Samuel Przypkowski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Krzysztofk (dyskusja | edycje) |
|||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|opis grafiki = | |opis grafiki = | ||
|podpis = | |podpis = | ||
| − | |data urodzenia = 1592 | + | |data urodzenia = 1592 r. |
| − | |miejsce urodzenia = | + | |miejsce urodzenia = Gnojnik |
|imię przy narodzeniu = | |imię przy narodzeniu = | ||
| − | |data śmierci = 19 | + | |data śmierci = 19 IV 1670 r. |
|miejsce śmierci = Królewiec | |miejsce śmierci = Królewiec | ||
|przyczyna śmierci = | |przyczyna śmierci = | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
}} | }} | ||
| − | '''Samuel Przypkowski''' (ur. ok. 1592 | + | '''Samuel Przypkowski''' (ur. ok. 1592 r. w Gnojniku; zm. 19 IV 1670 r. w [[Królewiec|Królewcu]]) – polski pisarz religijny i polityczny, poeta, pastor ariański i działacz reformacji. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Życiorys == | == Życiorys == | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Praca === | === Praca === | ||
| − | Po ukończeniu studiów jeździł do Londynu i Paryża. Powrócił do kraju w 1619 | + | Po ukończeniu studiów jeździł do Londynu i Paryża. Powrócił do kraju w 1619 r. W 1621 r. wstąpił na służbę do ówczesnego hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła. Stryj Jan zapewne pokierował młodym Samuelem. To środowisko literackie tworzyli - obok Przypkowskiego - Daniel Naborowski, Salomon Rysiński, Piotr Kochlewski, Bieniasz Budny, Olbrycht Karmanowski, Jan Teofil Moskorzewski, Maciej Vorbek-Lettow i wielu innych. Radziwiłłom potrzebni byli zaufani i sprawni dyplomaci, realizatorzy trudnych misji politycznych i handlowych, informatorzy. Przypkowski na sejmikach krakowskich strzegł interesów domu radziwiłłowskiego, pośredniczył w kontaktach hetmana z magnatami i szlachtą małopolską. W latach 1627, 1629, 1638, 1639 jeździł na sejmy jako agent i informator hetmanay. W 1621 r. uczestniczył w rozmowach prowadzonych przez Radziwiłła z elektorem brandenburskim Jerzym Wilhelmem. W 1622 r. ożenił się z Zofią Taszycką, arianką. |
| − | W 1627 | + | W 1627 r. sprzedał odziedziczoną po ojcu część Gnojnika. W tym też roku Radziwiłł oddał mu w dzierżawę majątek Dojlidy. Przypkowski rozpoczął działalność publicystyczną. Wystąpił na sejmiku województwa krakowskiego w Proszowicach w 1627 r., w którym bronił kalwinisty Samuela Bolestraszyckiego, skazanego przez Trybunał Koronny za wydanie książki hugenota Pierreadu Moulin. W 1639 r. osiadł na Ukrainie w majątku Toporzyszcze, należącym do Jerzego Niemirycza, arianina, energicznie działającego w obronie współwyznawców. Powstanie kozackie zmusiło go do ucieczki na Lubelszczyznę, do majątku w siedliskach u zięcia [[Mikołaj Suchodolski|Mikołaja Suchodolskiego]]. W swych pismach, jak i wystąpieniach sejmowych, Przypkowski bronił wolności sumienia i opowiadał się za tolerancją religijną. |
| − | 8 października 1656 | + | 8 października 1656 r. walczył po stronie wojsk szwedzko-brandenburskich w bitwie pod Prostkami. W listopadzie 1656 r. w Labiawie brał udział w pertraktacjach Szwedów z elektorem Fryderykiem Wilhelmem. Był już wtedy prawdopodobnie jednym z sekretarzy elektora. Równocześnie nadal prowadził interesy księcia Bogusława Radziwiłła. Mimo, że w 1658 r. został wydany edykt o banicji arian, Przypkowski opuścił ojczyznę dopiero w 1661 r. i udał się na stałe do [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. Najpierw osiedlił się w Kotle, w powiecie piskim, a w 1666 r. objął w dzierżawę, razem z zięciem Mikołajem Suchodolskim, [[Kosinowo]] koło [[Pisz|Pisza]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna === | === Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna === | ||
| − | Przypkowski prowadził ożywioną działalność polemiczną. W 1666 | + | Przypkowski prowadził ożywioną działalność polemiczną. W 1666 r. napisał "Apologia Afflictaeinnocentiae ad sereniss Electorem Brandenburgicum et supremum Ducatus Principem", w której przedstawiał arian jako lojalnych poddanych Fryderyka Wilhelma. Prezentował ich wiarę jako zgodną z zasadniczymi dogmatami chrześcijaństwa. Przypkowski pisał wiersze polityczne, utwory okolicznościowe i refleksyjne w języku łacińskim. |
| − | Kilka utworów poświęcił losom arian polskich na wygnaniu. Uważany za przywódcę arian przebywających na emigracji, starał się | + | Kilka utworów poświęcił losom arian polskich na wygnaniu. Uważany za przywódcę arian przebywających na emigracji, starał się w Holandii o pomoc finansową dla nich. Osobny dział emigracyjnej twórczości Przypkowskiego stanowią pisma filozoficzno-religijne, poświęcone zagadnieniom tolerancji wyznaniowej oraz stosunkom miedzy państwem a Kościołem. Ich zbiorowe wydanie ukazało się po śmierci Przypkowskiego w Amsterdamie w 1692 r. - "Cogitationessacraenec non tractatusvariimomenti". |
<br/> | <br/> | ||
=== Ciekawostki === | === Ciekawostki === | ||
| − | Przypkowski ostatnie lata swojego życia spędził w Królewcu. Czas wypełniały mu zajęcia wynikające ze służby u księcia koniuszego litewskiego i namiestnika [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. Tam też powstawały jego pisma religijne i filozoficzne, które zapewniły mu u potomnych pamięć wybitnego intelektualisty swojej epoki i ukrywające w cieniu jego niechlubną działalność polityczną. Wielki patriota Samuel Przypkowski, pisarz i działacz reformacji, zdobył sobie u współczesnych miano | + | Przypkowski ostatnie lata swojego życia spędził w Królewcu. Czas wypełniały mu zajęcia wynikające ze służby u księcia koniuszego litewskiego i namiestnika [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. Tam też powstawały jego pisma religijne i filozoficzne, które zapewniły mu u potomnych pamięć wybitnego intelektualisty swojej epoki i ukrywające w cieniu jego niechlubną działalność polityczną. Wielki patriota Samuel Przypkowski, pisarz i działacz reformacji, zdobył sobie u współczesnych miano "światła Polski" i "światła Europy". |
<br/> | <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
Wersja z 18:31, 29 mar 2014
| Samuel Przypkowski | |
| | |
| Data i miejsce urodzenia | 1592 r. Gnojnik |
| Data i miejsce śmierci | 19 IV 1670 r. Królewiec |
| Miejsce spoczynku | Kosinowo |
Samuel Przypkowski (ur. ok. 1592 r. w Gnojniku; zm. 19 IV 1670 r. w Królewcu) – polski pisarz religijny i polityczny, poeta, pastor ariański i działacz reformacji.
Spis treści
Życiorys
Szkoła i wykształcenie
Młody Przypkowski odebrał staranne wykształcenie. Naukę zaczął pobierać w szkołach ariańskich w Lusławicach i Rakowie. Na uniwersytetach w Altdorfie i Lejdzie studiował w latach 1614-1618.
Praca
Po ukończeniu studiów jeździł do Londynu i Paryża. Powrócił do kraju w 1619 r. W 1621 r. wstąpił na służbę do ówczesnego hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła. Stryj Jan zapewne pokierował młodym Samuelem. To środowisko literackie tworzyli - obok Przypkowskiego - Daniel Naborowski, Salomon Rysiński, Piotr Kochlewski, Bieniasz Budny, Olbrycht Karmanowski, Jan Teofil Moskorzewski, Maciej Vorbek-Lettow i wielu innych. Radziwiłłom potrzebni byli zaufani i sprawni dyplomaci, realizatorzy trudnych misji politycznych i handlowych, informatorzy. Przypkowski na sejmikach krakowskich strzegł interesów domu radziwiłłowskiego, pośredniczył w kontaktach hetmana z magnatami i szlachtą małopolską. W latach 1627, 1629, 1638, 1639 jeździł na sejmy jako agent i informator hetmanay. W 1621 r. uczestniczył w rozmowach prowadzonych przez Radziwiłła z elektorem brandenburskim Jerzym Wilhelmem. W 1622 r. ożenił się z Zofią Taszycką, arianką.
W 1627 r. sprzedał odziedziczoną po ojcu część Gnojnika. W tym też roku Radziwiłł oddał mu w dzierżawę majątek Dojlidy. Przypkowski rozpoczął działalność publicystyczną. Wystąpił na sejmiku województwa krakowskiego w Proszowicach w 1627 r., w którym bronił kalwinisty Samuela Bolestraszyckiego, skazanego przez Trybunał Koronny za wydanie książki hugenota Pierreadu Moulin. W 1639 r. osiadł na Ukrainie w majątku Toporzyszcze, należącym do Jerzego Niemirycza, arianina, energicznie działającego w obronie współwyznawców. Powstanie kozackie zmusiło go do ucieczki na Lubelszczyznę, do majątku w siedliskach u zięcia Mikołaja Suchodolskiego. W swych pismach, jak i wystąpieniach sejmowych, Przypkowski bronił wolności sumienia i opowiadał się za tolerancją religijną.
8 października 1656 r. walczył po stronie wojsk szwedzko-brandenburskich w bitwie pod Prostkami. W listopadzie 1656 r. w Labiawie brał udział w pertraktacjach Szwedów z elektorem Fryderykiem Wilhelmem. Był już wtedy prawdopodobnie jednym z sekretarzy elektora. Równocześnie nadal prowadził interesy księcia Bogusława Radziwiłła. Mimo, że w 1658 r. został wydany edykt o banicji arian, Przypkowski opuścił ojczyznę dopiero w 1661 r. i udał się na stałe do Prus Książęcych. Najpierw osiedlił się w Kotle, w powiecie piskim, a w 1666 r. objął w dzierżawę, razem z zięciem Mikołajem Suchodolskim, Kosinowo koło Pisza.
Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna
Przypkowski prowadził ożywioną działalność polemiczną. W 1666 r. napisał "Apologia Afflictaeinnocentiae ad sereniss Electorem Brandenburgicum et supremum Ducatus Principem", w której przedstawiał arian jako lojalnych poddanych Fryderyka Wilhelma. Prezentował ich wiarę jako zgodną z zasadniczymi dogmatami chrześcijaństwa. Przypkowski pisał wiersze polityczne, utwory okolicznościowe i refleksyjne w języku łacińskim.
Kilka utworów poświęcił losom arian polskich na wygnaniu. Uważany za przywódcę arian przebywających na emigracji, starał się w Holandii o pomoc finansową dla nich. Osobny dział emigracyjnej twórczości Przypkowskiego stanowią pisma filozoficzno-religijne, poświęcone zagadnieniom tolerancji wyznaniowej oraz stosunkom miedzy państwem a Kościołem. Ich zbiorowe wydanie ukazało się po śmierci Przypkowskiego w Amsterdamie w 1692 r. - "Cogitationessacraenec non tractatusvariimomenti".
Ciekawostki
Przypkowski ostatnie lata swojego życia spędził w Królewcu. Czas wypełniały mu zajęcia wynikające ze służby u księcia koniuszego litewskiego i namiestnika Prus Książęcych. Tam też powstawały jego pisma religijne i filozoficzne, które zapewniły mu u potomnych pamięć wybitnego intelektualisty swojej epoki i ukrywające w cieniu jego niechlubną działalność polityczną. Wielki patriota Samuel Przypkowski, pisarz i działacz reformacji, zdobył sobie u współczesnych miano "światła Polski" i "światła Europy".
Bibliografia
Wybitni Polacy w Królewcu XVI-XX wiek, red. Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Olsztyn 2005.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1980.
Leksykon Historii Polski, red. Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa 1995.
Szkice olsztyńskie, red. Janusz Jasiński, Olsztyn 1967.
