie 1914/1915 roku |
| − | * | + | *zespół dworca kolejowego z 1912 roku w miejscowości [[Dąbrówka–Górkło]]: dworzec, budynek mieszkalny i trzy budynki gospodarcze |
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
Wersja z 15:14, 14 lip 2014
| Dąbrówka | |
| | |
![Dąbrówka. Zespół Szkół. Portal Gminy Orzysz [14.07.2014]](/index.php/Plik:Dabrowka.jpg) Dąbrówka. Zespół Szkół. Portal Gminy Orzysz [14.07.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Orzysz |
| Liczba ludności (2010) | 341 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-250 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Dąbrówka | |
| Położenie na mapie Polski  Dąbrówka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Dąbrówka (niem. Dombrowken, od 1929 r. Eichendorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 341 mieszkańców.[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Magdalena Żmuda[2].
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Ełckiego. Miejscowość leży w odległości 17 km na północny zachód od Orzysza, przy drodze krajowej nr 16 na odcinku Orzysz – Mikołajki, w pobliżu granicy z powiatem mrągowskim. Około 3 km na północny wschód od wsi znajduje się Wężyk, dawniej jezioro, obecnie bagniste łąki.
Dzieje miejscowości
Wieś istniała już prawdopodobnie w początkach XV wieku, jednak przywilej zaginął. W 1488 roku przywilej został odnowiony: wolni mieszkańcy Dąbrówki otrzymali 70 łanów na prawie chełmińskim. Na początku XVI wieku wieś była siedzibą komornictwa; w 1567 roku powiększyła się o 2 łany, zaś w 1599 roku o ponad 7 łanów. W tym czasie osiedlili się tu Grabowscy, zapewne przedstawiciele polskiej szlachty z Mazowsza. W wyniku wielkiej epidemii dżumy w latach 1709–1710 wymarła większość mieszkańców wioski. Dąbrówka należała do parafii ewangelickiej w Okartowie. Pochodzący z 1599 roku plan wsi wskazuje, iż miała ona układ owalnicy z małym jeziorkiem w centrum, jednak w drugiej połowie XVIII wieku przybrała nieregularny kształt wielodrożnicy.
W latach 1865–1869 podjęto się osuszenia leżącego na Bagnach Nietlickich jeziora Wąż (Wonsch See). Wykopano szereg kanałów prowadzących do jeziora Buwełno. Dzięki obniżeniu wód jeziora o 2 metry uzyskano ponad 33 km kwadratowe łąk i pól. Jak pisał Mieczysław Orłowicz, który odwiedził te tereny przed I wojną światową: „Prócz pokładów torfu zawierają bagna nietlickie pokłady wapnia, a Niemcy myślą o ich eksploatacji”[3]. W pierwszej połowie XX wieku w Dąbrówce znajdowały się dwie gospody.
Po II wojnie światowej powstała we wsi gminna spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, działał „Klub Rolnika”, otwarto bibliotekę (1955) oraz ośrodek kultury. Do roku 1962 istniało w Dąbrówce kino wiejskie – jedno z siedmiu kin w powiecie (nie licząc kina objazdowego).
Szkołę we wsi założono w 1737 roku. W 1935 roku nauczało w niej trzech nauczycieli, uczęszczało 145 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono ponownie jesienią 1946 roku. Wybudowana w 1958 roku szkoła („tysiąclatka”) liczyła 4 sale lekcyjne, dwie pracownie, świetlicę, salę gimnastyczną i 4 mieszkania nauczycielskie. W latach powojennych istniało również we wsi przejściowo przedszkole.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1864 r. – 628 osób
- 1867 r. – 684 osoby
- 1933 r. – 757 osób
- 1939 r. – 778 osób
Zabytki
- zespół dworsko–folwarczny: dwór z przełomu XIX i XX wieku, zabudowania gospodarcze: stajnia–obora, dwojak
- budynek szkoły z pierwszej ćwierci XX wieku, murowany
- drewniana chałupa (nr 23) z końca XIX wieku
- dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku; pochowany jest na nim jeden żołnierz armii niemieckiej i jeden armii rosyjskiej, polegli na przełomie 1914/1915 roku
- zespół dworca kolejowego z 1912 roku w miejscowości Dąbrówka–Górkło: dworzec, budynek mieszkalny i trzy budynki gospodarcze
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
- von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, ss. 83-157.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Pawlicki Ryszard W., Ziemia piska jako region turystyczny do 1945, Znad Pisy, nr 1, 1995, ss. 9-25.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73-90.
- Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
- Portal Gminy Orzysz [10.09.2013]
- Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie: Dąbrówka, Dąbrówka Mała, Kępa, Koziaki
- ↑ Strona Urzędu Gminy Orzysz [30.08.2013]
- ↑ M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku G. Jasiński, A. Rzempołuch, R. Traba, Olsztyn 1991, s. 182
