Jeże: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Zobacz też) |
|||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Pole-obowiązkowe | |dopełniacz wsi = Pole-obowiązkowe | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej |
| − | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | + | |rodzaj miejscowości =[[Kategoria:wieś sołecka]] wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| − | |powiat = piski | + | |powiat = [[Kategoria: powiat piski]] piski |
| − | |gmina = Pisz | + | |gmina = [[Kategoria: gmina Pisz]] Pisz |
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>''' Jeże''' (niem. ''Gehsen'') – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. | + | <big>''' Jeże''' (niem. ''Gehsen'') – [[wieś sołecka]] w Polsce, położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat piski|powiecie piskim]], w [[gmina Pisz|gminie Pisz]]. |
| − | W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. | + | W latach 1975-1998 miejscowość [[administracja|administracyjnie]] należała do [[województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| − | Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego,na Równinie Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości16 km na południe od Pisza, przy drodze krajowej nr 63, w pobliżu granicy z powiatem kolneńskim w województwie podlaskim. | + | Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego,na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]]. Miejscowość leży w odległości16 km na południe od [[Pisz|Pisza]], przy drodze krajowej nr 63, w pobliżu granicy z [[powiat kolneński|powiatem kolneńskim]] w [[województwo podlaskie|województwie podlaskim]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
| − | Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1445 roku na prawie magdeburskim na 30 łanach. Wystawiony on został na Stańka Jeżko (18 łanów) oraz jego braci Mikołaja (7 łanów) i Czyrnako (5 łanów). Od nazwiska tego pierwszego pochodzi nazwa osady, która w XV i XVI wieku występowała jako Yeschen, Geschische, utrwaliła się zaś jako Gehsen. | + | Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1445 roku na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] na 30 łanach. Wystawiony on został na Stańka Jeżko (18 łanów) oraz jego braci Mikołaja (7 łanów) i Czyrnako (5 łanów). Od nazwiska tego pierwszego pochodzi nazwa osady, która w XV i XVI wieku występowała jako Yeschen, Geschische, utrwaliła się zaś jako Gehsen. |
| − | Dokumenty pochodzące z 1540 roku stwierdzają istnienie w Jeżach kuźnicy. Dzierżawca kuźnicy płacił wówczas 28 grzywien czynszu rocznie i miał dostarczać część swoich wyrobów. W latach 1555, 1567 i 1574 dzierżawcy nadano łącznie 11 łanów i 6 morgów ziemi. W 1601 roku prowadzono likwidację kuźnicy. Z kolei w 1565 roku powstał w Jeżach młyn. W sierpniu 1710 roku wprawdzie dotarła tu wielka epidemia dżumy, ale w porównaniu do okolicznych miejscowości, liczba ofiar nie była duża (zmarły dwie osoby). | + | Dokumenty pochodzące z 1540 roku stwierdzają istnienie w Jeżach kuźnicy. Dzierżawca kuźnicy płacił wówczas 28 grzywien czynszu rocznie i miał dostarczać część swoich wyrobów. W latach 1555, 1567 i 1574 dzierżawcy nadano łącznie 11 łanów i 6 morgów ziemi. W 1601 roku prowadzono likwidację kuźnicy. Z kolei w 1565 roku powstał w Jeżach młyn. W sierpniu 1710 roku wprawdzie dotarła tu wielka [[epidemia dżumy]], ale w porównaniu do okolicznych miejscowości, liczba ofiar nie była duża (zmarły dwie osoby). |
W 1737 roku założono we wsi szkołę. W 1935 roku zatrudnionych w niej było czterech nauczycieli, uczęszczało 270 dzieci. | W 1737 roku założono we wsi szkołę. W 1935 roku zatrudnionych w niej było czterech nauczycieli, uczęszczało 270 dzieci. | ||
| − | Parafia ewangelicka w Jeżach powstała w 1846 roku, lecz kościół zbudowano dopiero w 1866 roku. Dzwony do niego zostały odlane w hucie w Wądołku. Po II wojnie światowej stał się on siedzibą rzymskokatolickiej parafii pw. św. św. Piotra i Pawła. | + | [[Parafia ewangelicka]] w Jeżach powstała w 1846 roku, lecz kościół zbudowano dopiero w 1866 roku. Dzwony do niego zostały odlane w hucie w Wądołku. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] stał się on siedzibą [[ rzymskokatolicka parafia pw. św. św. Piotra i Pawła| rzymskokatolickiej parafii pw. św. św. Piotra i Pawła]]. W latach 1857-1867 liczba mieszkańców wzrosła z 423 do 479 osób. |
| − | W 1908 roku zbudowano w centrum wsi dworzec kolejowy na linii Pisz – Dłutowo. Składał się on z budynku dworca, budynku mieszkalnego, dwóch budynków gospodarczych i magazynu spedycji. Po zdemontowaniu linii w 1945 roku z zespołu stacji pozostały fundamenty. | + | W 1908 roku zbudowano w centrum wsi dworzec kolejowy na linii Pisz – [[Dłutowo]]. Składał się on z budynku dworca, budynku mieszkalnego, dwóch budynków gospodarczych i magazynu spedycji. Po zdemontowaniu linii w 1945 roku z zespołu stacji pozostały fundamenty. |
| − | + | W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 620 osób.Aktualnie wieś jest siedzibą [[sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Krzysztof Kalicki]]<ref> Źródło:http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853 [data dostępu: 10.09.2013]</ref>. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | 1939 | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Ludzie związani z miejscowością: === | === Ludzie związani z miejscowością: === | ||
| − | *[[Paul Viktor Karl Hensel]] (1867-1944) – duchowny ewangelicki i działacz polityczny. W latach 1893-1907 był proboszczem w Jeżach. Później m.in. poseł do parlamentu pruskiego (od 1908), superintendent w Piszu (1916-1929), podczas plebiscytu działała na rzecz pozostania Prus Wschodnich w granicach Niemiec. | + | *[[Paul Viktor Karl Hensel]] (1867-1944) – duchowny ewangelicki i działacz polityczny. W latach 1893-1907 był proboszczem w Jeżach. Później m.in. poseł do parlamentu pruskiego (od 1908), superintendent w Piszu (1916-1929), podczas plebiscytu działała na rzecz pozostania [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] w granicach [[Niemcy|Niemiec]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Zabytki: === | === Zabytki: === | ||
| − | *Dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, z 1866 roku; plebania z początku XX wieku | + | *Dawny [[kościół ewangelicki]], obecnie rzymskokatolicki, z 1866 roku; plebania z początku XX wieku |
| − | *Mogiła wojenna żołnierzy armii rosyjskiej z okresu I wojny światowej | + | *[[Mogiła wojenna]] żołnierzy armii rosyjskiej z okresu I wojny światowej |
| − | *Dawny cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku | + | *Dawny [[cmentarz ewangelicki]] z początku XIX wieku |
*Dom murowany z okresu międzywojennego (nr 23) | *Dom murowany z okresu międzywojennego (nr 23) | ||
| − | *Schrony bojowe i bierne z okresu II wojny światowej (1941) | + | *[[Schrony bojowe]] i bierne z okresu II wojny światowej (1941) |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 96: | Linia 84: | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | + | <references/> | |
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 18:49, 24 paź 2013
| Jeże | |
| | |
 Jeże. Mogiły niemieckich i rosyjskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2010) | 330 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-200 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Jeże | |
| Położenie na mapie Polski  Jeże | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Jeże (niem. Gehsen) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Wieś położona jest w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego,na Równinie Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości16 km na południe od Pisza, przy drodze krajowej nr 63, w pobliżu granicy z powiatem kolneńskim w województwie podlaskim.
Dzieje miejscowości
Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1445 roku na prawie magdeburskim na 30 łanach. Wystawiony on został na Stańka Jeżko (18 łanów) oraz jego braci Mikołaja (7 łanów) i Czyrnako (5 łanów). Od nazwiska tego pierwszego pochodzi nazwa osady, która w XV i XVI wieku występowała jako Yeschen, Geschische, utrwaliła się zaś jako Gehsen.
Dokumenty pochodzące z 1540 roku stwierdzają istnienie w Jeżach kuźnicy. Dzierżawca kuźnicy płacił wówczas 28 grzywien czynszu rocznie i miał dostarczać część swoich wyrobów. W latach 1555, 1567 i 1574 dzierżawcy nadano łącznie 11 łanów i 6 morgów ziemi. W 1601 roku prowadzono likwidację kuźnicy. Z kolei w 1565 roku powstał w Jeżach młyn. W sierpniu 1710 roku wprawdzie dotarła tu wielka epidemia dżumy, ale w porównaniu do okolicznych miejscowości, liczba ofiar nie była duża (zmarły dwie osoby).
W 1737 roku założono we wsi szkołę. W 1935 roku zatrudnionych w niej było czterech nauczycieli, uczęszczało 270 dzieci.
Parafia ewangelicka w Jeżach powstała w 1846 roku, lecz kościół zbudowano dopiero w 1866 roku. Dzwony do niego zostały odlane w hucie w Wądołku. Po II wojnie światowej stał się on siedzibą rzymskokatolickiej parafii pw. św. św. Piotra i Pawła. W latach 1857-1867 liczba mieszkańców wzrosła z 423 do 479 osób.
W 1908 roku zbudowano w centrum wsi dworzec kolejowy na linii Pisz – Dłutowo. Składał się on z budynku dworca, budynku mieszkalnego, dwóch budynków gospodarczych i magazynu spedycji. Po zdemontowaniu linii w 1945 roku z zespołu stacji pozostały fundamenty.
W 1939 roku wieś była zamieszkana przez 620 osób.Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Krzysztof Kalicki[1].
Ludzie związani z miejscowością:
- Paul Viktor Karl Hensel (1867-1944) – duchowny ewangelicki i działacz polityczny. W latach 1893-1907 był proboszczem w Jeżach. Później m.in. poseł do parlamentu pruskiego (od 1908), superintendent w Piszu (1916-1929), podczas plebiscytu działała na rzecz pozostania Prus Wschodnich w granicach Niemiec.
Zabytki:
- Dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, z 1866 roku; plebania z początku XX wieku
- Mogiła wojenna żołnierzy armii rosyjskiej z okresu I wojny światowej
- Dawny cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku
- Dom murowany z okresu międzywojennego (nr 23)
- Schrony bojowe i bierne z okresu II wojny światowej (1941)
Bibliografia:
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
- Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709-1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 51-57.
- Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
- Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, Węzeł kolejowy w Piszu (Część I), Znad Pisy, nr 10, 2001, s. 122-140.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, s. 49-69.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Ratajczak Tadeusz, Rzepa Grzegorz, Górnictwo i hutnictwo darniowych rud żelaza na Mazurach i Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 9, 2000, s. 192-207.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
- Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 73-90.
- Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 30.08.2013]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 30.08.2013]
- Gminna Ewidencja Zabytków www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc [data dostępu: 30.08.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 30.08.2013]
Przypisy
- ↑ Źródło:http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853 [data dostępu: 10.09.2013]
Zobacz też
Emes (dyskusja) 01:15, 23 wrz 2013 (CEST)Emes (dyskusja) 01:14, 23 wrz 2013 (CEST)
