Bartołty Wielkie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Linia 31: Linia 31:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
<big>''' Bartołty Wielkie (niem: Groß Bartelsdorf, Bartoldsdorf – 1379, Bartelsdorf – 1615) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. latach W1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
+
<big>''' Bartołty Wielkie''' (niem. ''Groß Bartelsdorf'') – [[wieś sołecka]] w Polsce położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[gmina Barczewo|gminie Barczewo]]. latach W1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo warmińsko-mazurskie|województwa olsztyńskiego]].
 +
 
 +
Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ ]]<ref> [data dostępu: 12.10.2013]</ref>.
 
<br/>
 
<br/>
  
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
Pojezierze Olsztyńskie. Jednostka ta wyodrębniona jest w granicach makroregionu Pojezierze Mazurskie, stanowiącego część prowincji Niż Środkowoeuropejski. Bartołty Wielkie położone są na Warmii, około 29 km od Olsztyna, między jeziorami Tumiańskim, Dłużek i Bartołt Wielki. Przez miejscowość przepływa rzeka Wardęga.
+
Miejscowość położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie| Pojezierzu Olsztyńskim]], w odległości 11 km na południowy wschód od [[Barczewo|Barczewa]]. Wieś leży między jeziorami [[Jezioro Tumiańskie|Tumiańskim]], [[Jezioro Dłużek|Dłużek]] i [[Jezioro Bartołt Wielki|Bartołt Wielki]]. Przez miejscowość przepływa rzeka [[rzeka Wardęga|Wardęga]].
  
 
<br/>
 
<br/>
  
 
=== Dzieje miejscowości ===
 
=== Dzieje miejscowości ===
Osada istniała już w XIV w. Wieś lokowana przez biskupa warmińskiego Henryka Sorboma w 1379. Pierwsze wzmianki o kościele pochodzą z końca XIV. W czasie wojen polsko-krzyżackich miejscowość była wielokrotnie niszczona[1]. W XVI wieku właścicielem wsi był Kromer – krewny biskupa Marcina Kromera. Kromerowie żyli tu jeszcze w XIX wieku. W pierwszej połowie XVII wieku właścicielem wsi był Stefan Sadorski. Przekazał on młyn wodny na wyposażenie gimnazjum jezuitów w Reszlu. W XVIII wieku wieś podzieliła się na Bartołty Wielkie i Bartołty Małe[2].
+
Pierwsze wzmianki na temat wsi pochodzą z 1345 roku, natomiast lokacji dokonano w roku 1379. W późniejszym czasie wieś była własnością rodziny Kromerów, spokrewnionej z biskupem warmińskim [[Marcin Kromer|Marcinem Kromerem]]. Kromerowie żyli tu jeszcze w XIX wieku. W pierwszej połowie XVII wieku właścicielem wsi był Stefan Sadorski. Przekazał on młyn wodny na wyposażenie gimnazjum jezuitów w [[Reszel|Reszlu]]. W XVIII wieku wieś podzieliła się na Bartołty Wielkie i Bartołty Małe.20 sierpnia 1862 roku powołano parafię Bartołty Wielkie.
Po II wojnie światowej wieś wróciła do granic Polski, wojska Armii Czerwonej wkroczyły 28 stycznia 1945 roku[3]. 20 sierpnia 1862 roku powołano parafię Bartołty Wielkie[4].
 
  
 
[[File:Warmińska kapliczka przy domu zakonnym w Bartołtach Wielkich.jpg|thumb|300px|Warmińska kapliczka przy domu zakonnym w Bartołtach Wielkich]]  
 
[[File:Warmińska kapliczka przy domu zakonnym w Bartołtach Wielkich.jpg|thumb|300px|Warmińska kapliczka przy domu zakonnym w Bartołtach Wielkich]]  
 
<br/>
 
<br/>
 
=== Ludzie związani z miejscowością: ===
 
 
<br/>
 
 
 
 
[[File:Bartołty Wielkie. Kapliczka przydrożna.jpg|thumb|left|300px|Bartołty Wielkie. Kapliczka przydrożna]]
 
[[File:Bartołty Wielkie. Kapliczka przydrożna.jpg|thumb|left|300px|Bartołty Wielkie. Kapliczka przydrożna]]
Atrakcje turystyczne
 
• Gospodarstwo Rybackie "Bartołty Wielkie" – kompleks stawów łowieckich
 
• Ośrodek odosobnieniowy Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu w Bartołtach Wielkich[9]
 
Trasy rowerowe
 
Przez Bartołty Wielkie przechodzi  Szlak rowerowy żółty:
 
*Barczewo – Tumiany - Bartołty Wielkie – Jedzbark – Barczewo (długość trasy: 32,5 km)
 
Osoby związane z Bartołtami Wielkimi
 
*Stefan Sadorski – właściciel wsi w I połowie XVII wieku.
 
Bartołty Wielkie na ekranie
 
Wieś i jej malownicze okolice znalazły uznanie u scenarzystów dwóch polskich filmów, do których zdjęcia kręcone były m.in. w Bartołtach Wielkich. Na budynku szkoły znajduje się odcisk dłoni bohaterów filmu Dwie miłości, wykonany na potrzeby obrazu.
 
*2010: Lincz
 
*2002: Dwie miłości
 
  
 
=== Zabytki: ===
 
=== Zabytki: ===
*kościół parafialny św. Jakuba Apostoła – zbudowany w XVI wieku, przebudowywany w XVIII i XIX wieku. 14 marca 1582 r. bp Marcin Kromer konsekrował nowy kościół, wybudowany w miejscu starszej budowli, pochodzącej z końca XIV w. kościół z XVI wieku spłonął w 1620 r. Obecny kościół pochodzi z przełomu XVII i XVIII w. i był wyświęcony przez bp Andrzeja Załuskiego w 1702 r. Budowla ta była przebudowana w połowie XIX w. Murowana wieżę zbudowano w 1897 r. Obecny kościół to budowla salowa, z niższym i półkoliście zamkniętym prezbiterium. Ślady stylu gotyckiego widoczne sa jeszcze w ukształtowaniu bryły kościoła. Detale sa barokowe. Wiele elementów wyposażania wnętrza także ma charakter barokowy. Na dachu prezbiterium znajduje się metalowa chorągiewka z datą 1888. Ołtarz główny barokowy, z 1700 r. Ambona jest rokokowa. Zachowała się płyta nagrobna Michała Łubienieckiego (zmarł w 1624 r.).
+
*Młyn zbudowany na strudze łączącej jeziora Bartołt Wielki i Tumiańskie; fundamenty pochodzą ze średniowiecza, mury - z XIX wieku; przy młynie znajduje się dom młynarza, przypominający kształtem dworek
*cmentarz przykościelny
+
*Gotycko-barokowy [[Kościół w Bartołtach Wielkich|kościół]], zbudowany w początkach XVIII wieku na murach poprzedniej świątyni; posiada wieżę z kopułowym hełmem i latarnią (wieża obecny kształt uzyskała w 1897 roku; wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z XIX wieku, wyjątkami są m.in. barokowy ołtarz oraz renesansowa płyta nagrobna
*kapliczka przydrożna, przy drodze na cmentarz – około XIX wieku
+
*Przed wsią znajduje się [[cmentarz w Bartołtach Wielkich|cmentarz]] katolicki z kamiennym murem z XIX wieku
*kapliczka przydrożna, na terenie domu zakonnego – 1928-30[7]
+
*Przydrożne [[kapliczka w Bartołtach Wielkich|kapliczki]] warmińskie
 
 
  
  
Linia 85: Linia 67:
  
  
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:wieś sołecka]][[Kategoria:powiat olsztyński]][[Kategoria:gmina Barczewo]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:powiat olsztyński]][[Kategoria:gmina Barczewo]][[Kategoria:wieś sołecka]]
 
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 13:13, 4 lis 2013 (CET)
 
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 13:13, 4 lis 2013 (CET)

Wersja z 20:53, 14 lis 2013


Bartołty Wielkie

Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Bartołtach Wielkich
Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Bartołtach Wielkich
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Barczewo
Liczba ludności Pole-obowiązkowe
Strefa numeracyjna (+48) 89
Kod pocztowy 11-010
Tablice rejestracyjne NOL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Bartołty Wielkie
Bartołty Wielkie
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Bartołty Wielkie
Bartołty Wielkie
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bartołty Wielkie (niem. Groß Bartelsdorf) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. latach W1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ ]][1].

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości 11 km na południowy wschód od Barczewa. Wieś leży między jeziorami Tumiańskim, Dłużek i Bartołt Wielki. Przez miejscowość przepływa rzeka Wardęga.


Dzieje miejscowości

Pierwsze wzmianki na temat wsi pochodzą z 1345 roku, natomiast lokacji dokonano w roku 1379. W późniejszym czasie wieś była własnością rodziny Kromerów, spokrewnionej z biskupem warmińskim Marcinem Kromerem. Kromerowie żyli tu jeszcze w XIX wieku. W pierwszej połowie XVII wieku właścicielem wsi był Stefan Sadorski. Przekazał on młyn wodny na wyposażenie gimnazjum jezuitów w Reszlu. W XVIII wieku wieś podzieliła się na Bartołty Wielkie i Bartołty Małe.20 sierpnia 1862 roku powołano parafię Bartołty Wielkie.

Warmińska kapliczka przy domu zakonnym w Bartołtach Wielkich


Bartołty Wielkie. Kapliczka przydrożna

Zabytki:

  • Młyn zbudowany na strudze łączącej jeziora Bartołt Wielki i Tumiańskie; fundamenty pochodzą ze średniowiecza, mury - z XIX wieku; przy młynie znajduje się dom młynarza, przypominający kształtem dworek
  • Gotycko-barokowy kościół, zbudowany w początkach XVIII wieku na murach poprzedniej świątyni; posiada wieżę z kopułowym hełmem i latarnią (wieża obecny kształt uzyskała w 1897 roku; wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z XIX wieku, wyjątkami są m.in. barokowy ołtarz oraz renesansowa płyta nagrobna
  • Przed wsią znajduje się cmentarz katolicki z kamiennym murem z XIX wieku
  • Przydrożne kapliczki warmińskie



Bibliografia:

Przypisy

  1. [data dostępu: 12.10.2013]



Zobacz też

Emzet (dyskusja) 13:13, 4 lis 2013 (CET)