Byszwałd: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Byszwałd ''' (niem. ''Bischwalde'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Lubawa (gmina wiejska)|gminie Lubawa]]. W latach | + | ''' Byszwałd ''' (niem. ''Bischwalde'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Lubawa (gmina wiejska)|gminie Lubawa]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. |
| − | Miejscowość w 2010 | + | Miejscowość w 2010 r. liczyła 639 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Bernard Bogdański]]<ref>[http://www.bip.gminalubawa.pl/ bip.gminalubawa.pl] [05.03.2014]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość została założona między 1234 a 1349 | + | Miejscowość została założona między 1234 a 1349 r. przez biskupa Ottona. Obszar wsi obejmował wówczas 70 łanów. Zasadźca otrzymał m.in. pozwolenie na prowadzenie karczmy oraz połów ryb na [[Rzeka Drwęca|Drwęcy]]. Potwierdzenie nadania przez biskupa [[Wikbold Dobilstein| Wikbolda Dobilsteina]] nastąpiło w roku 1367. |
| − | + | Kościół wzniesiono na początku XIV stulecia, uległ on jednak zniszczeniu w czasie wojen polsko-krzyżackich. Został odbudowany w XV w. | |
| − | W 1948 | + | Miejscowość została dotkliwie zniszczona w okresie wojen szwedzkich. W 1676 r. na opuszczonych terenach został utworzony folwark biskupi. Wybudowano również pałac, który należał do ulubionych rezydencji biskupów chełmińskich. Do 1639 r. miejscowość była wioską parafialną. W 1773 r. stała się własnością króla pruskiego. |
| + | |||
| + | W 1822 r. wybudowano miejscową szkołę. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Byszwałdzie działała dwuletnia szkoła rolnicza. W 1927 r. miejscowość była zamieszkana przez 792 osoby. W czasie II wojny światowej do Byszwałdu sprowadzono niemieckich osadników, a polskich mieszkańców wysiedlono. | ||
| + | |||
| + | W 1948 r. w Byszwałdzie powstało [[Koło Gospodyń Wiejskich w Byszwałdzie|Koło Gospodyń Wiejskich]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 50: | Linia 54: | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[lkwim:Zygmunt Kornowski|Zygmunt Kornowski]] ( | + | *[[lkwim:Zygmunt Kornowski|Zygmunt Kornowski]] (1920–1987) – urodzony w Byszwałdzie poeta, zbieracz legend, zecer; od początku lat 50. mieszkał w [[Bartoszyce|Bartoszycach]] |
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *zczesnośredniowieczne grodzisko zwane Górą Zamkową |
| − | *[[Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Byszwałdzie| | + | *[[Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Byszwałdzie|kościół pw. św. Andrzeja Apostoła]] z XIV w. |
| − | * | + | *cmentarz przykościelny |
| − | * | + | *kaplica cmentarna |
| − | * | + | *dzwonnica przykościelna z XVIII w. |
| − | * | + | *wiejskie chaty z XIX w. |
| − | * | + | *dwie murowane przydrożne kapliczki z początku XX w. |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| Linia 66: | Linia 70: | ||
Śliwiński Jóżef, ''Lubawa. Z dziejów miasta i okolic'', Olsztyn 1982.<br/> | Śliwiński Jóżef, ''Lubawa. Z dziejów miasta i okolic'', Olsztyn 1982.<br/> | ||
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| − | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ wuoz.olsztyn.pl, wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 5.03.2014]<br/> |
| − | [http://www.bip.gminalubawa.pl/ | + | Plan rozwoju lokalnego gminy Lubawa, [http://www.bip.gminalubawa.pl/ bip.gminalubawa.pl] [05.03.2014]<br/> |
| − | [http://www.bip.gminalubawa.pl/ | + | Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubawa, [http://www.bip.gminalubawa.pl/ bip.gminalubawa.pl] [05.03.2014]<br/> |
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| − | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> |
[http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#159/pl/i/byszwald_-_zabytkowa_kaplica_cmentarna| ciekawemazury.pl] [05.03.2014]<br/> | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#159/pl/i/byszwald_-_zabytkowa_kaplica_cmentarna| ciekawemazury.pl] [05.03.2014]<br/> | ||
[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4716,byszwald-kosciol-sw--andrzeja-apostola-%28xiv-w-%29.html| polskaniezwykla.pl] [05.03.2014] | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4716,byszwald-kosciol-sw--andrzeja-apostola-%28xiv-w-%29.html| polskaniezwykla.pl] [05.03.2014] | ||
Wersja z 13:14, 9 sie 2014
| Byszwałd | |
| | |
 Byszwałd. Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Lubawa |
| Liczba ludności (2010) | 639 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Byszwałd | |
| Położenie na mapie Polski  Byszwałd | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Byszwałd (niem. Bischwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Lubawa. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 r. liczyła 639 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bernard Bogdański[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Garbu Lubawskiego i Pojezierza Iławskiego, 20 km na południowy wschód od Iławy i 4 km na północ od Lubawy, przy drodze krajowej nr 15.
Dzieje miejscowości
Miejscowość została założona między 1234 a 1349 r. przez biskupa Ottona. Obszar wsi obejmował wówczas 70 łanów. Zasadźca otrzymał m.in. pozwolenie na prowadzenie karczmy oraz połów ryb na Drwęcy. Potwierdzenie nadania przez biskupa Wikbolda Dobilsteina nastąpiło w roku 1367.
Kościół wzniesiono na początku XIV stulecia, uległ on jednak zniszczeniu w czasie wojen polsko-krzyżackich. Został odbudowany w XV w.
Miejscowość została dotkliwie zniszczona w okresie wojen szwedzkich. W 1676 r. na opuszczonych terenach został utworzony folwark biskupi. Wybudowano również pałac, który należał do ulubionych rezydencji biskupów chełmińskich. Do 1639 r. miejscowość była wioską parafialną. W 1773 r. stała się własnością króla pruskiego.
W 1822 r. wybudowano miejscową szkołę. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Byszwałdzie działała dwuletnia szkoła rolnicza. W 1927 r. miejscowość była zamieszkana przez 792 osoby. W czasie II wojny światowej do Byszwałdu sprowadzono niemieckich osadników, a polskich mieszkańców wysiedlono.
W 1948 r. w Byszwałdzie powstało Koło Gospodyń Wiejskich.
Edukacja
Ludzie związani z miejscowością
- Zygmunt Kornowski (1920–1987) – urodzony w Byszwałdzie poeta, zbieracz legend, zecer; od początku lat 50. mieszkał w Bartoszycach
Zabytki
- zczesnośredniowieczne grodzisko zwane Górą Zamkową
- kościół pw. św. Andrzeja Apostoła z XIV w.
- cmentarz przykościelny
- kaplica cmentarna
- dzwonnica przykościelna z XVIII w.
- wiejskie chaty z XIX w.
- dwie murowane przydrożne kapliczki z początku XX w.
Bibliografia
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Śliwiński Jóżef, Lubawa. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1982.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
wuoz.olsztyn.pl, wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
Plan rozwoju lokalnego gminy Lubawa, bip.gminalubawa.pl [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubawa, bip.gminalubawa.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
Przypisy
- ↑ bip.gminalubawa.pl [05.03.2014]
