Nowica

Nowica
Barokowy kościół parafialny w Nowicy
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Wilczęta
Liczba ludności (2010)	203
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Nowica
Położenie na mapie Polski Nowica
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Nowica (niem. Neumark) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Wilczęta. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 203 mieszkańców.

Położenie

Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, 6 km na zachód od Wilcząt, przy granicy z powiatem elbląskim; zbiegają się tu drogi wojewódzkie: nr 506 i nr 509. Przez miejscowość przepływa strumień Wieprzek.

Dzieje miejscowości

Nie jest znana dokładna data powstania miejscowości. Wieś istniała jednak z pewnością w pierwszej połowie XIV stulecia. Pierwsza wzmianka dotycząca Nowicy pochodzi z 1344 roku. W 1378 roku we wsi musiał działać młyn. Natomiast w XV wieku Nowica podlegała pod okręg w Młynarach. W 1527 roku książę Albrecht Hohenzollern zapisał Nowicę Piotrowi zu Dohna, który sprawował również patronat nad miejscowym kościołem.

W okresie wojen napoleońskich w 1807 roku wybudowano we wsi baraki dla stacjonujących w Wilczętach i Słobitach wojsk francuskich. W pierwszej połowie XIX wieku na skutek separacji gruntów doszło do powstania kilku kolonii wsi. W 1882 roku w miejscowości został utworzony Dom Poprawczo-Wychowawczy przeznaczony dla 30 wychowanków, którzy nie byli karani sądownie. Przebywali w nim chłopcy w wieku od 1 roku do 12 lat. Budynek wzniesiono w pobliżu stawu. Rok później przebywało w nim 24 chłopców w wieku 9–14 lat. Dzieci trafiały do Nowicy z powodu włóczęgostwa, żebrania, drobnych kradzieży. Poważniejsze sprawy związane były z podpaleniami i nierządem. Miejscowy okręg szkolny obejmował: Nowicę, Księżno, Karwiny, Bronki. Budynek dwuklasowej szkoły usytuowany był w pobliżu kościoła.

Przed 1945 rokiem w Nowicy działała mleczarnia i serownia należąca do Friedricha Liedtke oraz gospoda rodziny Tiedig. Na początku XX stulecia we wsi znajdował się również drewniany wiatrak przebudowany później na młyn parowy.

Pierwszy kościół w Nowicy został wzniesiony w wiekach średnich. Prawdopodobnie padł ofiarą pożaru około 1519/1520 roku. W pierwszych latach XVII wieku wybudowano nową świątynię; w XVIII stuleciu została ona przebudowana, a następnie również otynkowana. Ostatnim pastorem był Richard Jäschke. Po zakończeniu II wojny światowej zniszczony kościół został objęty opieką duchownych katolickich.

W 1925 roku Nowica była zamieszkana przez 467 osób – 459 ewangelików i 6 katolików. W 1937 roku w Nowicy poświęcono kamień węgielny pod pierwszy w powiecie Dom Hitlerjugend. Ostatnim niemieckim wójtem wsi był Karl Kließ. Jego żona Emma kierowała miejscową agenturą pocztową. Największymi przedwojennymi gospodarzami w Nowicy byli: Fritz Hohmann, Robert Hoffmann, August Kayser, Hans Neuber I, Friedrich Neuber II, Friedrich Hinz. W 1939 roku wieś liczyła 434 mieszkańców. Pierwsi polscy osadnicy z Wileńszczyzny nazywali Nowicę Nowym Targiem Po 1948 roku znaczną część mieszkańców stanowili Ukraińcy przesiedleni przymusowo w ramach Akcji "Wisła". Po wojnie w budynku dawnego Domu Poprawczo-Wychowawczego zaczęła działać szkoła, która funkcjonuje w tym miejscu do dzisiaj.

Religia

We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Nowicy

Zabytki

• kościół z XVII stulecia; we wnętrzu zachowane wyposażenie w stylu empire, pochodzące z 1896 roku
• budynek plebanii
• pozostałości przykościelnego cmentarza
• budynek dawnej kuźni – obecnie własność prywatna

Bibliografia

Mieczkowski Krzysztof, Tomaszewski Marian, Rowerem po krainie Kanału Elbląskiego. Przewodnik po szlakach rowerowych, Elbląg 2012.
Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297–1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilczęta [05.05.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.05.2014]
Lech Słodownik, Nowica, glospasleka.pl [05.05.2014]