Mortęgi: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Gospodarka) |
|||
Linia 24: | Linia 24: | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
− | |stopniN = | + | |stopniN = 53 |minutN = 27 |sekundN = 26 |
− | |stopniE = | + | |stopniE = 19 |minutE = 43 |sekundE = 24 |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodróże = | |wikipodróże = | ||
Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
− | <big>'''Mortęgi''' (niem. ''Mortung'') – wieś sołecka w Polsce, położona w [[ | + | <big>'''Mortęgi''' (niem. ''Mortung'') – [[wieś sołecka]] w Polsce, położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Lubawa (gmina wiejska)|gminie Lubawa]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Obecnie sołtysem wsi jest [[Adam Granica]]. |
<br/> | <br/> | ||
Linia 43: | Linia 43: | ||
W okresie krzyżackim wieś administracyjnie należała do wójtostwa bratiańskiego. W 1326 roku przeszła w posiadanie rycerza [[Ludwik z Mortęg|Ludwika z Mortęg]]. W roku 1338 wielki mistrz [[Dytrych von Altenburg]] nadał ją łowczemu [[Ludwik z Krzykos|Ludwikowi z Krzykos]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. | W okresie krzyżackim wieś administracyjnie należała do wójtostwa bratiańskiego. W 1326 roku przeszła w posiadanie rycerza [[Ludwik z Mortęg|Ludwika z Mortęg]]. W roku 1338 wielki mistrz [[Dytrych von Altenburg]] nadał ją łowczemu [[Ludwik z Krzykos|Ludwikowi z Krzykos]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. | ||
− | Mortęgi liczyły 65 łanów oraz 1 łan łąki przy drodze prowadzącej w kierunku [[ | + | Mortęgi liczyły 65 łanów oraz 1 łan łąki przy drodze prowadzącej w kierunku [[Rzeka Drwęca|Drwęcy]]. Danina wynosiła po jednej mierze żyta i pszenicy od pługa, natomiast od radła 1 miarę pszenicy. |
W 1390 roku jej właścicielem został rycerz [[Ludwig z Mortęg]]. Biskup [[Chełmińsko|Chełmińska]] Jan potwierdził w 1402 roku Ludwikowi przywilej nadania dóbr. Od [[Ludwik z Mortęg|Ludwika z Mortęg]] wywodził się słynny ród Mortęskich, piastujących wysokie godności i urzędy. Imię Ludwik było dla tego rodu charakterystyczne, gdyż było nadawane z ojca na syna. Dwóch Ludwików z rodu Mortęskich pełniło funkcję wojewodów chełmińskich. Pierwszy z nich odegrał istotną rolę na tym obszarze w okresie [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] (1454-1466). Na drugim Ludwiku, pochowanym w 1615 roku w kościele farnym w [[Lubawa|Lubawie]], zakończył się ród Mortęskich. Na jego grobowcu został wyryty napis w języku polskim. Dobra rodu Mortęskich przeszły na córkę, [[Zofia Mortęska|Zofię]]. | W 1390 roku jej właścicielem został rycerz [[Ludwig z Mortęg]]. Biskup [[Chełmińsko|Chełmińska]] Jan potwierdził w 1402 roku Ludwikowi przywilej nadania dóbr. Od [[Ludwik z Mortęg|Ludwika z Mortęg]] wywodził się słynny ród Mortęskich, piastujących wysokie godności i urzędy. Imię Ludwik było dla tego rodu charakterystyczne, gdyż było nadawane z ojca na syna. Dwóch Ludwików z rodu Mortęskich pełniło funkcję wojewodów chełmińskich. Pierwszy z nich odegrał istotną rolę na tym obszarze w okresie [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]] (1454-1466). Na drugim Ludwiku, pochowanym w 1615 roku w kościele farnym w [[Lubawa|Lubawie]], zakończył się ród Mortęskich. Na jego grobowcu został wyryty napis w języku polskim. Dobra rodu Mortęskich przeszły na córkę, [[Zofia Mortęska|Zofię]]. | ||
Linia 51: | Linia 51: | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Ludzie związani z miejscowością === | === Ludzie związani z miejscowością === | ||
− | [[Ludwig z Mortęg]] | + | *[[Ludwig z Mortęg]] |
− | [[Zofia Mortęska]] | + | *[[Zofia Mortęska]] |
− | [[Magdalena Mortęska]] - starościanka pokrzywińska oraz podkomorzanka malborska. Od 1597 roku pełniła funkcję ksieni benedyktynek w Chełmie. | + | *[[Magdalena Mortęska]] - starościanka pokrzywińska oraz podkomorzanka malborska. Od 1597 roku pełniła funkcję ksieni benedyktynek w Chełmie. |
<br/> | <br/> | ||
Linia 77: | Linia 77: | ||
<br/> | <br/> | ||
− | + | [[Kategoria: Powiat iławski]] | |
− | + | [[Kategoria: Lubawa (gmina wiejska)]] | |
− | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
− | + | [[Kategoria: 1301-1400]] | |
− |
Wersja z 16:18, 28 lip 2014
Mortęgi | |
| |
![]() XIX-wieczny pałac w Mortęgach
Źródło: http://www.mortegi.pl/-page_id=142.htm, dostęp 26 września 2013 | |
Rodzaj miejscowości | Wieś sołecka |
Państwo | ![]() |
Województwo | Warmińsko-Mazurskie |
Powiat | iławski |
Gmina | Lubawa |
Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
Kod pocztowy | 14-260 |
Tablice rejestracyjne | NIL |
![]() {{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Mortęgi (niem. Mortung) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Lubawa. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Obecnie sołtysem wsi jest Adam Granica.
Spis treści
[ukryj]Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość położona jest 4,5 km na południowy zachód od Lubawy. Podstawowym materiałem, składającym się na powstanie gleb, są utwory polodowcowe: gliny, piaski wodno–lądowe i zwałowe. Do bogactw naturalnych najobficiej występujących na tym obszarze można wymienić torf. Sieć hydrograficzna miejscowości powstała w momencie ustąpienia lodowca. W parku w Mortęgach występują drzewa ozdobne. Należą do nich choinka kanadyjska, cis pospolity, cypryśnik, czeremcha.
Dzieje miejscowości
Wieś szlachecka lokowana na prawie polskim już w okresie przed krzyżackim. W okresie krzyżackim wieś administracyjnie należała do wójtostwa bratiańskiego. W 1326 roku przeszła w posiadanie rycerza Ludwika z Mortęg. W roku 1338 wielki mistrz Dytrych von Altenburg nadał ją łowczemu Ludwikowi z Krzykos na prawie chełmińskim.
Mortęgi liczyły 65 łanów oraz 1 łan łąki przy drodze prowadzącej w kierunku Drwęcy. Danina wynosiła po jednej mierze żyta i pszenicy od pługa, natomiast od radła 1 miarę pszenicy.
W 1390 roku jej właścicielem został rycerz Ludwig z Mortęg. Biskup Chełmińska Jan potwierdził w 1402 roku Ludwikowi przywilej nadania dóbr. Od Ludwika z Mortęg wywodził się słynny ród Mortęskich, piastujących wysokie godności i urzędy. Imię Ludwik było dla tego rodu charakterystyczne, gdyż było nadawane z ojca na syna. Dwóch Ludwików z rodu Mortęskich pełniło funkcję wojewodów chełmińskich. Pierwszy z nich odegrał istotną rolę na tym obszarze w okresie wojny trzynastoletniej (1454-1466). Na drugim Ludwiku, pochowanym w 1615 roku w kościele farnym w Lubawie, zakończył się ród Mortęskich. Na jego grobowcu został wyryty napis w języku polskim. Dobra rodu Mortęskich przeszły na córkę, Zofię.
W 1667 roku miejscowość należała do Stanisława Narzymskiego. Oprócz wsi był tutaj folwark, który liczył w 1789 roku dwanaście zagród. W 1885 roku we wsi i folwarku Mortęgi mieszkało 338 osób. Szkoła w Mortęgach zbudowana została przed rokiem 1885. W 1928 roku miejscowość liczyła 336 ludzi. W wieku XIX znajdowała się w Mortęgach karczma i gorzelnia.
Ludzie związani z miejscowością
- Ludwig z Mortęg
- Zofia Mortęska
- Magdalena Mortęska - starościanka pokrzywińska oraz podkomorzanka malborska. Od 1597 roku pełniła funkcję ksieni benedyktynek w Chełmie.
Zabytki
We wsi Mortęgi znajduje się dziewiętnastowieczny pałac – siedziba zarządu RSP.
Kaplica grobowa rodu Mortęskich. W XVII wieku odprawiano tam msze święte za zgodą biskupa Zadzika. Właścicielem miejscowości był starosta tolkmicki, Stanisław Działyński.
Gospodarka
W sierpniu 1945 roku dokonano zmian w strukturze własności ziemskiej. Lasy upaństwowiono, m.in. w majątku w Mortęgach – 103 ha. Przekazano je pod zarząd państwowy. U schyłku lat czterdziestych pierwsze efekty gospodarcze pojawiły się na skutek przeprowadzonej reformy rolnej. Po drugiej wojnie światowej we wsi powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. W latach siedemdziesiątych słynęła z dużych osiągnięć gospodarczych. W 1978 roku gospodarowała na powierzchni 651 ha. Użytki rolne stanowiły tu 636 ha. Specjalizowała się w produkcji zwierzęcej, mając własne pasze. W latach 1976 – 1978 liczba bydła na 100 ha użytków rolnych przekroczyła w RSP 100 sztuk, a trzody chlewnej – 400 sztuk. Sprzedaż żywca w tym okresie wynosiła około 1000 kg z 1 ha użytków rolnych.
Bibliografia
Mortęgi, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 6, red. F. Sulimierski, Warszawa 1885.
Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu, red. Z. Witkowski, Olsztyn 1953.
Fankidejski Jakub, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych,Gdynia 2011.
Śliwiński Józef, Lubawa, z dziejów miasta i okolic, Józef Śliwiński, Olsztyn 1982.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.