Klewki: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
(Zobacz też)
(Dzieje miejscowości)
Linia 46: Linia 46:
 
Wieś uległa zniszczeniu podczas [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]]. Na przestrzeni stuleci Klewki kilkakrotnie zmieniały właścicieli. W 1513 roku majątek należał do burgrabiego zamkowego w Olsztynie - Mateusza von Klaukendorfa. Burgrabia był prawdopodobnie potomkiem założyciela wsi. W połowie XVI wieku Klewki były własnością rodziny Rabe. W 1563 roku proboszczem został Marcin Kokoszka z diecezji płockiej; w 1577 roku jego miejsce zajął Sebastian Rembowski z Janowca. Hans Rabe po przejściu na luteranizm został zmuszony do opuszczenia Warmii.
 
Wieś uległa zniszczeniu podczas [[wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]]. Na przestrzeni stuleci Klewki kilkakrotnie zmieniały właścicieli. W 1513 roku majątek należał do burgrabiego zamkowego w Olsztynie - Mateusza von Klaukendorfa. Burgrabia był prawdopodobnie potomkiem założyciela wsi. W połowie XVI wieku Klewki były własnością rodziny Rabe. W 1563 roku proboszczem został Marcin Kokoszka z diecezji płockiej; w 1577 roku jego miejsce zajął Sebastian Rembowski z Janowca. Hans Rabe po przejściu na luteranizm został zmuszony do opuszczenia Warmii.
  
W 1578 roku kolejnym właścicielem Klewek był szlachcic Krzysztof Woreński. W 1582 roku na 20 łanach założony został folwark. W latach 1638-1641 wieś była własnością szlachcica ze Śląska o nazwisku Pakusz, od którego w 1641 roku nabył Klewki szlachcic polski Eustachy Nenchen. Po nim w majątku osiadł także jego brat Jakbub. Jakub Nenchen jakiś czas później został zatrzymany wraz z synem Karolem za jakieś wykroczenie na zamku w Olsztynie; złożył nawet skargę do króla. Dobra odziedziczył jego syn - Jan Kazimierz, który zmarł w 1713 roku. Majątek trafił w ręce jego córki Anny Marianny, która wniosła Klewki jako wiano do małżeństwa z Zygmuntem Albertem von Hatten (Hattyńskim) - właścicielem majątku w [[Ełdyty|Ełdytach]], [[Świękity|Świękitach]], [[Pęglity|Pęglitach]] i [[Zielonka|Zielonce]]. Po jego śmierci w 1735 roku majątkiem zarządzała wdowa. Annę Mariannę von Hatten pochowano w miejscowym kościele - jej nagrobek zachował się do czasów współczesnych. Z rodu von Hatten wywodził się biskup warmiński w latach 1837-1841 - [[Andrzej Stanisław Hatten-Hattyński]].
+
W 1578 roku kolejnym właścicielem Klewek był szlachcic Krzysztof Woreński. W 1582 roku na 20 łanach założony został folwark. W latach 1638-1641 wieś była własnością szlachcica ze Śląska o nazwisku Pakusz, od którego w 1641 roku nabył Klewki szlachcic polski Eustachy Nencher. Po nim w majątku osiadł także jego brat Jakub. Jakub Nencher jakiś czas później został zatrzymany wraz z synem Karolem za jakieś wykroczenie na zamku w Olsztynie; złożył nawet skargę do króla. Dobra odziedziczył jego syn - Jan Kazimierz, który zmarł w 1713 roku. Majątek trafił w ręce jego córki Anny Marianny, która wniosła Klewki jako wiano do małżeństwa z Zygmuntem Albertem von Hatten (Hattyńskim) - właścicielem majątku w [[Ełdyty|Ełdytach]], [[Świękity|Świękitach]], [[Pęglity|Pęglitach]] i [[Zielonka|Zielonce]]. Po jego śmierci w 1735 roku majątkiem zarządzała wdowa. Annę Mariannę von Hatten pochowano w miejscowym kościele - jej nagrobek zachował się do czasów współczesnych. Z rodu von Hatten wywodził się biskup warmiński w latach 1837-1841 - [[Andrzej Stanisław Hatten-Hattyński]].
  
 
[[File: Zabytkowa kapliczka warmińska zlokalizowana przy kościele w Klewkach.jpg|thumb|300px|left| Zabytkowa kapliczka warmińska zlokalizowana przy kościele w Klewkach]]
 
[[File: Zabytkowa kapliczka warmińska zlokalizowana przy kościele w Klewkach.jpg|thumb|300px|left| Zabytkowa kapliczka warmińska zlokalizowana przy kościele w Klewkach]]

Wersja z 22:48, 15 lut 2014

Klewki

Klewki. Kościół
Klewki. Kościół
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Purda
Liczba ludności (2010) 1047 (łącznie Klewki i Biedówko)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Klewki
Klewki
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Klewki
Klewki
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Klewki (niem. Klaukendorf ) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 1 047 mieszkańców (łącznie Klewki i Biedówko). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jarzy Pykało[1].


Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 10 km na południowy wschód od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Klewki to jedna z najstarszych wsi w gminie. Przywilej lokacyjny dla miejscowości został wystawiony przez kapitułę warmińską 13 kwietnia 1352 roku. Nadanie ziemskie na prawie chełmińskim obejmujące 40 łanów otrzymał Prus Klauko Hohenberg. W dokumencie ponad 5 łanów przeznaczano na uposażenie kościoła parafialnego. Wieś została założona na przesmyku pomiędzy jeziorami Klebarskim i Linowskim, w miejscu gdzie przesmyk ów przecina strumień łączący oba jeziora, zwany Linowską Strugą. Nad strumieniem zbudowano młyn. Wieś od imienia zasadźcy została nazwana Klaukendorf (Wieś Klauka).

Pałac w Klewkach

Pierwszy drewniany kościół został w XVI wieku zastąpiony przez murowaną budowlę,konsekrowaną w 1581 roku przez biskupa Marcina Kromera. Pod koniec XVII stulecia świątynia częściowo spłonęła. Po odbudowie w 1718 roku ponownie strawił ją pożar. W 1720 roku doszło do odbudowy kościoła. W 1829 roku został częściowo przebudowany. Od założenia w XIV wieku aż do 1945 roku znajdował się pod patronatem właścicieli miejscowego majątku.

Wieś uległa zniszczeniu podczas wojny trzynastoletniej. Na przestrzeni stuleci Klewki kilkakrotnie zmieniały właścicieli. W 1513 roku majątek należał do burgrabiego zamkowego w Olsztynie - Mateusza von Klaukendorfa. Burgrabia był prawdopodobnie potomkiem założyciela wsi. W połowie XVI wieku Klewki były własnością rodziny Rabe. W 1563 roku proboszczem został Marcin Kokoszka z diecezji płockiej; w 1577 roku jego miejsce zajął Sebastian Rembowski z Janowca. Hans Rabe po przejściu na luteranizm został zmuszony do opuszczenia Warmii.

W 1578 roku kolejnym właścicielem Klewek był szlachcic Krzysztof Woreński. W 1582 roku na 20 łanach założony został folwark. W latach 1638-1641 wieś była własnością szlachcica ze Śląska o nazwisku Pakusz, od którego w 1641 roku nabył Klewki szlachcic polski Eustachy Nencher. Po nim w majątku osiadł także jego brat Jakub. Jakub Nencher jakiś czas później został zatrzymany wraz z synem Karolem za jakieś wykroczenie na zamku w Olsztynie; złożył nawet skargę do króla. Dobra odziedziczył jego syn - Jan Kazimierz, który zmarł w 1713 roku. Majątek trafił w ręce jego córki Anny Marianny, która wniosła Klewki jako wiano do małżeństwa z Zygmuntem Albertem von Hatten (Hattyńskim) - właścicielem majątku w Ełdytach, Świękitach, Pęglitach i Zielonce. Po jego śmierci w 1735 roku majątkiem zarządzała wdowa. Annę Mariannę von Hatten pochowano w miejscowym kościele - jej nagrobek zachował się do czasów współczesnych. Z rodu von Hatten wywodził się biskup warmiński w latach 1837-1841 - Andrzej Stanisław Hatten-Hattyński.

Zabytkowa kapliczka warmińska zlokalizowana przy kościele w Klewkach

Klewki i Trękus zostały sprzedane przez Teodora Hattyńskiego Janowi Jerzemu Weissowi, burgrabiemu na zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie. Drugi z jego synów - Paweł urodził się w Klewkach. Po śmierci ojca majątek trafił w ręce jego brata - Karola, kapitana w wojsku polskim. Karol ożenił się ze Symforozą z Grzymałów, szlachcianką z Tracka. W Klewkach przebywał krótko. Po przeniesieniu do Warszawy sprzedał dobra szlachcicowi z Pomorza Johannesowi von Brederlow - pradziadkowi feldmarszałka Paula von Hinderburga. Nabywca był luteraninem co wkrótce doprowadziło do konfliktu z miejscowym proboszczem, walczącym o egzekwowanie od Brederlowa powinności patronackich.

W 1799 roku nowym właścicielem Klewek był pochodzący z Bawarii baron Reischach von Reichenstein. Wybudował w 1801 roku na terenie majątku nową rezydencję dworską.24 lata później dobra należały już do Stanisława Carnevalli - kapitana wojska polskiego. W 1834 roku pojawia się postać niejakiego Ohlenschlägera. W latach 1842-1848 Klewki stanowiły własność Norwega Petera Thorwalda Lousa. W 1848 roku pozostawił sobie Trękus, a Klewki przekazał bratu Karolowi. Karol w 1852 roku założył folwark Karlberg (Wojtkowizna) i Ernestinenhohe (Wzgórze Ernestyny, obecne Biedówko). W 1867 majątek objął jego syn Carl, który zbudował nowy pałac, a przy nim założył park z cmentarzem rodowym.

W 1883 roku uruchomiono linię kolejową Olsztyn - Szczytno, która odcięła południową część parku od reszty założenia. Po śmierci Lousa w 1902 roku, majątkiem zarządzała Erna Lous z domu Seitz. W tym czasie dobra obejmowały obszar 840 ha. W 1913 roku Klewki nabył Franz Otto. Po jego śmierci wdowa poślubiła gospodarza Fritza Klemma. W 1931 roku zadłużone Klewki zostały zlicytowane. Nowym właścicielem został gospodarz z Płoskini Johannes Hopfner. W tym czasie majątek obejmował obszar 487 ha.

Teren parafii w zamieszkiwała przede wszystkim polska ludność. Proboszcz Franciszek Woelki (1839) oraz jego następca Franciszek Gahbler (1854) odmawiali wygłaszania kazań po niemiecku. W 1911 roku proboszcz Hieronim Poetsch udostępnił swoją stodołę na wiec polski organizowany przez Władysława Pieniężnego, co naraziło Poetscha na szykany ze strony niemieckich władz.

W 1935 roku wieś była zamieszkana przez 211 katolików. Po zakończeniu II wojny światowej na terenie dawnego majątku założono PGR.

W 2001 roku miejscowość stała się sławna w Polsce za sprawą Bogdana Gasińskiego, zootechnika, który porzucił gospodarstwo w Klewkach po tajemniczym pomorze bydła. Pomór miał pojawić się na skutek działania śmiercionośnego wąglika, który rzekomo hodowali w Klewkach afgańscy talibowie. Inspektorzy ochrony środowiska nie potwierdzili teorii Gasińskiego.


Edukacja

W Klewkach funkcjonuje placówka przedszkolna oraz punkt biblioteczny.

Sport

W miejscowości działa piłkarski klub sportowy LKS Korona Klewki.

Turystyka


Zabytki

  • Kościół pw. św. Walentego i św. Rocha został konsekrowany w 1720 roku. W XIX wieku dobudowano drewnianą wieżę. We wnętrzu kościoła znajduje się barokowy ołtarz główny z końca XVIII wieku; późnogotyckim krucyfiks z XVI wieku; ludowa pieta z XVI stulecia; barokowa ambona
  • Budynek plebanii
  • cmentarz parafialny
  • Kapliczka przydrożna
  • Dawny pałac i pozostałości folwarku
  • Fragmenty parku podworskiego


Bibliografia

  1. Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
  2. Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
  3. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
  4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
  5. Historia wsi na stronie gminy Purda [data dostępu: 12.11.2013]
  6. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
  7. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
  8. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]


Przypisy