Guja

Guja
Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	węgorzewski
Gmina	Węgorzewo
Liczba ludności (2009)	183
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	11-600
Tablice rejestracyjne	NWE
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Guja
Położenie na mapie Polski Guja
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Guja (niem. Gross Guja) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

W roku 1966 sołectwo Guja wchodziło w skład gromady Węgielsztyn i obejmowało wsie: Dąbrówka Mała, Guja, Nowa Guja, Różewiec, Rydzówka Mała, Szymanowizna (Mała Guja).

Obecnie w skład sołectwa wchodzi wieś Nowa Guja.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest 13 km na północny wschód od Węgorzewa. W jej pobliżu znajdują się jeziora: Chochlik, Rydzówka, Oświn i Węgielsztyńskie.

Dzieje miejscowości

W XIV wieku znajdował się tu zameczek krzyżacki, który powstał najprawdopodobniej na miejscu pruskiego grodziska. Zdobyty przez Kiejstuta i spalony w 1370 roku, został odbudowany w 1384 roku, jednak później ( już przed 1406 rokiem) popadł w ruinę.

Istniejący tu majątek ziemski o areale 120 łanów wspominany był w źródłach w 1403 roku, zaś w 1406 roku został nadany na prawie chełmińskim Mikołajowi Weiskopfowi. Zwany był wówczas Goien lub Goye. Jeszcze 1436 roku majątkiem zarządzali synowie Mikołaja, lecz później dobra uległy rozdrobnieniu. W 1540 roku mieszkały tu 22 rodziny chłopskie. Około 1560 roku Walter Weiskop sprzedał dwór w Gui rodzinie von Hohendorfów. Pod koniec XVI wieku Hohendorfowie kupili tutaj 6 łanów, rodzina Przyborowskich – 22 łany, burgrabia Jan Rauter – 2 łany, zaś chłopi z Gui powiększyli wieś o 23 łany. W następnych latach Hohendorfowie powiększali swe posiadłości, kupując m.in. pobliskie Biedaszki. W rezultacie na pierwotnych 120 łanach Gui powstał cały klucz folwarków i wsi. Jedną z nich była Mała Guja (lub Szymanowizna, niem. Klein Guja), która wyodrębniła się około 1590 roku na 6 łanach. W jej pobliżu powstał z kolei folwark pomocniczy Nowa Guja z dworkiem. Po II wojnie światowej obie te miejscowości występują pod wspólną nazwą Nowa Guja.

W wyniku epidemii dżumy w 1710 roku zmarła większość mieszkańców wsi (161 osób). W 1925 roku miejscowość zamieszkiwało 312 osób. W maju 1939 roku wieś liczyła 447 mieszkańców.

Szkoła we wsi została założona w 1737 roku. W połowie XIX wieku uczęszczało do niej 81 dzieci, zaś w 1935 roku – 115 dzieci, zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono w 1947 roku. W połowie lat 60. obejmowała ona osiem klas .

Po II wojnie światowej, w 1946 roku, w Guji powstała samodzielna spółdzielnia spożywców (jako jedna z pierwszych w powiecie węgorzewskim).

Ludzie związani z miejscowością:

• Walter von Sanden-Guja (1888-1972) - autor książek przyrodniczych, poświęconych ptakom wodnym krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Kierował kluczem rodzinnych majątków w Guji i Ołowniku .

Miejscowość-Opis-Ryzunku

Zabytki:

• W pobliżu wsi znajduje się śluza Guja-Piaski – jedyna ukończona śluza Kanału Mazurskiego.
• Na północ od wsi, w Nowej Gui, zachował się dwór zbudowany w połowie XIX wieku na miejscu wcześniejszej budowli; obecnie własność prywatna.

Miejscowość-Opis-Ryzunku

Bibliografia:

1. Grzegorz Białuński, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
3. Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
4. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
5. Andrzej Wakar, Bohdan Wilamowski, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1968.
6. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=6027&p_token=0.3909473262224995 [data dostępu: 30.07.2013]
7. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/angerburg.html [data dostępu: 30.07.2013]

Przypisy

Zobacz też

Emes (dyskusja) 01:07, 12 wrz 2013 (CEST)