Garbno (gmina Korsze): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
(UWAGA! Usunięcie treści (strona pozostała pusta)!)
Linia 1: Linia 1:
 +
{{Wieś infobox
 +
|nazwa                = Garbno
 +
|herb wsi              =
 +
|flaga wsi            =
 +
|herb artykuł          =
 +
|dopełniacz wsi        = Garbna
 +
|zdjęcie              = 
 +
|opis zdjęcia          = 
 +
|rodzaj miejscowości  =
 +
|województwo          = warmińsko-mazurskie
 +
|powiat                = kętrzyński
 +
|gmina                = Korsze
 +
|miejscowość podstawowa =
 +
|sołectwo              =
 +
|wysokość              =
 +
|liczba ludności      = 719
 +
|rok                  = 2010
 +
|strefa numeracyjna    =
 +
|kod pocztowy          =
 +
|tablice rejestracyjne =
 +
|SIMC                  =
 +
|mapa wsi              =
 +
|kod mapy              = PL-WN
 +
|stopniN = 54 |minutN = 07 |sekundN = 57 
 +
|stopniE = 21 |minutE = 16 |sekundE = 55
 +
|commons              =
 +
|wikipodróże          =
 +
|wikisłownik          =
 +
|www                  =
 +
}}
 +
<big>''' Garbno''' (niem. ''Lamgarben'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w [[powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]], w [[gmina Korsze|gminie Korsze]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
  
 +
Miejscowość w 2010 roku liczyła 719 mieszkańców.
 +
 +
<br/>
 +
 +
== Charakterystyka fizjograficzna ==
 +
Miejscowość leży w odległości 9 km na północny wschód od [[Kętrzyn|Kętrzyna]].
 +
 +
<br/>
 +
 +
== Dzieje miejscowości ==
 +
W 1328 roku Krzyżacy wznieśli zamek, który został zburzony w czasie [[wojna trzynastoletnia| wojny trzynastoletniej]]. Przy zamku znajdowała się osada pruska, w 1339 roku znana pod nazwą ''Laumygarbis'' (od 1419 - ''Lamergarben''). Pierwotna nazwa wsi wywodzi się od języka pruskiego (''garbis'' - wzgórze; ''lauma'' - czarownica; ''lamem'' - bagna, moczary). 24 VI 1339 roku wielki mistrz [[Dietrich von Altenburg]] nadał wolnym Prusom Thedemu i Laustemu (po 6 włók) oraz Wnymynsowi (2 włóki) ziemię na obszarze osady. Od 2. połowy XIV wieku Garbno było [[wieś czynszowa| wsią czynszową]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. W XV wieku prawo chełmińskie zostało zastąpione przez [[prawo magdeburskie]]. Miejscowość podlegała w tym czasie komturowi bałgijskiemu. Inne podanie wskazywało, że nazwa wsi wywodzi się od niemieckiego słowa baranek. Zwierzę miało krążyć po okolicy, a schwytane znikało w tajemniczy sposób. Pod wpływem tej opowieści katoliccy mieszkańcy wsi mieli podjąc decyzję o wybudowaniu kościoła, który istniał już w 1422 roku. W tym okresie w miejscowości działały aż cztery karczmy a także młyn. W Garbnie mieszkało wówczas 10 pruskich zagrodników, m.in.: Heynrich Kuppryn, Hensil Linnyn, Premog i Niclas Lusyn. W latach 1528-1550 w skład miejscowej parafii wchodziły kościoły w [[Kraskowo|Kraskowie]] i [[Tłokiny|Tłokinach]]. W ciągu dwóch stuleci (XVI-XVIII w.), wśród proboszczów i diakonów pojawiało się kilku duchownych rodem z [[Mazury|Mazur]] o polskobrzmiących nazwiskach. Nabożeństwa odprawiane po polsku zniesiono w 1809 roku - było to motywowane niską frekwencją w czasie mszy.
 +
 +
W XVI wieku wieś była własnością [[Michał von Egloffstein|Michała von Egloffsteina]]. W latach 1728-1732 wzniesiono nowy kościół. W 1818 roku świątynia została uszkodzona w czasie szalejącego wówczas orkanu. Zawaliła się wieża, która rozbiła również sklepienie nawy kościoła. Budowlę odnowiono w 1824 roku. W 1817 roku wieś była zamieszkana przez 196 osób i składała się z 17 domostw. Pod koniec wieku XIX Garbno należało do rodziny Boehm. Majątek jako prezent ślubny trafił w ręce Elizabeth Boehm i jej małżonka Otto. W 1900 roku małżonkowie wznieśli budynki gospodarcze. W 1911 roku opuścili Garbno z powodu choroby Otto Boehma. W latach 20. majątek należał do rodziny Schulze. W tym czasie hodowano tu konie, trzodę, działała również mleczarnia. U progu [[II wojna światowa| II wojny światowej]] Grabno było zamieszkane przez 652 osób.
 +
 +
Po 1945 roku przez jakiś czas funkcjonowała nazwa Garbów. W 1954 roku miejscowość była siedzibą [[Gromadzka Rada Narodowa w Garbnie| Gromadzkiej Rady Narodowej]], którą zlikwidowano w 1957 roku. 1 X 1961 roku we wsi powstał pierwszy w województwie  kombinat państwowych gospodarstw rolnych. W jego skład wchodziły: [[Podławki]], [[Starynia]], [[Banaszki]], [[Płutniki]], [[Dubliny]], [[Równina Dolna]], [[Równina Górna]], [[Warniki]]. Garbno było siedzibą ośrodka kierowniczego. W tym czasie wybudowano stołówkę, pomieszczenia biurowe, salę konferencyjną. W 1963 powstał ośrodek zdrowia. W 1973 roku powstało [[Wielozakładowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Garbnie|Wielozakładowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej]], a rok później [[Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Garbnie|Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej]]. W połowie lat 70. władze PRL organizowały w Garbnie propagandowe akcje, mające w założeniach "popularyzować" wśród klasy robotniczej walory sztuki wysokiej, a artystów "motywować" do zadzierzgnięcia bliższych relacji z mieszkańcami wsi. Działania odbywały się m.in. pod klasycznym w tym czasie hasłem: "Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką". Twórcy inicjatywy w 1974 i 1975 roku zorganizowały nawet ogólnopolski plener "Wieś mazurska w malarstwie". Mimo, że w dzisiejszych czasach zdajemy sobie sprawę, iż wszystkie tego typu inicjatywy kulturalno-oświatowe służyły jedynie ówczesnej ideologii i propagandzie PRL, należy mieć również na uwadze pewną istotną kwestię. W rzeczywistości dla większości mieszkańców wsi pegeerowskich, okolicznych osad i kolonii tego typu społeczne akcje pozwalały nawiązać bezpośredni kontakt z teatrem, malarstwem, rzeźbą czy literaturą współczesną czy kinem. W tego typu wydarzeniach brali nierzadko udział wybitni aktorzy, popularni pisarze. Nawet nieodżałowanej pamięci Nina Andrycz brała udział w  objazdówkach teatralnych po  wsiach i miasteczkach w realiach powojennej Polski.
 +
W 1970 roku w Grabnie mieszkało 459 osób. W tym czasie działało we wsi przedszkole, ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz punkt biblioteczny. W 1973 roku w skład sołectwa Garbno w [[gmina Korsze|gminie Korsze]] wchodziły cztery miejscowości.
 +
 +
<br/>
 +
== Edukacja ==
 +
*szkoła podstawowa
 +
*gimnazjum
 +
<br/>
 +
 +
== Ludzie związani z miejscowością ==
 +
*[[Elizabeth Boehm]] (1859-1943) - właścicielka majątku Garbno, inicjatorka i założycielka [[Towarzystwo Wiejskich Kobiet|Towarzystwa Wiejskich Kobiet]]. W uznaniu zasług Uniwersytet Albertyna w Królewcu przyznał jej doktorat honoris causa (1929)
 +
<br/>
 +
 +
== Zabytki ==
 +
*Dwór wzniesiony w 1. połowie XIX wieku w stylu klasycyzującym
 +
*Pozostałości dworskiego parku i podwórza gospodarczego
 +
 +
<br/>
 +
 +
== Bibliografia ==
 +
#Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1999.
 +
#''Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic'', przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
 +
#Licharewa Zofia, ''Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1962.
 +
 +
<br/>
 +
{{Przypisy}}
 +
<references/>
 +
 +
<br/>
 +
 +
== Zobacz też ==
 +
*[[Garbno (gm. Barciany)|Garbno]] w gminie Barciany
 +
 +
<br/>
 +
 +
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat kętrzyński]] [[Kategoria: Gmina Korsze]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]

Wersja z 23:41, 2 kwi 2014

Garbno
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat kętrzyński
Gmina Korsze
Liczba ludności (2010) 719
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Garbno
Garbno
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Garbno
Garbno
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Garbno (niem. Lamgarben) – wieś sołecka położona w województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 719 mieszkańców.


Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość leży w odległości 9 km na północny wschód od Kętrzyna.


Dzieje miejscowości

W 1328 roku Krzyżacy wznieśli zamek, który został zburzony w czasie wojny trzynastoletniej. Przy zamku znajdowała się osada pruska, w 1339 roku znana pod nazwą Laumygarbis (od 1419 - Lamergarben). Pierwotna nazwa wsi wywodzi się od języka pruskiego (garbis - wzgórze; lauma - czarownica; lamem - bagna, moczary). 24 VI 1339 roku wielki mistrz Dietrich von Altenburg nadał wolnym Prusom Thedemu i Laustemu (po 6 włók) oraz Wnymynsowi (2 włóki) ziemię na obszarze osady. Od 2. połowy XIV wieku Garbno było wsią czynszową na prawie chełmińskim. W XV wieku prawo chełmińskie zostało zastąpione przez prawo magdeburskie. Miejscowość podlegała w tym czasie komturowi bałgijskiemu. Inne podanie wskazywało, że nazwa wsi wywodzi się od niemieckiego słowa baranek. Zwierzę miało krążyć po okolicy, a schwytane znikało w tajemniczy sposób. Pod wpływem tej opowieści katoliccy mieszkańcy wsi mieli podjąc decyzję o wybudowaniu kościoła, który istniał już w 1422 roku. W tym okresie w miejscowości działały aż cztery karczmy a także młyn. W Garbnie mieszkało wówczas 10 pruskich zagrodników, m.in.: Heynrich Kuppryn, Hensil Linnyn, Premog i Niclas Lusyn. W latach 1528-1550 w skład miejscowej parafii wchodziły kościoły w Kraskowie i Tłokinach. W ciągu dwóch stuleci (XVI-XVIII w.), wśród proboszczów i diakonów pojawiało się kilku duchownych rodem z Mazur o polskobrzmiących nazwiskach. Nabożeństwa odprawiane po polsku zniesiono w 1809 roku - było to motywowane niską frekwencją w czasie mszy.

W XVI wieku wieś była własnością Michała von Egloffsteina. W latach 1728-1732 wzniesiono nowy kościół. W 1818 roku świątynia została uszkodzona w czasie szalejącego wówczas orkanu. Zawaliła się wieża, która rozbiła również sklepienie nawy kościoła. Budowlę odnowiono w 1824 roku. W 1817 roku wieś była zamieszkana przez 196 osób i składała się z 17 domostw. Pod koniec wieku XIX Garbno należało do rodziny Boehm. Majątek jako prezent ślubny trafił w ręce Elizabeth Boehm i jej małżonka Otto. W 1900 roku małżonkowie wznieśli budynki gospodarcze. W 1911 roku opuścili Garbno z powodu choroby Otto Boehma. W latach 20. majątek należał do rodziny Schulze. W tym czasie hodowano tu konie, trzodę, działała również mleczarnia. U progu II wojny światowej Grabno było zamieszkane przez 652 osób.

Po 1945 roku przez jakiś czas funkcjonowała nazwa Garbów. W 1954 roku miejscowość była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, którą zlikwidowano w 1957 roku. 1 X 1961 roku we wsi powstał pierwszy w województwie kombinat państwowych gospodarstw rolnych. W jego skład wchodziły: Podławki, Starynia, Banaszki, Płutniki, Dubliny, Równina Dolna, Równina Górna, Warniki. Garbno było siedzibą ośrodka kierowniczego. W tym czasie wybudowano stołówkę, pomieszczenia biurowe, salę konferencyjną. W 1963 powstał ośrodek zdrowia. W 1973 roku powstało Wielozakładowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej, a rok później Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej. W połowie lat 70. władze PRL organizowały w Garbnie propagandowe akcje, mające w założeniach "popularyzować" wśród klasy robotniczej walory sztuki wysokiej, a artystów "motywować" do zadzierzgnięcia bliższych relacji z mieszkańcami wsi. Działania odbywały się m.in. pod klasycznym w tym czasie hasłem: "Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką". Twórcy inicjatywy w 1974 i 1975 roku zorganizowały nawet ogólnopolski plener "Wieś mazurska w malarstwie". Mimo, że w dzisiejszych czasach zdajemy sobie sprawę, iż wszystkie tego typu inicjatywy kulturalno-oświatowe służyły jedynie ówczesnej ideologii i propagandzie PRL, należy mieć również na uwadze pewną istotną kwestię. W rzeczywistości dla większości mieszkańców wsi pegeerowskich, okolicznych osad i kolonii tego typu społeczne akcje pozwalały nawiązać bezpośredni kontakt z teatrem, malarstwem, rzeźbą czy literaturą współczesną czy kinem. W tego typu wydarzeniach brali nierzadko udział wybitni aktorzy, popularni pisarze. Nawet nieodżałowanej pamięci Nina Andrycz brała udział w objazdówkach teatralnych po wsiach i miasteczkach w realiach powojennej Polski. W 1970 roku w Grabnie mieszkało 459 osób. W tym czasie działało we wsi przedszkole, ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz punkt biblioteczny. W 1973 roku w skład sołectwa Garbno w gminie Korsze wchodziły cztery miejscowości.


Edukacja

  • szkoła podstawowa
  • gimnazjum


Ludzie związani z miejscowością

  • Elizabeth Boehm (1859-1943) - właścicielka majątku Garbno, inicjatorka i założycielka Towarzystwa Wiejskich Kobiet. W uznaniu zasług Uniwersytet Albertyna w Królewcu przyznał jej doktorat honoris causa (1929)


Zabytki

  • Dwór wzniesiony w 1. połowie XIX wieku w stylu klasycyzującym
  • Pozostałości dworskiego parku i podwórza gospodarczego


Bibliografia

  1. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
  2. Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
  3. Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.


Przypisy



Zobacz też

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Garbno_(gmina_Korsze)&oldid=49687”