Warkały (gmina Jonkowo): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m (Arom przeniósł stronę Warkały (gm. Jonkowo) na Warkały (gmina Jonkowo), bez pozostawienia przekierowania pod starym tytułem) |
|||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Warkały ''' (niem. ''Warkallen'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[gmina | + | ''' Warkały ''' (niem. ''Warkallen'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. |
Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Beata Jabłońska]]<ref> http://solectwo-warkaly.pl/ [data dostępu: 5.03.2014]</ref>. | Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Beata Jabłońska]]<ref> http://solectwo-warkaly.pl/ [data dostępu: 5.03.2014]</ref>. | ||
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | ||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 4 km na południe od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 4 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527. | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], 4 km na południe od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 4 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
Wieś została założona w 1345 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po [[wojna trzynastoletnia|wojnie trzynastoletniej]] (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej]] aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi). Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy. | Wieś została założona w 1345 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po [[wojna trzynastoletnia|wojnie trzynastoletniej]] (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej]] aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi). Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy. | ||
| Linia 45: | Linia 42: | ||
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek. | Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek. | ||
| − | |||
Liczba mieszkańców | Liczba mieszkańców | ||
| Linia 58: | Linia 54: | ||
1939 - 316 osób | 1939 - 316 osób | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
*Kapliczka przydrożna, przy nr 3 | *Kapliczka przydrożna, przy nr 3 | ||
| Linia 70: | Linia 62: | ||
*Budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku | *Budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku | ||
*Liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku | *Liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | Syrwid Robert, ''Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność'', Jonkowo 2010.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.jonkowo.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=9&Itemid=137| Historia wsi na stronie gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/jonkowo_gmina_wiejska/161/Studium_uwarunkowan_i_kierunkow_zagospodarowania_przestrzennego/| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#367/pl/i/warkaly_-_ciekawa_wioska_pelna_zabytkowych_kapliczek| Ciekawe Mazury.pl] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/36843,warkaly-przydrozne-kapliczki.html| Polska Niezwykła] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=135:kapliczki-przydrozne-gmina-jonkowo&catid=26:kapliczki-przydrozne&Itemid=124| Dom Warmiński] [05.03.2014] | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | *[[Warkały]] w gminie Miłakowo | + | *[[Warkały (gmina Miłakowo]] w gminie Miłakowo |
*[http://solectwo-warkaly.pl/| Sołectwo Warkały] | *[http://solectwo-warkaly.pl/| Sołectwo Warkały] | ||
| − | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]] | |
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: | ||
Wersja z 23:53, 21 wrz 2014
| Warkały | |
| | |
 Warkały. Kapliczka przydrożna
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Jonkowo |
| Liczba ludności (2010) | 405 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Warkały | |
| Położenie na mapie Polski  Warkały | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Warkały (niem. Warkallen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Beata Jabłońska[1].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 4 km na południe od Jonkowa i 4 km na zachód od Olsztyna; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1345 roku, gdy kapituła warmińska powierzyła Prusowi o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po wojnie trzynastoletniej (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi). Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy.
Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 23 budynki mieszkalne. W 1861 roku Warkały zaliczały się do większych wsi na terenie obecnej gminy, obejmowały powierzchnię 684 ha.
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek.
Liczba mieszkańców
1820 - 132 osoby
1857 - 223 osoby
1861 - 276 osób
1933 - 363 osoby
1939 - 316 osób
Zabytki
- Kapliczka przydrożna, przy nr 3
- Kapliczka przydrożna, przy nr 35
- Kapliczka przydrożna, przy nr 41
- Kapliczka z dzwonniczką
- Siedem innych kapliczek z okresu połowa XIX - początek XX wieku
- Budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku
- Liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku
Bibliografia
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Historia wsi na stronie gminy Jonkowo [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
Ciekawe Mazury.pl [05.03.2014]
Polska Niezwykła [05.03.2014]
Dom Warmiński [05.03.2014]
Przypisy
- ↑ http://solectwo-warkaly.pl/ [data dostępu: 5.03.2014]
Zobacz też
- Warkały (gmina Miłakowo w gminie Miłakowo
- Sołectwo Warkały
