Warkały (gmina Jonkowo): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
''' Warkały ''' (niem. ''Warkallen'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
+
''' Warkały ''' (niem. ''Warkallen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
  
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Beata Jabłońska]]<ref> [http://solectwo-warkaly.pl/ solectwo-warkaly.pl] [05.03.2014]</ref>.
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Beata Jabłońska]]<ref> [http://solectwo-warkaly.pl/ solectwo-warkaly.pl] [05.03.2014]</ref>.
Linia 37: Linia 37:
 
<br/>
 
<br/>
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Wieś została założona w 1345 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po [[wojna trzynastoletnia|wojnie trzynastoletniej]] (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej]] aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi). Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy.
+
Wieś została założona w 1345 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po wojnie trzynastoletniej (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej]] aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi).  
 +
 
 +
Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy.
  
 
Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 23 budynki mieszkalne. W 1861 roku Warkały zaliczały się do większych wsi na terenie obecnej gminy, obejmowały powierzchnię 684 ha.
 
Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 23 budynki mieszkalne. W 1861 roku Warkały zaliczały się do większych wsi na terenie obecnej gminy, obejmowały powierzchnię 684 ha.
Linia 43: Linia 45:
 
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w  budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek.   
 
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w  budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek.   
  
Liczba mieszkańców
+
Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:
 
+
*1820 132 osoby
1820 - 132 osoby
+
*1857 223 osoby
 
+
*1861 276 osób
1857 - 223 osoby
+
*1933 363 osoby
 
+
*1939 316 osób
1861 - 276 osób
 
 
 
1933 - 363 osoby
 
 
 
1939 - 316 osób
 
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*Kapliczka przydrożna, przy nr 3
+
*kapliczka przydrożna, przy nr 3
*Kapliczka przydrożna, przy nr 35
+
*kapliczka przydrożna, przy nr 35
*Kapliczka przydrożna, przy nr 41
+
*kapliczka przydrożna, przy nr 41
*Kapliczka z dzwonniczką
+
*kapliczka z dzwonniczką
*Siedem innych kapliczek z okresu połowa XIX - początek XX wieku
+
*siedem innych kapliczek z okresu połowa XIX - początek XX wieku
*Budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku
+
*budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku
*Liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku  
+
*liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku  
 +
{{Przypisy}}
 +
<references/>
 +
== Zobacz też ==
 +
*[[Warkały (gmina Miłakowo]] w gminie Miłakowo
 +
*[http://solectwo-warkaly.pl/| Sołectwo Warkały]
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
 
''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/>
 
''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/>
Linia 75: Linia 77:
 
[http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=135:kapliczki-przydrozne-gmina-jonkowo&catid=26:kapliczki-przydrozne&Itemid=124| Dom Warmiński] [05.03.2014]
 
[http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=135:kapliczki-przydrozne-gmina-jonkowo&catid=26:kapliczki-przydrozne&Itemid=124| Dom Warmiński] [05.03.2014]
 
<br/>
 
<br/>
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
== Zobacz też ==
 
*[[Warkały (gmina Miłakowo]] w gminie Miłakowo
 
*[http://solectwo-warkaly.pl/| Sołectwo Warkały]
 
  
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: wsie sołeckie]]

Wersja z 12:39, 22 wrz 2014

Warkały

Warkały. Kapliczka przydrożna
Warkały. Kapliczka przydrożna
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Jonkowo
Liczba ludności (2010) 405
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Warkały
Warkały
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Warkały
Warkały
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Warkały (niem. Warkallen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 405 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Beata Jabłońska[1].

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 4 km na południe od Jonkowa i 4 km na zachód od Olsztyna; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 527.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1345 roku, gdy kapituła warmińska powierzyła Prusowi o imieniu Succule zadanie zasiedlenia 30 łanów ziemi. W wyniku zniszczeń wywołanych najazdem litewskim w 1380 roku sołtys wsi prosił kapitułę o odnowienie przywileju lokacyjnego; sytuacja powtórzyła się po wojnie trzynastoletniej (kapituła wydała nowy przywilej w 1517 roku). Po ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej aż 21 łanów leżało tu odłogiem; zagospodarowywanie wsi trwało do połowy stulecia, osadnikom tymczasowo zmniejszono czynsz, a już w 1541 roku wydano pozwolenie na budowę karczmy (w 1591 roku karczmarz posiadał aż 4,5 łanu ziemi).

Do 1772 roku Warkały obejmowały obszar 30 łanów; w tym czasie (1770) trzy łany były własnością sołtysa, 4,5 łanu należało do wolnych chłopów, a resztę uprawiali czynszownicy; we wsi było dwóch pszczelarzy.

Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 23 budynki mieszkalne. W 1861 roku Warkały zaliczały się do większych wsi na terenie obecnej gminy, obejmowały powierzchnię 684 ha.

Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, zaś w budynku dawnej szkoły uruchomiono świetlicę i (w 2012 roku) żłobek.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

  • 1820 – 132 osoby
  • 1857 – 223 osoby
  • 1861 – 276 osób
  • 1933 – 363 osoby
  • 1939 – 316 osób

Zabytki

  • kapliczka przydrożna, przy nr 3
  • kapliczka przydrożna, przy nr 35
  • kapliczka przydrożna, przy nr 41
  • kapliczka z dzwonniczką
  • siedem innych kapliczek z okresu połowa XIX - początek XX wieku
  • budynek dawnej szkoły z początku XX wieku; stodoła przy szkole z początku XIX wieku
  • liczne przykłady budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z końca XIX i początku XX wieku

Przypisy

  1. solectwo-warkaly.pl [05.03.2014]

Zobacz też

Bibliografia

Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Historia wsi na stronie gminy Jonkowo [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
Ciekawe Mazury.pl [05.03.2014]
Polska Niezwykła [05.03.2014]
Dom Warmiński [05.03.2014]