Bajdy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Bajdy ''' (niem. ''Boyden'') – | + | ''' Bajdy ''' (niem. ''Boyden'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Zalewo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Zalewo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego. |
| − | Miejscowość w 2010 | + | Miejscowość w 2010 r. liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą [[Brzeziniak]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Tadeusz Teodorski]]<ref> http://www.zalewo.bil-wm.pl/index.php?inf=10&idsl=7&id=67[5.03.2014]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 6 km na północny zachód od [[Zalewo|Zalewa]], przy granicy z [[ | + | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 6 km na północny zachód od [[Zalewo|Zalewa]], przy granicy z [[Powiat ostródzki|powiatem ostródzkim]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | [[File:Bajdy. Pałac.jpg|thumb|290px|right|Bajdy. Pałac w okresie międzywojennym]]Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]] w 1388 | + | [[File:Bajdy. Pałac.jpg|thumb|290px|right|Bajdy. Pałac w okresie międzywojennym]] |
| + | Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]], w 1388 r. Miejscowość miała charakter wsi [[Prusowie|pruskiej]]. Jej pierwotna nazwa brzmiała ''Boyden'' i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany. | ||
| + | |||
| + | W 1782 r. miejscowość składała się zaledwie z trzech budynków mieszkalnych. W 1858 r. Bajdy były zamieszkane przez 128 osób żyjących w siedmiu domach. | ||
| + | |||
| + | Podczas I wojny światowej tutejszy majątek kupił przedsiębiorca, który wybudował we wsi mleczarnię i uruchomił produkcję sera tylżyckiego. W okresie międzywojennym w centrum wsi ówczesny właściciel majątku, Erich Edler von der Planitz wzniósł okazały [[pałac w Bajdach|pałac]] z wysoką wieżą widokową. W 1928 r. pałac ów zakupił notariusz z Zalewa Kurt Sender, który w 1935 r. sprzedał go państwu. Władze hitlerowskie uruchomiły w nim specjalną szkołę dla młodych entuzjastek młodzieżowego ruchu narodowo-socjalistycznego (''Reichsführerinnenschule''). Placówkę prowadził Związek Dziewcząt Niemieckich – żeńska sekcja Hitlerjugend dla dziewcząt w wieku 14–18 lat. W szkole w Bajdach przygotowywano dziewczęta do roli działaczek partyjnych, a także "czysto aryjskich żon i matek"; "nauka" obejmowała m.in. szkolenie ideologiczne, zajęcia kulturalne i sport. W czasie wojny z pałacu korzystało również wojsko (kwaterunek oraz szkolenia). W latach 1937–1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców. | ||
[[File:Bajdy. Szkoła dla dziewcząt.jpg|thumb|290px|right|Szkoła narodowo-socjalistyczna dla dziewcząt w pałacu w Bajdach]] | [[File:Bajdy. Szkoła dla dziewcząt.jpg|thumb|290px|right|Szkoła narodowo-socjalistyczna dla dziewcząt w pałacu w Bajdach]] | ||
| − | Pałac został zniszczony w 1945 | + | Pałac został zniszczony w 1945 r. W styczniu tego roku w wyniku działań wojennych zawalił się dach budynku, a następnie rozszabrowano jego wyposażenie; w następnych latach budynek ulegał dalszej dewastacji. Przez kilka lat stały jeszcze ściany wnętrz oraz wieża, później i one zostały rozebrane. Obecnie o dawnym założeniu pałacowym przypominają pozostałości schodów do pałacu i zarośnięte resztki murów. |
| − | + | W latach 1945–1946 wieś nosiła nazwę ''Bajdowo''. Wkrótce założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego [[Powiat morąski|powiatu morąskiego]], które nie zostały rozwiązane w 1956 r.). Obecnie w Bajdach znajduje się plac zabaw dla dzieci oraz dwa boiska sportowe. | |
[[File:Staw przed pałacem. Stan obecny.jpg|thumb|290px|right|Staw przed pałacem. Widok obecny]] | [[File:Staw przed pałacem. Stan obecny.jpg|thumb|290px|right|Staw przed pałacem. Widok obecny]] | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *Pozostałości dawnego | + | *Pozostałości dawnego pałacu |
| − | < | + | |
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.<br/> | ''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.<br/> | ||
| Linia 54: | Linia 61: | ||
[http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [05.03.2014]<br/> | [http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [05.03.2014]<br/> | ||
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| − | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> |
| − | [http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=5185&sid=f00da4b62215fb32bf5dff7fbe498faa| | + | [http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=5185&sid=f00da4b62215fb32bf5dff7fbe498faa| marienburg.pl, Bajdy] [05.03.2014]<br/> |
[http://forum.eksploracja.pl/viewtopic.php?f=134&t=10631&sid=197fdc180a4c0265bfce5eb084f38f25| Pomorskie Forum Eksploracyjne] [05.03.2014] | [http://forum.eksploracja.pl/viewtopic.php?f=134&t=10631&sid=197fdc180a4c0265bfce5eb084f38f25| Pomorskie Forum Eksploracyjne] [05.03.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Zalewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]] | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Zalewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]] | ||
Wersja z 22:06, 1 sie 2014
| Bajdy | |
| | |
 Bajdy
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Zalewo |
| Liczba ludności (2010) | 192[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bajdy | |
| Położenie na mapie Polski  Bajdy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Bajdy (niem. Boyden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.
Miejscowość w 2010 r. liczyła 192 mieszkańców (łącznie z osadą Brzeziniak). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Tadeusz Teodorski[2].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 6 km na północny zachód od Zalewa, przy granicy z powiatem ostródzkim.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych obszarów państwa Zakonu Krzyżackiego, w 1388 r. Miejscowość miała charakter wsi pruskiej. Jej pierwotna nazwa brzmiała Boyden i stanowiła nawiązanie do imienia pruskiego zasadźcy Boydy. Początkowo obszar wsi obejmował 24 łany.
W 1782 r. miejscowość składała się zaledwie z trzech budynków mieszkalnych. W 1858 r. Bajdy były zamieszkane przez 128 osób żyjących w siedmiu domach.
Podczas I wojny światowej tutejszy majątek kupił przedsiębiorca, który wybudował we wsi mleczarnię i uruchomił produkcję sera tylżyckiego. W okresie międzywojennym w centrum wsi ówczesny właściciel majątku, Erich Edler von der Planitz wzniósł okazały pałac z wysoką wieżą widokową. W 1928 r. pałac ów zakupił notariusz z Zalewa Kurt Sender, który w 1935 r. sprzedał go państwu. Władze hitlerowskie uruchomiły w nim specjalną szkołę dla młodych entuzjastek młodzieżowego ruchu narodowo-socjalistycznego (Reichsführerinnenschule). Placówkę prowadził Związek Dziewcząt Niemieckich – żeńska sekcja Hitlerjugend dla dziewcząt w wieku 14–18 lat. W szkole w Bajdach przygotowywano dziewczęta do roli działaczek partyjnych, a także "czysto aryjskich żon i matek"; "nauka" obejmowała m.in. szkolenie ideologiczne, zajęcia kulturalne i sport. W czasie wojny z pałacu korzystało również wojsko (kwaterunek oraz szkolenia). W latach 1937–1939 miejscowość liczyła 240 mieszkańców.
Pałac został zniszczony w 1945 r. W styczniu tego roku w wyniku działań wojennych zawalił się dach budynku, a następnie rozszabrowano jego wyposażenie; w następnych latach budynek ulegał dalszej dewastacji. Przez kilka lat stały jeszcze ściany wnętrz oraz wieża, później i one zostały rozebrane. Obecnie o dawnym założeniu pałacowym przypominają pozostałości schodów do pałacu i zarośnięte resztki murów.
W latach 1945–1946 wieś nosiła nazwę Bajdowo. Wkrótce założono tu spółdzielnię produkcyjną (jedną z niewielu na terenie ówczesnego powiatu morąskiego, które nie zostały rozwiązane w 1956 r.). Obecnie w Bajdach znajduje się plac zabaw dla dzieci oraz dwa boiska sportowe.
Zabytki
- Pozostałości dawnego pałacu
Przypisy
- ↑ Łącznie Bajdy i Brzeziniak.
- ↑ http://www.zalewo.bil-wm.pl/index.php?inf=10&idsl=7&id=67[5.03.2014]
Bibliografia
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
marienburg.pl, Bajdy [05.03.2014]
Pomorskie Forum Eksploracyjne [05.03.2014]
