Bełcząc

Bełcząc
Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Biała Piska
Liczba ludności (2010)	161
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-230
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Bełcząc
Położenie na mapie Polski Bełcząc
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Bełcząc (niem. Belzonnen, od 1938 r. Grossdorf) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest około 2 km na południowy wschód od Białej Piskiej. We wsi rozpoczyna swój bieg strumyk Bełcząc, prawy dopływ strumyka Białki. Około 1,8 km na północny wschód od wsi leży Brogowa Góra (182 m n.p.m.), około 1,2 km na wschód od wsi leży pagórek Lisia Górka, natomiast około 1,5 km na południowy wschód od wsi leży Ostra Góra (203 m n.p.m.).

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1428 roku na 48 łanach na prawie chełmińskim. Zasadźcą i sołtysem został Włościbor (Właścibór), który otrzymał 6 łanów, zaś karczmarzami byli Piotr Jątek (1428), Tomasz (1476), Wicuś (1526). Wieś powstała w tym samym czasie, co wsie Biała i Kumielsk, lecz w przeciwieństwie do dwóch ostatnich nie została wyznaczona na siedzibę parafii. Po upływie okresu wolnizny chłopi byli zobowiązani do opłacania czynszu. W przypadku wsi Bełcząc wynosił on 15 skojców, dwie kury i osiem jaj z każdego łanu. W 1540 roku wieś obejmowała 46 łanów, zamieszkana była przez 27 rodzin chłopskich i 4 zagrodników. Początkowo wieś miała nazywać się Grosdorf, lecz później przyjęła nazwę od strumyka: Beltzuntzken, Beltzuntz, Beltzuntze, Beltzuntzen. Miejscowość poważnie ucierpiała podczas wielkiej epidemii dżumy, która dotarła tu w sierpniu 1710 roku; zmarło wówczas 95 mieszkańców. W 1880 roku w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” wieś występuje jako „Belczące, Beczuńcze, niem. Belczonszen” . W sierpniu 1914 roku w okolicy wsi toczyły się walki niemiecko-rosyjskie. Na wiejskim cmentarzu pochowano wówczas kilkunastu poległych żołnierzy armii rosyjskiej; groby nie zachowały się.

Kwatera żołnierzy rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej. Stan obecny

Szkoła we wsi powstała w 1819 roku. W 1935 roku zatrudnionych było w niej dwóch nauczycieli, uczęszczało zaś 103 dzieci. Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Grzegorz Dobrzycki.

Liczba mieszkańców wsi Bełcząc w poszczególnych okresach:

1864 – 217 osób

1867 – 240 osób

1933 – 326 osób

1939 – 319 osób

Ludzie związani z miejscowością

• Jan Maksymilian Kucharski – urodził się w Bełczącu, współpracownik Gustawa Leydinga jr., sekretarz Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich. Autor powieści z życia Mazurów pt. „Głos krwi i ziemi” (Łomża 1938)

Pomnik upamiętniający zdobycie dział rosyjskich przez żołnierzy niemieckich trakcie walk w 1914 roku

Zabytki

• Pomnik wystawiony na pamiątkę zdobycia przez wojska niemieckie dział rosyjskich 8 sierpnia 1914 roku; na zachód od wsi
• Na cmentarzu wiejskim kwatera wojskowa żołnierzy rosyjskich poległych w sierpniu 1914 roku; nie zachowana
• Dawny cmentarz ewangelicki, rodzinny, z XIX wieku
• Budynek szkoły z początku XX wieku

Bibliografia:

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
2. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
3. Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57.
4. Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
5. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
6. Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, s. 49-69.
7. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
8. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, Warszawa 1880 http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/126
9. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 9.09.2013]
10. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 9.09.2013]
11. Gminna Ewidencja Zabytków bip.bialapiska.pl/zalaczniki/art/050506130925.doc [data dostępu: 9.09.2013]
12. Siedlisko w Bełczącu nr 8: http://www.belczac.mazury.pl/okolica-belczac.htm [data dostępu: 9.09.2013]

Przypisy

Zobacz też

Emes (dyskusja) 02:12, 25 paź 2013 (CEST) Emes (dyskusja) 22:50, 22 wrz 2013 (CEST) Emes (dyskusja) 22:43, 22 wrz 2013 (CEST)