Jabłonka (gmina Dźwierzuty): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
Linia 8: Linia 8:
 
  |dopełniacz wsi        = Jabłonki   
 
  |dopełniacz wsi        = Jabłonki   
 
  |zdjęcie              = Jablonka.jpg   
 
  |zdjęcie              = Jablonka.jpg   
−
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe   
+
  |opis zdjęcia          = Dawny cmentarz ewangelicki. [http://www.ciekawemazury.pl/ Ciekawe Mazury fot. Tadeusz Plebański] [18.07.2014]
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 17: Linia 17:
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
 
  |liczba ludności      = 206
 
  |liczba ludności      = 206
−
  |rok                  = 2009
+
  |rok                  = 2010
 
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
 
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
 
  |kod pocztowy          =12-120
 
  |kod pocztowy          =12-120
Linia 30: Linia 30:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
−
}}
+
}}<br/>
−
<big>''' Jabłonka''' (niem. ''Jablonken'', ''Gut Jablonken'', od 1938 r. ''Wildenau'') – [[Wieś sołecka|wieś  sołecka]] w Polsce, położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat szczycieński |powiecie szczycieńskim]], w [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|gminie Dźwierzuty]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
+
''' Jabłonka''' (niem. ''Jablonken'', ''Gut Jablonken'', od 1938 r. ''Wildenau'') – wieś  sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński |powiecie szczycieńskim]], w [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|gminie Dźwierzuty]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 206 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Mieczysław Suchecki]]<ref> [http://bip.gminadzwierzuty.pl/ Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty] [10.09.2013]</ref>.
 +
<br/><br/>
  
 +
== Położenie ==
 +
Wieś położona jest w  południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], w odległości 7 km na południowy wschód od [[Dźwierzuty|Dźwierzut]], na zachód od jeziora [[Jezioro Łęsk| Łęsk]].
 
<br/>
 
<br/>
  
−
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
+
== Dzieje miejscowości ==
−
Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko - mazurskiego, na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]]. Jabłonka leży w odległości 7 km na południowy wschód od [[Dźwierzuty|Dźwierzut]], na zachód od [[Jezioro Łęsk|Jeziora Łęsk]].  
+
Osada istniała już około 1411 roku. W 1426 roku jej właścicielami byli [[Mikołaj Targowski]] i [[Jan Pilawski]]. Wkrótce potem (1438) powstała tu na 33 łanach [[Wieś czynszowa |wieś czynszowa]] na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]; cztery łany otrzymał sołtys [[Jan Piekło]]. Na przełomie XV i XVI wieku wystawiono nowe nadania, m.in. dla [[Mikołaj Roch |Mikołaja Rocha]] (12 łanów w 1496 roku) oraz [[Krzysztof Roch|Krzysztofa Rocha]] (27 łanów w 1506 roku). W XVII wieku Rochowie należeli do najbogatszych właścicieli ziemskich w okolicy (Jabłonka, [[Kulka]], [[Wałpusz]], karczma w Dźwierzutach). W 1739 roku poprzez koligacje rodzinne w posiadanie tych dóbr wszedł polski szlachcic [[Mikołaj Fabęcki]]; jego potomkowie (von Fabeck) powiększyli ich obszar (kupno [[Targowo|Targowa]], [[Dąbrówka|Dąbrówki]]) do 285 łanów w 1900 roku. W połowie XIX wieku wzniesiony został w Jabłonce imponujący [[Pałac w Jabłonce|pałac]]. Wkrótce potem (1911) większość dworów została przeznaczona do parcelacji; ostatnim właścicielem był baron [[Wilhelm von König]]. Na początku XX wieku w Jabłonce powstała wyższa [[Wyższa Szkoła Ludowa w Jabłonce|szkoła ludowa]] – jeden z pierwszych uniwersytetów ludowych w Niemczech.
  
−
<br/>
 
−
 
−
=== Dzieje miejscowości ===
 
−
Osada istniała już około 1411 roku. W 1426 roku jej właścicielami byli Mikołaj Targowski i Jan Pilawski. Wkrótce potem (1438) powstała tu na 33 łanach wieś czynszowa na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]; cztery łany otrzymał sołtys Jan Piekło. Na przełomie XV i XVI wieku wystawiono nowe nadania, m.in. dla Mikołaja Rocha (12 łanów w 1496 roku) oraz Krzysztofa Rocha (27 łanów w 1506 roku). W XVII wieku Rochowie należeli do najbogatszych właścicieli ziemskich w okolicy (Jabłonka, [[Kulka]], [[Wałpusz]], karczma w Dźwierzutach). W 1739 roku poprzez koligacje rodzinne w posiadanie tych dóbr wszedł polski szlachcic [[Mikołaj Fabęcki]]; jego potomkowie (von Fabeck) jeszcze powiększyli ich obszar (kupno [[Targowo|Targowa]], [[Dąbrówka|Dąbrówki]]) do 285 łanów w 1900 roku. W połowie XIX wieku wzniesiony został w Jabłonce imponujący [[Pałac w Jabłonce|pałac]]. Wkrótce potem (1911) większość dworów została przeznaczona do parcelacji; ostatnim właścicielem był baron [[Wilhelm von König]]. Na początku XX wieku w Jabłonce powstała wyższa [[Szkoła ludowa w Jabłonce|szkoła ludowa]] – jeden z pierwszych uniwersytetów ludowych w Niemczech.
 
 
[[Kościół w Jabłonce|Kościół]] we wsi zbudowany został w 1529 roku – początkowo należał do [[Parafia ewangelicka w Rańsku|parafii w Rańsku]], następnie był filią kościoła w [[Trelkowo|Trelkowie]]. Popadł w ruinę i musiał zostać rozebrany w 1823 roku (według innych źródeł na początku XX wieku).
 
[[Kościół w Jabłonce|Kościół]] we wsi zbudowany został w 1529 roku – początkowo należał do [[Parafia ewangelicka w Rańsku|parafii w Rańsku]], następnie był filią kościoła w [[Trelkowo|Trelkowie]]. Popadł w ruinę i musiał zostać rozebrany w 1823 roku (według innych źródeł na początku XX wieku).
−
[[Szkoła w Jabłonce|Szkoła]] we wsi powstała na początku XVIII wieku. W latach 20. XX wieku przeniosła się do nowego, murowanego budynku, z częścią mieszkalną dla nauczyciela.Wieś jest siedzibą [[Sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Mieczysław Suchecki]]<ref> http://bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-145 [data dostępu: 10.09.2013]</ref>.
+
[[Szkoła Podstawowa w Jabłonce|Szkoła]] we wsi powstała na początku XVIII wieku. W latach 20. XX wieku przeniosła się do nowego, murowanego budynku, z częścią mieszkalną dla nauczyciela.
  
−
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:
+
Wieś jest siedzibą sołectwa.
  
−
1782 – 23 gospodarstwa
 
  
−
1818 – 156 osób, 29 gospodarstw
+
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:
−
 
 
−
1939 – 479 osób, 60 gospodarstw
 
  
 +
*1782 r. – 23 gospodarstwa
  
−
<br/>
+
*1818 r. – 156 osób, 29 gospodarstw
  
−
=== Ludzie związani z miejscowością: ===
+
*1939 r. – 479 osób, 60 gospodarstw
−
*[[Krzysztof Hartknoch]] (1644-1687) – uczony i historyk, urodził się w Jabłonce. Student, a następnie wykładowca historii i filozofii na uniwersytecie w Królewcu; od 1677 roku profesor Gimnazjum Toruńskiego.
 
  
−
<br/>
+
== Ludzie związani z miejscowością ==
 +
*[[Krzysztof Hartknoch]] (1644–1687) – uczony i historyk, urodził się w Jabłonce; student, a następnie wykładowca historii i filozofii na uniwersytecie w Królewcu; od 1677 roku profesor Gimnazjum Toruńskiego
  
−
=== Zabytki: ===
+
== Zabytki ==
−
*Pozostałości po pałacu z połowy XIX wieku: fundamenty, fragment ogrodzenia, kuta brama wjazdowa
+
*pozostałości po pałacu z połowy XIX wieku: fundamenty, fragment ogrodzenia, kuta brama wjazdowa
−
*Park pałacowy, projektu Johanna Larassa z 1865 roku, obecnie bardzo zdewastowany
+
*park pałacowy, projektu Johanna Larassa z 1865 roku; obecnie bardzo zdewastowany
−
*Budynek szkoły z początku XX wieku
+
*budynek szkoły z początku XX wieku
−
*[[Cmentarz ewangelicki w Jabłonce|Cmentarz ewangelicki]] z XIX wieku
+
*[[Cmentarz ewangelicki w Jabłonce|cmentarz ewangelicki]] z XIX wieku
  
−
<br/>
+
==Turystyka==
−
 
 
−
===Turystyka===
 
 
*Miejscowość znajduje się na szlaku pałacowo-dworskim: [[Małszewko]] –  [[Budy]] – [[Grądy]] – [[Grodziska]] – [[Zalesie]] – [[Rogale]] – [[Przytuły]] – [[Targowska Wola]] – [[Popowa Wola]] – [[Orzyny]] – [[Targowo]] – Jabłonka
 
*Miejscowość znajduje się na szlaku pałacowo-dworskim: [[Małszewko]] –  [[Budy]] – [[Grądy]] – [[Grodziska]] – [[Zalesie]] – [[Rogale]] – [[Przytuły]] – [[Targowska Wola]] – [[Popowa Wola]] – [[Orzyny]] – [[Targowo]] – Jabłonka
  
−
<br>
+
== Bibliografia ==
−
 
 
−
=== Bibliografia: ===
 
 
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t, 1-2, Olsztyn 2011.
 
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t, 1-2, Olsztyn 2011.
−
#Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Dźwierzuty'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, s. 3-6.
+
#Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Dźwierzuty'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3-6.
 
#Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.
 
#Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.
 
#''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
 
#''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
−
#Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=6909&p_token=0.8871686489440129 [data dostępu: 5.09.2013]
+
#[http://www.stat.gov.pl/Bank Danych Lokalnych GUS] [05.09.2013]
−
#Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html [data dostępu: 5.09.2013]
+
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.09.2013]
−
#Wojewódzka Ewidencja Zabytków: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 5.09.2013]
+
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków: ][05.09.2013]
 +
#[http://www.ciekawemazury.pl/ Ciekawe Mazury fot. Tadeusz Plebański] [18.07.2014]
 +
#[http://bip.gminadzwierzuty.pl/ Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty] [10.09.2013]
  
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}

Wersja z 06:43, 18 lip 2014


Jabłonka
Dawny cmentarz ewangelicki. Ciekawe Mazury fot. Tadeusz Plebański [18.07.2014]
Dawny cmentarz ewangelicki. Ciekawe Mazury fot. Tadeusz Plebański [18.07.2014]
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat szczycieński
Gmina Dźwierzuty
Liczba ludności (2010) 206
Strefa numeracyjna (+48) 89
Kod pocztowy 12-120
Tablice rejestracyjne NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Jabłonka
Jabłonka
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Jabłonka
Jabłonka
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Jabłonka (niem. Jablonken, Gut Jablonken, od 1938 r. Wildenau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 206 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Mieczysław Suchecki[1].

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Pojezierzu Mazurskim, w odległości 7 km na południowy wschód od Dźwierzut, na zachód od jeziora Łęsk.

Dzieje miejscowości

Osada istniała już około 1411 roku. W 1426 roku jej właścicielami byli Mikołaj Targowski i Jan Pilawski. Wkrótce potem (1438) powstała tu na 33 łanach wieś czynszowa na prawie chełmińskim; cztery łany otrzymał sołtys Jan Piekło. Na przełomie XV i XVI wieku wystawiono nowe nadania, m.in. dla Mikołaja Rocha (12 łanów w 1496 roku) oraz Krzysztofa Rocha (27 łanów w 1506 roku). W XVII wieku Rochowie należeli do najbogatszych właścicieli ziemskich w okolicy (Jabłonka, Kulka, Wałpusz, karczma w Dźwierzutach). W 1739 roku poprzez koligacje rodzinne w posiadanie tych dóbr wszedł polski szlachcic Mikołaj Fabęcki; jego potomkowie (von Fabeck) powiększyli ich obszar (kupno Targowa, Dąbrówki) do 285 łanów w 1900 roku. W połowie XIX wieku wzniesiony został w Jabłonce imponujący pałac. Wkrótce potem (1911) większość dworów została przeznaczona do parcelacji; ostatnim właścicielem był baron Wilhelm von König. Na początku XX wieku w Jabłonce powstała wyższa szkoła ludowa – jeden z pierwszych uniwersytetów ludowych w Niemczech.

Kościół we wsi zbudowany został w 1529 roku – początkowo należał do parafii w Rańsku, następnie był filią kościoła w Trelkowie. Popadł w ruinę i musiał zostać rozebrany w 1823 roku (według innych źródeł na początku XX wieku). Szkoła we wsi powstała na początku XVIII wieku. W latach 20. XX wieku przeniosła się do nowego, murowanego budynku, z częścią mieszkalną dla nauczyciela.

Wieś jest siedzibą sołectwa.


Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

  • 1782 r. – 23 gospodarstwa
  • 1818 r. – 156 osób, 29 gospodarstw
  • 1939 r. – 479 osób, 60 gospodarstw

Ludzie związani z miejscowością

  • Krzysztof Hartknoch (1644–1687) – uczony i historyk, urodził się w Jabłonce; student, a następnie wykładowca historii i filozofii na uniwersytecie w Królewcu; od 1677 roku profesor Gimnazjum Toruńskiego

Zabytki

  • pozostałości po pałacu z połowy XIX wieku: fundamenty, fragment ogrodzenia, kuta brama wjazdowa
  • park pałacowy, projektu Johanna Larassa z 1865 roku; obecnie bardzo zdewastowany
  • budynek szkoły z początku XX wieku
  • cmentarz ewangelicki z XIX wieku

Turystyka

Bibliografia

  1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t, 1-2, Olsztyn 2011.
  2. Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Dźwierzuty, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3-6.
  3. Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
  4. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
  5. Danych Lokalnych GUS [05.09.2013]
  6. Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.09.2013]
  7. Wojewódzka Ewidencja Zabytków: [05.09.2013]
  8. Ciekawe Mazury fot. Tadeusz Plebański [18.07.2014]
  9. Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty [10.09.2013]

Przypisy

  1. ↑ Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty [10.09.2013]



Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Jabłonka_(gmina_Dźwierzuty)&oldid=25375”