Pacółtowo

Pacółtowo
Pałac w Pacółtowie Strona Pałacu w Pacółtowie [15.10.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Grunwald
Liczba ludności (2010)	280 (łącznie Pacółtowo i Pacółtówko)
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-107
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pacółtowo
Położenie na mapie Polski Pacółtowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Pacółtowo (niem. Groß Pötzdorf) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Grunwald. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławskie),zajmuje wschodni skłon Garbu Lubawskiego. W odległości 3-3.5 km zlokalizowane są jeziora Mały Omin i Wielki Omin (Omińskie Wielkie), w odległości 3 km od Gierzwałdu.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona w 1325 roku jako dobra rycerskie liczące 40 łanów. Nadanie ziemskie otrzymali wówczas Prusowie Glabune i Kunike. Majątek przeszedł następnie w posiadanie rodu von Eppingen i von Petzdorf . Od nazwiska tego ostatniego właściciela pochodzi prawdopodobnie nazwa wsi. W latach 1603-1791 majątek należał do rodu von Wernsdorf. Pod koniec XVIII wieku nowym właścicielem Pacółtowa, wówczas podupadającego znacznie majątku, stał się Ahasverus von Brandt, który wybudował pałac. W skład majątku wchodziły również 4 folwarki. Dobra należały do von Brandtów do 1830 roku, kiedy przejęła je rodzina von Volprecht. Na początku XX wieku na obszarze majątku działała gorzelnia, prowadzono także specjalistyczną hodowlę bydła holenderskiego. Pacółtowo pozostało siedzibą rodu von Volprecht do 1945 roku. W 1867 roku w miejscowości została założona dwuklasowa szkoła ewangelicka. W 1939 roku Pacółtowo było zamieszkane przez 386 osób.

Kultura

W miejscowości działa świetlica wiejska.

Zabytki:

• Na terenie parku pałacowego w nieustalonej lokalizacji pochowano 2 żołnierzy niemieckich poległych 28 sierpnia 1914 roku. Natomiast na dawnym cmentarzu wiejskim (lokalizacja nie ustalona) pochowano 11 żołnierzy niemieckich poległych także 28 sierpnia 1914 roku.
• Zachowany pałac wzniesiono w 1794 roku. W wieku XIX, a następnie w 1913 roki uległ znacznej przebudowie. W odległości około 0,5 km położony jest cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku. Po wojnie na terenie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, a sam pałac zaadoptowano na biura i mieszkania pracownicze. Obecnie pałac stanowi własność prywatną.

Bibliografia:

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
2. Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
3. Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
4. Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
5. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
6. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu:26.08.2013]
7. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/angerburg.html [data dostępu:26.08.2013]
8. Olsztyńska Srona Rowerowa: http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/pacoltowo [data dostępu:26.08.2013]
9. Rejestr Zabytków Nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu:26.08.2013]