Warmińska chata drewniana: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Linia 1: Linia 1:
−
{{Mała architektura2 sakralna infobox
 
−
<!-- w trakcie opracowania -->
 
−
|nazwa        = Warmińska chata drewniana
 
−
|typ obiektu  = Warmińska chata drewniana
 
−
|lokalizacja  = przydrożna
 
−
|datacja      = do końca XIX w.
 
−
 
−
}}
 
 
''' Warmińska chata drewniana ''' – inaczej chałupa, dom wiejski budowany z drewna na [[Warmia|Warmii]].
 
''' Warmińska chata drewniana ''' – inaczej chałupa, dom wiejski budowany z drewna na [[Warmia|Warmii]].
 
<br/><br />
 
<br/><br />
Linia 13: Linia 5:
 
<br/>
 
<br/>
 
== Opis ==
 
== Opis ==
−
Do XVIII w. drewniane chałupy na Warmii i Mazurach były głównie asymetryczne-szerokofrontowe, czyli dwudzielne – z wyróżnioną większą częścią mieszkalną i mniejszą częścią inwentarzową oraz poddaszem służącym za spichlerz.  
+
Do XVIII w. drewniane chałupy na Warmii i [[Mazury | Mazurach]] były głównie asymetryczne, szerokofrontowe, czyli dwudzielne z wyróżnioną większą częścią mieszkalną i mniejszą częścią inwentarzową oraz poddaszem służącym za spichlerz.  
 
[[Plik:Warmińska chata drewniana.jpg|right|240px|thumb|Chata warmińska z Kaborna w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,<br/>źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/MBL_Olsztynek_-_24a._Cha%C5%82upa_nr_1_z_Kaborna_%2801%29.jpg wikimedia.org], dostęp 7. grudnia 2013]]
 
[[Plik:Warmińska chata drewniana.jpg|right|240px|thumb|Chata warmińska z Kaborna w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,<br/>źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/MBL_Olsztynek_-_24a._Cha%C5%82upa_nr_1_z_Kaborna_%2801%29.jpg wikimedia.org], dostęp 7. grudnia 2013]]
−
Dach pokryty był trzciną, a kąt dachu wynosił około 40 stopni. Od  XIX w. stopniowo następowały zmiany w budownictwie ludowym. Stosowano nowe ulepszone konstrukcje - chałupy symetryczne-szerokofrontowe – trójdzielne, oraz materiały np. kamienną podmurówkę. Ze względu na przepisy administracyjne zakazujące stosowania słomy i trzciny do pokrywania dachów, jako materiałów zbyt łatwopalnych, zaczęto stosować materiały ogniotrwałe np. dachówkę, eternit, blachę, czy papę.
 
  
−
Wnętrze typowej chaty warmińskiej w zależności od wielkości domu i zamożności właścicieli składało się z 4 do 6 pomieszczeń. Centralnym miejscem w chacie była za zwyczaj [[czarna kuchnia]] – komin, którą otaczały pozostałe pomieszczenia.  
+
Dach pokryty trzciną, kąt dachu wynosił około 40 stopni. Od XIX w. stopniowo następowały zmiany w budownictwie ludowym. Stosowano nowe ulepszone konstrukcje. Chałupy symetryczne, szerokofrontowe, trójdzielne oraz materiały np. kamienną podmurówkę. Ze względu na przepisy administracyjne zakazujące stosowania słomy i trzciny do pokrywania dachów, jako materiałów zbyt łatwopalnych, zaczęto stosować materiały ogniotrwałe: dachówkę, eternit, blachę czy papę.  
  
−
Wejście przez sień znajdowało się za zwyczaj od strony podwórka, a okna zdobiły niebieskie lub bordowe okiennice. Warmińskie chaty od mazurskich wyróżnia większa ilość detali architektonicznych i większe zróżnicowanie form np. [[chata podcieniowa]].  
+
Wnętrze typowej chaty warmińskiej w zależności od wielkości domu i zamożności właścicieli składało się z 4 do 6 pomieszczeń. Centralnym miejscem w chacie była zazwyczaj czarna kuchnia – komin, którą otaczały pozostałe pomieszczenia.
 +
 
 +
Wejście przez sień znajdowało się zazwyczaj od strony podwórka, a okna zdobiły niebieskie lub bordowe okiennice. Warmińskie chaty od mazurskich wyróżnia większa liczba detali architektonicznych i większe zróżnicowanie form, np. [[chata podcieniowa]].  
  
 
Pod koniec XIX w. budownictwo murowane zaczęło wypierać drewniane. Dziś zachowane chaty warmińskie można oglądać w nielicznych miejscowościach, ale można zwiedzić [[lkwim: Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku | Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku]], gdzie zebrano i wystawiono dla zwiedzających charakterystyczne dla Warmii i Mazur przykłady budownictwa ludowego.
 
Pod koniec XIX w. budownictwo murowane zaczęło wypierać drewniane. Dziś zachowane chaty warmińskie można oglądać w nielicznych miejscowościach, ale można zwiedzić [[lkwim: Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku | Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku]], gdzie zebrano i wystawiono dla zwiedzających charakterystyczne dla Warmii i Mazur przykłady budownictwa ludowego.
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
−
Pokropek Marian, ''Osadnictwo i budownictwo'', w: ''Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków'', red. J. Burszta, Wrocław 1976, s. 111-181.<br/>
+
Pokropek Marian, ''Osadnictwo i budownictwo'', w: ''Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków'', red. J. Burszta, Wrocław 1976, s. 111-181.
 +
 
 
Cyfus Edward, ''Moja Warmia'', Dąbrówno 2012, s. 13-18.
 
Cyfus Edward, ''Moja Warmia'', Dąbrówno 2012, s. 13-18.
 
<br/>
 
<br/>
 
== Linki zewnętrzne ==
 
== Linki zewnętrzne ==
−
[http://www.muzeumolsztynek.com.pl/ Muzeum Budownictwa Ludowego-Parku Etnograficznego w Olsztynku]
+
[http://muzeumolsztynek.com.pl/ www.muzeumolsztynek.com.pl] [22.12.2013]
 
<br/>
 
<br/>
 
[[Kategoria:Turystyka]][[Kategoria: Budownictwo ludowe]]
 
[[Kategoria:Turystyka]][[Kategoria: Budownictwo ludowe]]

Wersja z 21:06, 3 lip 2014

Warmińska chata drewniana – inaczej chałupa, dom wiejski budowany z drewna na Warmii.

Występowanie

Model chaty drewnianej występujący na terenie Warmii do końca XIX w., zaliczany do tradycyjnego budownictwa ludowego na Warmii i Mazurach.

Opis

Do XVIII w. drewniane chałupy na Warmii i Mazurach były głównie asymetryczne, szerokofrontowe, czyli dwudzielne z wyróżnioną większą częścią mieszkalną i mniejszą częścią inwentarzową oraz poddaszem służącym za spichlerz.

Chata warmińska z Kaborna w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,
źródło: wikimedia.org, dostęp 7. grudnia 2013

Dach pokryty trzciną, kąt dachu wynosił około 40 stopni. Od XIX w. stopniowo następowały zmiany w budownictwie ludowym. Stosowano nowe ulepszone konstrukcje. Chałupy symetryczne, szerokofrontowe, trójdzielne oraz materiały np. kamienną podmurówkę. Ze względu na przepisy administracyjne zakazujące stosowania słomy i trzciny do pokrywania dachów, jako materiałów zbyt łatwopalnych, zaczęto stosować materiały ogniotrwałe: dachówkę, eternit, blachę czy papę.

Wnętrze typowej chaty warmińskiej w zależności od wielkości domu i zamożności właścicieli składało się z 4 do 6 pomieszczeń. Centralnym miejscem w chacie była zazwyczaj czarna kuchnia – komin, którą otaczały pozostałe pomieszczenia.

Wejście przez sień znajdowało się zazwyczaj od strony podwórka, a okna zdobiły niebieskie lub bordowe okiennice. Warmińskie chaty od mazurskich wyróżnia większa liczba detali architektonicznych i większe zróżnicowanie form, np. chata podcieniowa.

Pod koniec XIX w. budownictwo murowane zaczęło wypierać drewniane. Dziś zachowane chaty warmińskie można oglądać w nielicznych miejscowościach, ale można zwiedzić Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku, gdzie zebrano i wystawiono dla zwiedzających charakterystyczne dla Warmii i Mazur przykłady budownictwa ludowego.

Bibliografia

Pokropek Marian, Osadnictwo i budownictwo, w: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Wrocław 1976, s. 111-181.

Cyfus Edward, Moja Warmia, Dąbrówno 2012, s. 13-18.

Linki zewnętrzne

www.muzeumolsztynek.com.pl [22.12.2013]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Warmińska_chata_drewniana&oldid=86327”