Wilhelm Gnapheus

Wilhelm Gnapheus
Data i miejsce urodzenia	1493 r. Haga
Data i miejsce śmierci	29 września 1568 r. Norden (Wschodnia Fryzja)
Zawód	pedagog, działacz reformacyjny, pisarz

Wilhelm Gnapheus właśc. Wilhelm de Volder (ur. w 1493 r. w Hadze, zm. 29 września 1568 r. w Norden we Wschodniej Fryzji ) – pedagog, działacz reformacyjny, humanista, pisarz

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Nie wiadomo gdzie kończył gimnazjum i jak przebiegała jego najwcześniejsza edukacja. Absolwent Uniwersytetu w Kolonii (1511-1512). Tutaj zapewne uzyskał również tytuł magistra. Słynął z doskonałej znajomości języka łacińskiego. Prawdopodobnie około 1516 otrzymał święcenia kapłańskie.

Praca

Od 1520 roku był rektorem łacińskiej szkoły w Hadze. Z powodu sprzyjania reformacji został uwięziony i oskarżony przez inkwizycję. W czasie jednego z pobytów w więzieniu zaprzyjaźnił się z Janem de Backer, zwanym Pistoriusem, którego spalono na stosie w Hadze w 1525 roku. W roku 1531 przybył do Elbląga. Współorganizował w mieście Gimnazjum Elbląskie - założone w zabudowaniach dawnego klasztoru brygidek - którego był również rektorem w latach 1535-1541. Przed objęciem pieczy nad Gimnazjum zajmował się prawdopodobnie agitacją religijną. Szkoła cieszyła się ogromną popularnością wśród młodzieży ze Śląska, Litwy, Korony, Prus Królewskich i Prus Książęcych. Sam Gnapheus utrzymywał w tym okresie bliskie kontakty z Janem Dantyszkiem i księciem Albrechtem Hohenzollernem. Sympatie rektora w stosunku do reformacji doprowadziły do konfliktu z biskupem Dantyszkiem. Jednym z zarzutów wysuwanych wobec rektora był fakt zawarcia małżeństwa, a więc złamanie celibatu. Doprowadziło to do opuszczenia Elbląga przez Gnapheusa. Od 1541 roku pełnił funkcję doradcy księcia Albrechta. Trzy lata później został rektorem szkoły przygotowującej do studiów uniwersyteckich. W tym samym czasie uzyskał profesurę na Uniwersytecie Królewieckim. Niestety, ponownie reformacyjne sympatie Gnapheusa doprowadziły do konfliktu, tym razem z uniwersyteckimi teologami. W 1547 roku Gnapheus został wydalony z Prus Książęcych. Pomocną dłoń wyciągnął w jego kierunku Jan Łaski, którego poznał w Królewcu. Dzięki jego protekcji udało mu się zdobyć posadę wychowawcy synów księżniczki Anny w Emdem we Wschodniej Fryzji. Jednocześnie pracował w książęcej administracji i dyplomacji. W 1554 roku został zrehabilitowany, co pozwoliło na jego powrót do Królewca. Odrzucił jednak propozycję kierowania katedrą filozofii i wkrótce powrócił do Fryzji, gdzie spędził ostatnie lata życia. Zmarł w wieku 75 lat.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Wilhelm Gnapheus był autorem licznych pism religijnych, w których prowadził polemikę z przeciwnikami reformacji i wszelkich zmian w wewnętrznych strukturach Kościoła katolickiego. Z pasją oddawał się również pisaniu sztuk teatralnych. Najprawdopodobniej najpopularniejszym utworem scenicznym Gnapheusa była komedia pt. Acolastus, która doczekała się 48 wydań.

Bibliografia biograficzna

1. Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej. Od połowy XV do końca XVIII wieku, t. I, Olsztyn 1984.
2. Lassota Józef, Wilhelm Gnapheus 91493-1568). Twórca Elbląskiego Gimnazjum, dramaturg i reformator, Rocznik Elbląski, t. II, 1963.
3. Historia Wysoczyzny Elbląskiej [data dostępu: 27.06.2014]

Kościoły i wyznania