Kolej Nadzalewowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Bibliografia) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Mała architektura2 sakralna infobox | {{Mała architektura2 sakralna infobox | ||
<!-- w trakcie opracowania --> | <!-- w trakcie opracowania --> | ||
| − | |nazwa = | + | |nazwa = Kolej nadzalewowa |
|typ obiektu = Kolej nadzalewowa <!-- Parametr obowiązkowy --> | |typ obiektu = Kolej nadzalewowa <!-- Parametr obowiązkowy --> | ||
|datacja = 1897-1899 | |datacja = 1897-1899 | ||
|powiat = elbląski, braniewski | |powiat = elbląski, braniewski | ||
|gmina = Elbląg, Tolkmicko, Frombork, Braniewo | |gmina = Elbląg, Tolkmicko, Frombork, Braniewo | ||
| − | }} | + | }} |
''' Kolej nadzalewowa''' | ''' Kolej nadzalewowa''' | ||
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
== Położenie == | == Położenie == | ||
[[Plik:tolk2.jpg|right|thumb|300px|Rozjazd torowiska w Tolkmicku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | [[Plik:tolk2.jpg|right|thumb|300px|Rozjazd torowiska w Tolkmicku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | ||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
Od momentu powstania Kolej Nadzalewowa stanowiła ważny fragment lokalnej [[sieć kolejowa w Prusach Wschodnich|sieci kolejowej w Prusach Wschodnich]], łącząc dwa większe miasta (Elbląg i Braniewo). Oprócz lokalnego ruchu osobowego towarowego w latach międzywojennych kursowały tu w ciągu całego roku także pociągi turystyczne Niemieckich Kolei Państwowych ([[Deutsche Reichsbahn]]), jadące przez [[Tolkmicko]] i Braniewo do Królewca. Główną stacją na trasie HUB było Tolkmicko, w którym kilka razy dziennie odbywały się mijanki pociągów kursujących między Elblągiem i Braniewem. Tu także podróżni mieli możliwość przesiadki na statki „białej floty” do [[Krynica Morska|Krynicy Morskiej]]. [[Plik:tolk3.jpg|left|thumb|450px|Budynek dworca w Tolkmicku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | Od momentu powstania Kolej Nadzalewowa stanowiła ważny fragment lokalnej [[sieć kolejowa w Prusach Wschodnich|sieci kolejowej w Prusach Wschodnich]], łącząc dwa większe miasta (Elbląg i Braniewo). Oprócz lokalnego ruchu osobowego towarowego w latach międzywojennych kursowały tu w ciągu całego roku także pociągi turystyczne Niemieckich Kolei Państwowych ([[Deutsche Reichsbahn]]), jadące przez [[Tolkmicko]] i Braniewo do Królewca. Główną stacją na trasie HUB było Tolkmicko, w którym kilka razy dziennie odbywały się mijanki pociągów kursujących między Elblągiem i Braniewem. Tu także podróżni mieli możliwość przesiadki na statki „białej floty” do [[Krynica Morska|Krynicy Morskiej]]. [[Plik:tolk3.jpg|left|thumb|450px|Budynek dworca w Tolkmicku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | ||
W wyniku działań wojennych zniszczeniu uległy niektóre obiekty jak most nad [[rzeka Pasłęka|rzeką Pasłęka]] koło Braniewa. Odbudowa zniszczeń trwała do 1949 roku i linia przeszła pod zarząd PKP pozostając trasą o znaczeniu lokalnym. Wciąż jednak ze względu na słabo rozwinięty transport samochodowy, stanowiła doskonały środek transportu dla mieszkańców nadzalewowych miejscowości, pracujących przede wszystkim w Elblągu. Dużą część pasażerów stanowili turyści tłumnie wypoczywający w okresie letnim nad Zalewem Wiślanym. | W wyniku działań wojennych zniszczeniu uległy niektóre obiekty jak most nad [[rzeka Pasłęka|rzeką Pasłęka]] koło Braniewa. Odbudowa zniszczeń trwała do 1949 roku i linia przeszła pod zarząd PKP pozostając trasą o znaczeniu lokalnym. Wciąż jednak ze względu na słabo rozwinięty transport samochodowy, stanowiła doskonały środek transportu dla mieszkańców nadzalewowych miejscowości, pracujących przede wszystkim w Elblągu. Dużą część pasażerów stanowili turyści tłumnie wypoczywający w okresie letnim nad Zalewem Wiślanym. | ||
| − | + | W latach 1975-1982 wybudowano kolejową obwodnicę Elbląga, przenosząc ruch pociągów poza miasto. Zlikwidowano dworzec Elbląg Miasto, a stacją początkową dla kolei stał się dawny Dworzec Wschodni. W nowej sytuacji pociąg ruszał ze stacji Elbląg (dawny Dworzec Wschodni) i obwodnicą docierał do stacji Elbląg Zdrój (dawny dworzec Elbląg Angielskie Źródło). Dalej mijał przystanki [[Rubno Wielkie]], [[Jagodno]], [[Kamienica Elbląska]], [[Nadbrzeże]] i docierał do [[Suchacz|Suchacza]]. Następnym przystankiem były [[Kadyny]]. Jadąc dalej z Tolkmicka do Fromborka widać było z pociągu leżący w wodach Zalewu Wiślanego potężny głaz narzutowy - [[Święty Kamień]]. W Braniewie pierwszą stacją była Górna Brama, a następną - Braniewo. Przez cały okres funkcjonowania Kolei Nadzalewowej jej pociągi nigdy nie jeździły z oszołamiającą szybkością. Było to korzystne zwłaszcza dla turystów, którzy mogli podziwiać uroki okolicy. [[Plik:tolk1.jpg|right|thumb|300px|Torowisko w Tolkmicku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | |
| − | + | W latach 90. XX wieku znacznie zmalała liczba pasażerów Kolei Nadzalewowej, co miało duży wpływ na rosnące problemy z utrzymaniem rentowności linii. Było też celowe działanie „czynników wyższych” bowiem z rozkładu jazdy zdjęto charakteryzujące się największą frekwencją kursy pociągów. 1 kwietnia 2006 roku ostatecznie zawieszono kursy pociągów Elbląg - Tolkmicko - Braniewo. Zamknięto stacje kolejowe i zaprzestano konserwacji peronów i torów. Od tego czasu po linii przejeżdżały tylko pociągi specjalne o charakterze turystycznym. | |
| − | + | Unikatowość Nadzalewówki uratowała ją przed całkowitym demontażem. Zgodnie z rozporządzeniem Nr 1 Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 31 stycznia 2007 roku, trasę nadzalewową ujęto w Planie Ochrony [[Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej|Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej]], jako jeden z elementów krajobrazu naturalnego. W sezonach letnich 2010 i 2011 wznowiono, na czas wakacji, kursy ze stacji [[Grudziądz]] i Elbląg do Braniewa, wyłącznie w soboty i niedziele jako „pociąg turystyczny”. Połączenie zostało uruchomione dzięki 9 partnerom: Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie i lokalnym samorządom obszarów leżących wzdłuż przebiegu linii kolejowej. Operatorem połączenia było [[Pomorskie Towarzystwo Miłośników Kolei Żelaznych]]. W 2012 i 2013 roku pociągi kursowały na trasie Elbląg-Frombork, ponieważ Braniewo nie chciało finansować reaktywacji Kolei Nadzalewowej. | |
<br/> | <br/> | ||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
Wersja z 09:58, 28 lut 2014
| Kolej nadzalewowa | |
| | |
| typ obiektu: | Kolej nadzalewowa |
| datacja: | 1897-1899 |
| powiat: | elbląski, braniewski |
| gmina: | Elbląg, Tolkmicko, Frombork, Braniewo |
Kolej nadzalewowa
Spis treści
Położenie
Kolej Nadzalewowa (niem. Haffuferbahn – HUB) to linia kolejowa, która w zamyśle niemieckich projektantów miała połączyć Elbląg z Królewcem, wzdłuż Zalewu Wiślanego.
Opis
W 1897 roku rozpoczęto budowę kolei, będącej prywatną inwestycją towarzystwa akcyjnego z Królewca. W maju 1899 roku ukończono budowę odcinka z Elbląga do Fromborka, a we wrześniu oddano do użytku odcinek łączący Frombork z Braniewem. Cała zbudowana trasa liczyła 48,3 km i pociągi pokonywały ją w ciągu 1 godziny i 35 minut. Jednocześnie w Elblągu ukończono prace przy budowie dwóch nowych dworców: Elbląg Miasto oraz Elbląg Angielskie Źródło. Dworzec Elbląg Miasto i Dworzec Wschodni łączyła od tego czasu linia kolejowa biegnąca przez miasto.
Od momentu powstania Kolej Nadzalewowa stanowiła ważny fragment lokalnej sieci kolejowej w Prusach Wschodnich, łącząc dwa większe miasta (Elbląg i Braniewo). Oprócz lokalnego ruchu osobowego towarowego w latach międzywojennych kursowały tu w ciągu całego roku także pociągi turystyczne Niemieckich Kolei Państwowych (Deutsche Reichsbahn), jadące przez Tolkmicko i Braniewo do Królewca. Główną stacją na trasie HUB było Tolkmicko, w którym kilka razy dziennie odbywały się mijanki pociągów kursujących między Elblągiem i Braniewem. Tu także podróżni mieli możliwość przesiadki na statki „białej floty” do Krynicy Morskiej.
W wyniku działań wojennych zniszczeniu uległy niektóre obiekty jak most nad rzeką Pasłęka koło Braniewa. Odbudowa zniszczeń trwała do 1949 roku i linia przeszła pod zarząd PKP pozostając trasą o znaczeniu lokalnym. Wciąż jednak ze względu na słabo rozwinięty transport samochodowy, stanowiła doskonały środek transportu dla mieszkańców nadzalewowych miejscowości, pracujących przede wszystkim w Elblągu. Dużą część pasażerów stanowili turyści tłumnie wypoczywający w okresie letnim nad Zalewem Wiślanym.
W latach 1975-1982 wybudowano kolejową obwodnicę Elbląga, przenosząc ruch pociągów poza miasto. Zlikwidowano dworzec Elbląg Miasto, a stacją początkową dla kolei stał się dawny Dworzec Wschodni. W nowej sytuacji pociąg ruszał ze stacji Elbląg (dawny Dworzec Wschodni) i obwodnicą docierał do stacji Elbląg Zdrój (dawny dworzec Elbląg Angielskie Źródło). Dalej mijał przystanki Rubno Wielkie, Jagodno, Kamienica Elbląska, Nadbrzeże i docierał do Suchacza. Następnym przystankiem były Kadyny. Jadąc dalej z Tolkmicka do Fromborka widać było z pociągu leżący w wodach Zalewu Wiślanego potężny głaz narzutowy - Święty Kamień. W Braniewie pierwszą stacją była Górna Brama, a następną - Braniewo. Przez cały okres funkcjonowania Kolei Nadzalewowej jej pociągi nigdy nie jeździły z oszołamiającą szybkością. Było to korzystne zwłaszcza dla turystów, którzy mogli podziwiać uroki okolicy.
W latach 90. XX wieku znacznie zmalała liczba pasażerów Kolei Nadzalewowej, co miało duży wpływ na rosnące problemy z utrzymaniem rentowności linii. Było też celowe działanie „czynników wyższych” bowiem z rozkładu jazdy zdjęto charakteryzujące się największą frekwencją kursy pociągów. 1 kwietnia 2006 roku ostatecznie zawieszono kursy pociągów Elbląg - Tolkmicko - Braniewo. Zamknięto stacje kolejowe i zaprzestano konserwacji peronów i torów. Od tego czasu po linii przejeżdżały tylko pociągi specjalne o charakterze turystycznym.
Unikatowość Nadzalewówki uratowała ją przed całkowitym demontażem. Zgodnie z rozporządzeniem Nr 1 Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 31 stycznia 2007 roku, trasę nadzalewową ujęto w Planie Ochrony Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, jako jeden z elementów krajobrazu naturalnego. W sezonach letnich 2010 i 2011 wznowiono, na czas wakacji, kursy ze stacji Grudziądz i Elbląg do Braniewa, wyłącznie w soboty i niedziele jako „pociąg turystyczny”. Połączenie zostało uruchomione dzięki 9 partnerom: Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie i lokalnym samorządom obszarów leżących wzdłuż przebiegu linii kolejowej. Operatorem połączenia było Pomorskie Towarzystwo Miłośników Kolei Żelaznych. W 2012 i 2013 roku pociągi kursowały na trasie Elbląg-Frombork, ponieważ Braniewo nie chciało finansować reaktywacji Kolei Nadzalewowej.
Ciekawostki
Do 1918 roku na odcinku Elbląg - Kadyny spotkać można było pociąg cesarza Niemiec, Wilhelma II, który w Kadynach miał swoją letnią rezydencję.
W Tolkmicku zachowany jest piękny budynek dworca. Analogiczny budynek dworca istniejący we Fromborku został rozebrany w latach 60. XX wieku.
Bibliografia
Mieczkowski Krzysztof, Tomaszewski Marian, Rowerem po Krainie Kanału Elbląskiego. Przewodnik po szlakach rowerowych, Elbląg 2010.
