Bruno Satori-Neumann

Bruno Satori-Neumann
Data i miejsce urodzenia	6 listopada 1886 r. Elbląg
Data i miejsce śmierci	23 listopada 1943 r. Berlin

Bruno Satori-Neumann (ur. 6 listopada 1886 r. w Elblągu, zm. 23 listopada 1943 r. w Berlinie) – historyk, aktor, reżyser.

Życiorys

Rodzina Satori-Neumann osiadła w Elblągu w roku 1793. Przodkowie przyszłego historyka pochodzili z Gdańska. Przedstawiciele rodziny zajmowali się handlem i armatorstwem. Dziadek Bruna ukończył studia wokalne w Berlinie i występował na scenach w całym kraju. Po trzydziestu latach artystycznego życia powrócił do Elbląga i zaczął pracować jako urzędnik w magistracie. Ojciec Bruna, Leopold, był sekretarzem sądowym. W 1885 roku poślubił Helenę French, córkę angielskiego ogrodnika zatrudnionego w Prusach Zachodnich.

W sierpniu 1914 roku Bruno poślubił Ernę Mendelsohn, córkę kompozytora Leopolda. Doczekali się trojga dzieci. Po dojściu nazistów do władzy badacza spotkały liczne i bolesne szykany związane z żydowskim pochodzeniem żony Erny i przynależnością Satori-Neumanna do loży masońskiej. Został pozbawiony pracy i wszelkich sprawowanych dotychczas funkcji; odszedł na przymusową emeryturę. W 1942 roku został aresztowany i osadzony w Moabicie, a następnie trafił do obozu pracy pod Lublinem. Dzięki interwencji przyjaciół jesienią 1943 roku powrócił do rodziny w Berlinie.

Jego syn Max Hermann zmarł w dzieciństwie. Najmłodszy Ludwig zginął wraz z rodzicami w czasie bombardowania Berlina w 1943 roku. Pierworodna córka Helena po zakończeniu II wojny światowej zamieszkała w Nowym Jorku.

Szkoła i wykształcenie

Był absolwentem elbląskiego gimnazjum. Świadectwo maturalne uzyskał w wieku 21 lat. W 1907 roku rozpoczął studia na wydziale geodezji Uniwersytetu Berlińskiego. Po dwóch latach przeniósł się na filologię niemiecką i teatrologię, co martwiło ojca, który pragnął dla niego solidnego wykształcenia dającego szansę na posadę i pewny zarobek. Sprzeciwienie się planom ojca przypłacił Satori-Neumann znacznym ochłodzeniem relacji z rodzicami.

Praca

Jego debiut aktorski miał mieć miejsce 30 marca 1910 roku. W latach 1910-1913 pracował jako aktor, dramaturg i bibliotekarz w Rixdorfer Theater pod Berlinem. W czasie I wojny światowej pracował jako nauczyciel w berlińskich szkołach średnich. W 1919 roku obronił doktorat poświęcony teatrowi dworskiemu w Weimarze w czasach J. W. Goethego. Następnie prowadził zajęcia na Uniwersytecie w Berlinie. W 1920 roku zdał państwowy egzamin na wykładowcę szkół średnich. Prowadził zajęcia z języka niemieckiego, geografii i historii.

Działalność kulturalna i naukowa

W 1919 roku założył Akademickie Towarzystwo Teatrologiczne, przy którym gromadził archiwum, bibliotekę oraz organizował cotygodniowe spotkania ludzi teatru. W latach 1920–1922 wydawał pierwsze pismo naukowe poświęcone teatrowi. W 1925 roku wypuścił nowy tytuł: "Gazeta teatrologiczna. Organ specjalistyczny poświęcony nauce, sztuce, technice i kulturze teatru". Opublikowano sześć numerów pisma. Natomiast w latach 1932–1933 Satori-Neumann był redaktorem pisma "Die Scene" ("Scena"), czasopisma poświęconego sztuce scenicznej. Było to w owym czasie jedno z najważniejszych pism poświęconych teatrowi. Poruszano w nim problematykę sztuki aktorskiej, reżyserii, interpretacji poszczególnych scen dramatów itp.

W 1933 roku ukazała się jego książka Elbing in Biedermeier und Vormärz. Ernstes und Heiteres aus den guten Zeiten (1815–1848). Przedstawił w niej społeczno-obyczajowy obraz Elbląga. Trzy lata później ukazał się pierwszy tom jego najważniejszej pracy – historii teatru w w Elblągu.
Pisma (wybór):

• 1920: Die Frühzeit des Weimarischen Hoftheaters unter Goethes Leitung (1791 bis 1798), Berlin
• 1933: Elbing im Biedermeier und Vormärz: Ernstes und Heiteres aus der guten alten Zeit (1815-1848). Band 2 der Elbinger Heimatbücher, Elbing
• 1936: Dreihundert Jahre berufsständisches Theater in Elbing. Band 1: Die Geschichte einer ostdeutschen Provinzialbühne 1605–1846, Danzig
• 1962: Dreihundert Jahre berufsständisches Theater in Elbing. Band 2: Berufsständisches Theater in Elbing 1846–1888, Marburg (posthum)

Bibliografia

Charytoniuk Janusz, Bruno Satori-Neumann, "Tygiel" 2000, nr 21.