Garbno (gmina Korsze): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 35: | Linia 35: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Charakterystyka fizjograficzna == | |
Miejscowość leży w odelgłości 9 km na północny wschód od [[Kętrzyn|Kętrzyna]]. | Miejscowość leży w odelgłości 9 km na północny wschód od [[Kętrzyn|Kętrzyna]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
W 1328 roku Krzyżacy wznieśli zamek, który został zburzony w czasie [[wojna trzynastoletnia| wojny trzynastoletniej]]. Przy zamku znajdowała się osada pruska, w 1339 roku znana pod nazwą Laumygarbis (od 1419 - Lamergarben). Pierwotna nazwa wsi wywodzi się od języka pruskiego (garbis - wzgórze;lauma - czarownica; lamem - bagna, moczary). 24 VI 1339 roku wielki mistrz [[Dietrich von Altenburg]] nadał wolnym Prusom Thedemu i Laustemu (po 6 włók) oraz Wnymynsowi (2 włóki) ziemię na obszarze osady. Od 2. połowy XIV wieku Garbno było [[wieś czynszowa| wsią czynszową]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. W XV wieku prawo chełmińskie zostało zastąpione przez [[prawo magdeburskie]]. Miejscowość podlegała w tym czasie komturowi bałgijskiemu. Inne odanie wskazywało, że nazwa wsi wywodzi się od niemieckiego słowa baranek. Zwierzę miało krążyć po okolicy, a schwytane znikało w tajemniczy sposób. Pod wpływem tej opowieści katoliccy mieszkańcy wsi mieli podjąc decyzję o wybudowaniu kościoła, który istniał już w 1422 roku. W tym okresie w miejscowości działały aż cztery karczmy a także młyn. W Garbnie mieszkało wówczas 10 pruskich zagrodników, m.in.: Heynrich Kuppryn, Hensil Linnyn, Premog i Niclas Lusyn. W latach 1528-1550 w skład miejscowej parafii wchodziły kościoły w [[Kraskowo|Kraskowie]] i [[Tłokiny|Tłokinach]]. W ciągu dwóch stuleci (XVI-XVIII w.), wśród proboszczów i diakonów pojawiało się kilku duchownych rodem z [[Mazury|Mazur]] o polskobrzmiących nazwiskach. Nabożeństwa odprawiane po polsku zniesiono w 1809 roku - było to motywowane niską frekwencją w czasie mszy. | W 1328 roku Krzyżacy wznieśli zamek, który został zburzony w czasie [[wojna trzynastoletnia| wojny trzynastoletniej]]. Przy zamku znajdowała się osada pruska, w 1339 roku znana pod nazwą Laumygarbis (od 1419 - Lamergarben). Pierwotna nazwa wsi wywodzi się od języka pruskiego (garbis - wzgórze;lauma - czarownica; lamem - bagna, moczary). 24 VI 1339 roku wielki mistrz [[Dietrich von Altenburg]] nadał wolnym Prusom Thedemu i Laustemu (po 6 włók) oraz Wnymynsowi (2 włóki) ziemię na obszarze osady. Od 2. połowy XIV wieku Garbno było [[wieś czynszowa| wsią czynszową]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. W XV wieku prawo chełmińskie zostało zastąpione przez [[prawo magdeburskie]]. Miejscowość podlegała w tym czasie komturowi bałgijskiemu. Inne odanie wskazywało, że nazwa wsi wywodzi się od niemieckiego słowa baranek. Zwierzę miało krążyć po okolicy, a schwytane znikało w tajemniczy sposób. Pod wpływem tej opowieści katoliccy mieszkańcy wsi mieli podjąc decyzję o wybudowaniu kościoła, który istniał już w 1422 roku. W tym okresie w miejscowości działały aż cztery karczmy a także młyn. W Garbnie mieszkało wówczas 10 pruskich zagrodników, m.in.: Heynrich Kuppryn, Hensil Linnyn, Premog i Niclas Lusyn. W latach 1528-1550 w skład miejscowej parafii wchodziły kościoły w [[Kraskowo|Kraskowie]] i [[Tłokiny|Tłokinach]]. W ciągu dwóch stuleci (XVI-XVIII w.), wśród proboszczów i diakonów pojawiało się kilku duchownych rodem z [[Mazury|Mazur]] o polskobrzmiących nazwiskach. Nabożeństwa odprawiane po polsku zniesiono w 1809 roku - było to motywowane niską frekwencją w czasie mszy. | ||
| Linia 49: | Linia 49: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
*[[Elizabeth Boehm]] (1859-1943) - właścicielka majątku Garbno, inicjatorka i założycielka [[Towarzystwo Wiejskich Kobiet|Towarzystwa Wiejskich Kobiet]]. W uznaniu zasług Uniwersytet Albertyna w Królewcu przyznał Elizabeth doktorat honoris causa (1929) | *[[Elizabeth Boehm]] (1859-1943) - właścicielka majątku Garbno, inicjatorka i założycielka [[Towarzystwo Wiejskich Kobiet|Towarzystwa Wiejskich Kobiet]]. W uznaniu zasług Uniwersytet Albertyna w Królewcu przyznał Elizabeth doktorat honoris causa (1929) | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zabytki == | |
*Dwór wzniesiony w 1. połowie XIX wieku w stylu klasycyzującym | *Dwór wzniesiony w 1. połowie XIX wieku w stylu klasycyzującym | ||
*Pozostałości dworskiego parku i podwórza gospodarczego | *Pozostałości dworskiego parku i podwórza gospodarczego | ||
| Linia 59: | Linia 59: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
#Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999. | #Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999. | ||
#''Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic'', przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978. | #''Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic'', przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978. | ||
Wersja z 20:08, 27 mar 2014
| Garbno | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności | Pole-obowiązkowe |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Garbno | |
| Położenie na mapie Polski  Garbno | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Garbno(niem. Lamgarben) –
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość leży w odelgłości 9 km na północny wschód od Kętrzyna.
Dzieje miejscowości
W 1328 roku Krzyżacy wznieśli zamek, który został zburzony w czasie wojny trzynastoletniej. Przy zamku znajdowała się osada pruska, w 1339 roku znana pod nazwą Laumygarbis (od 1419 - Lamergarben). Pierwotna nazwa wsi wywodzi się od języka pruskiego (garbis - wzgórze;lauma - czarownica; lamem - bagna, moczary). 24 VI 1339 roku wielki mistrz Dietrich von Altenburg nadał wolnym Prusom Thedemu i Laustemu (po 6 włók) oraz Wnymynsowi (2 włóki) ziemię na obszarze osady. Od 2. połowy XIV wieku Garbno było wsią czynszową na prawie chełmińskim. W XV wieku prawo chełmińskie zostało zastąpione przez prawo magdeburskie. Miejscowość podlegała w tym czasie komturowi bałgijskiemu. Inne odanie wskazywało, że nazwa wsi wywodzi się od niemieckiego słowa baranek. Zwierzę miało krążyć po okolicy, a schwytane znikało w tajemniczy sposób. Pod wpływem tej opowieści katoliccy mieszkańcy wsi mieli podjąc decyzję o wybudowaniu kościoła, który istniał już w 1422 roku. W tym okresie w miejscowości działały aż cztery karczmy a także młyn. W Garbnie mieszkało wówczas 10 pruskich zagrodników, m.in.: Heynrich Kuppryn, Hensil Linnyn, Premog i Niclas Lusyn. W latach 1528-1550 w skład miejscowej parafii wchodziły kościoły w Kraskowie i Tłokinach. W ciągu dwóch stuleci (XVI-XVIII w.), wśród proboszczów i diakonów pojawiało się kilku duchownych rodem z Mazur o polskobrzmiących nazwiskach. Nabożeństwa odprawiane po polsku zniesiono w 1809 roku - było to motywowane niską frekwencją w czasie mszy.
W XVI wieku wieś była własnością Michała von Egloffsteina. W latach 1728-1732 wzniesiono nowy kościół. W 1818 roku świątynia została uszkodzona w czasie szalejącego wówczas orkanu. Zawaliła się wieża, która rozbiła również sklepienie nawy kościoła. Budowlę odonowiono w 1824 roku. W 1817 roku wieś była zamieszkana przez 196 osób i składała się z 17 domostw. Pod koniec wieku XIX Garbno należało do rodziny Boehm. Majątek jako prezent ślubny trafił w ręce Elizabeth Boehm i jej małżonka Otto. W 1900 roku małżonkowie wznieśli budynki gospodarcze. W 1911 roku opuścili Garbno z powodu choroby Otto Boehma. W latach 20. majątek należał do rodziny Schulze. W tym czasie hodowano tu konie, trzodę, działała również mleczarnia. U progu II wojny światowej Grabno było zamieszkane przez 652 osób.
Po 1945 roku przez jakiś czas funkcjonowała nazwa Garbów. W 1954 roku miejscowość była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, którą zlkiwidowano w 1957 roku. 1 X 1961 roku we wsi powstał pierwszy w województwie kombinat państwowych gospodarstw rolnych. W jego skład wchodziły: Podławki, Starynia, Banaszki, Płutniki, Dubliny, Równina Dolna, Równina Górna, Warniki. Garbno było siedzibą ośrodka kierowniczego. W tym czasie wybudowano stołówkę, pomieszczenia biurowe, salę konferencyjną. W 1963 powstał ośrodek zdrowia. W 1973 roku powstało Wielozakładowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej, a rok później Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej. W połowie lat 70. władze PRL organizowały w Garbnie propagandowe akcje, mające w założeniach "popularyzować" wśród klasy robotniczej walory sztuki wysokiej, a artystów "motywować" do zadzierzgnięcia bliższych relacji z mieszkańcami wsi. Działania odbywały się m.in. pod klasycznym w tym czasie hasłem: "Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką". Twórcy inicjatywy w 1974 i 1975 roku zorganizowały nawet ogólnopolski plener "Wieś mazurska w malarstwie". Mimo, że w dzisiejszych czasach zdajemy sobie sprawę, iż wszystkie tego typu inicjatywy kulturalno-oświatowe służyły jedynie ówczesnej ideologii i propagandzie PRL, należy mieć również na uwadze pewną istotną kwestię. W rzeczywistości dla większości mieszkańców wsi pegeerowskich, okolicznych osad i kolonii tego typu społeczne akcje pozwalały nawiązać bezpośredni kontakt z teatrem, malarstwem, rzeźbą czy literaturą współczesną czy kinem. W tego typu wydarzeaniach brali nierzadko udział wybitni aktorzy, popularni pisarze. Nawet niedożałowanej pamięci Nina Andrycz brała udział w objazdówkach teatralnych po wsiach i miasteczkach w realiach powojennej Polski.
W 1970 roku w Grabnie mieszkało 459 osób. W tym czasie działało we wsi przedkszole, ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz punkt biblioteczny. W 1973 roku w skład sołectwa Garbno w gminie Korsze wchodziły cztery miejscowości.
Ludzie związani z miejscowością
- Elizabeth Boehm (1859-1943) - właścicielka majątku Garbno, inicjatorka i założycielka Towarzystwa Wiejskich Kobiet. W uznaniu zasług Uniwersytet Albertyna w Królewcu przyznał Elizabeth doktorat honoris causa (1929)
Zabytki
- Dwór wzniesiony w 1. połowie XIX wieku w stylu klasycyzującym
- Pozostałości dworskiego parku i podwórza gospodarczego
Bibliografia
- Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
- Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
- Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Przypisy
