Warkały (gmina Jonkowo): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
m (Arom przeniósł stronę Warkały (gm. Jonkowo) na Warkały (gmina Jonkowo), bez pozostawienia przekierowania pod starym tytułem)
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}<br/>
 
}}<br/>
''' Warkały ''' (niem. ''Warkallen'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[gmina Jonkowo|gminie Jonkowo]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[podział administracyjny|administracyjnie]] do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
+
''' Warkały ''' (niem. ''Warkallen'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
  
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Beata Jabłońska]]<ref> http://solectwo-warkaly.pl/ [data dostępu: 5.03.2014]</ref>.
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Beata Jabłońska]]<ref> http://solectwo-warkaly.pl/ [data dostępu: 5.03.2014]</ref>.
 
+
<br/><br/>
<br/>
 
 
 
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
 
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 4 km na południe od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 4 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527.
 
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 4 km na południe od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 4 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527.
 
<br/>
 
<br/>
 
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
 
Wieś została założona w 1345 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po [[wojna trzynastoletnia|wojnie trzynastoletniej]] (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej]] aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi). Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy.
 
Wieś została założona w 1345 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po [[wojna trzynastoletnia|wojnie trzynastoletniej]] (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej]] aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi). Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy.
Linia 45: Linia 42:
  
 
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w  budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek.   
 
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w  budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek.   
 
  
 
Liczba mieszkańców
 
Liczba mieszkańców
Linia 58: Linia 54:
  
 
1939 - 316 osób
 
1939 - 316 osób
 
<br/>
 
 
 
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
 
*Kapliczka przydrożna, przy nr 3
 
*Kapliczka przydrożna, przy nr 3
Linia 70: Linia 62:
 
*Budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku
 
*Budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku
 
*Liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku  
 
*Liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku  
<br/>
 
 
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.
+
''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/>
#Syrwid Robert, ''Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność'', Jonkowo 2010.
+
Syrwid Robert, ''Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność'', Jonkowo 2010.<br/>
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
+
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
#[http://www.jonkowo.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=9&Itemid=137| Historia wsi na stronie gminy Jonkowo] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.jonkowo.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=9&Itemid=137| Historia wsi na stronie gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/>
#[http://bip.warmia.mazury.pl/jonkowo_gmina_wiejska/161/Studium_uwarunkowan_i_kierunkow_zagospodarowania_przestrzennego/| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://bip.warmia.mazury.pl/jonkowo_gmina_wiejska/161/Studium_uwarunkowan_i_kierunkow_zagospodarowania_przestrzennego/| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#367/pl/i/warkaly_-_ciekawa_wioska_pelna_zabytkowych_kapliczek| Ciekawe Mazury.pl][data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#367/pl/i/warkaly_-_ciekawa_wioska_pelna_zabytkowych_kapliczek| Ciekawe Mazury.pl] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/36843,warkaly-przydrozne-kapliczki.html| Polska Niezwykła] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/36843,warkaly-przydrozne-kapliczki.html| Polska Niezwykła] [05.03.2014]<br/>
#[http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=135:kapliczki-przydrozne-gmina-jonkowo&catid=26:kapliczki-przydrozne&Itemid=124| Dom Warmiński] [data dostępu: 5.03.2014]
+
[http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=135:kapliczki-przydrozne-gmina-jonkowo&catid=26:kapliczki-przydrozne&Itemid=124| Dom Warmiński] [05.03.2014]
 
<br/>
 
<br/>
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
 
<br/>
 
<br/>
 
 
== Zobacz też ==
 
== Zobacz też ==
*[[Warkały]] w gminie Miłakowo
+
*[[Warkały (gmina Miłakowo]] w gminie Miłakowo
 
*[http://solectwo-warkaly.pl/| Sołectwo Warkały]
 
*[http://solectwo-warkaly.pl/| Sołectwo Warkały]
  
<br/>
+
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Gmina Jonkowo]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]
 

Wersja z 00:53, 22 wrz 2014

Warkały

Warkały. Kapliczka przydrożna
Warkały. Kapliczka przydrożna
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Jonkowo
Liczba ludności (2010) 405
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Warkały
Warkały
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Warkały
Warkały
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Warkały (niem. Warkallen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Beata Jabłońska[1].

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 4 km na południe od Jonkowa i 4 km na zachód od Olsztyna; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1345 roku, gdy kapituła warmińska powierzyła Prusowi o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po wojnie trzynastoletniej (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi). Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy.

Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 23 budynki mieszkalne. W 1861 roku Warkały zaliczały się do większych wsi na terenie obecnej gminy, obejmowały powierzchnię 684 ha.

Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek.

Liczba mieszkańców

1820 - 132 osoby

1857 - 223 osoby

1861 - 276 osób

1933 - 363 osoby

1939 - 316 osób

Zabytki

  • Kapliczka przydrożna, przy nr 3
  • Kapliczka przydrożna, przy nr 35
  • Kapliczka przydrożna, przy nr 41
  • Kapliczka z dzwonniczką
  • Siedem innych kapliczek z okresu połowa XIX - początek XX wieku
  • Budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku
  • Liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku

Bibliografia

Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Historia wsi na stronie gminy Jonkowo [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
Ciekawe Mazury.pl [05.03.2014]
Polska Niezwykła [05.03.2014]
Dom Warmiński [05.03.2014]

Przypisy

  1. http://solectwo-warkaly.pl/ [data dostępu: 5.03.2014]


Zobacz też