Działalność pozarolnicza

Działalność pozarolnicza – każda działalność prowadzona na wsi nie kwalifikująca się jako działalność rolnicza. Jednostki gospodarcze, które powstają na obszarach wiejskich to na ogół drobne firmy. Większość z nich to firmy jednoosobowe lub rodzinne. Majątek firmy powstał najczęściej w wyniku gromadzenia środków własnych lub z pomocą rodziny, rzadziej – znajomych, najrzadziej – w wyniku zaciągania kredytu bankowego . Działalność pozarolnicza to sposób na zwiększenie różnorodności zadań realizowanych na wsi i szansa na poprawę rozmiarów i struktury budżetów domowych .

Ogólna charakterystyka

Pozarolnicza działalność gospodarcza w kontekście indywidualnego gospodarstwa rolnego jest to wykorzystanie zasobów (kapitałowych, siły roboczej, gruntów), którymi dysponuje gospodarstwo rolne do prowadzenia dodatkowej działalności nie związanej bezpośrednio z rolnictwem. Prowadzenie tego typu działalności pozwala na uzyskiwanie dodatkowych dochodów i kapitałowe zasilenie gospodarstwa .

Rozwój obszarów wiejskich nie może bazować wyłącznie na rozwoju rolnictwa, istotnym elementem zmian dokonujących się na wsi jest rozwój przedsiębiorczości pozarolniczej, często połączonej z działalnością rolniczą. Tego typu działania przyczyniają się do przeobrażeń struktury społeczno-ekonomicznej oraz prowadzą do wzrostu efektywności gospodarowania w rolnictwie . Działalność taka może koncentrować się wokół wielokierunkowego wykorzystania produktów rolniczych, rolniczych środków produkcji, dzięki czemu tworzy się ogromną gamę nowych dóbr i usług .

Liczba gospodarstw rolniczych w Polsce, które prowadzą dodatkowo działalność pozarolniczą rośnie. W 2002 r. dotyczyło to ponad 363 tys., natomiast w 2005 r. już 57% rodzin wiejskich żyło w pracy poza gospodarstwami rolniczymi . Aktywizacja gospodarcza na terenach wiejskich wynika z postępującej modernizacji rolnictwa, jak również przejmowania przez wieś nowych funkcji pozarolniczych. Jej rozwój przynosi obszarom wiejskim wiele korzyści zarówno o charakterze ekonomicznym (dywersyfikacja dochodów), jak i nieekonomicznym: wzrost samooceny, tworzenie miejsc pracy.

Z danych GUS wynika, że w 2009 r. ze względu na prowadzony rodzaj działalności na wsi największy udział stanowiły podmioty zajmujące się: handlem; naprawą pojazdów samochodowych; transportem i gospodarką magazynową; zakwaterowaniem i gastronomią; informacją i komunikacją oraz przemysłem i budownictwem.

Działalność pozarolnicza w województwie warmińsko-mazurskim

Liczba podmiotów gospodarki narodowej na obszarach wiejskich województwa warmińsko-mazurskiego w 2000 r. wynosiła 23 075, czyli 22,5% ich ogólnej liczby w województwie. Pomiędzy 2000 a 2009 rokiem ich liczba wzrosła do 29 599 (28,3%) i stanowiła 25,8% ich ogólnej liczby w województwie. W 2000 r. na obszarach wiejskich województwa warmińsko-mazurskiego liczba podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkańców wahała się od 183 w gminie Górowo Iławeckie do 910 w gminie Ruciane-Nida i była zróżnicowana przestrzennie. Największe natężenie działalności pozarolniczej występowało w gminach wiejskich w pobliżu większych miast województwa głównie Olsztyna i Elbląga. Do 2009 r. liczba podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkańców na obszarach wiejskich województwa wzrosła i wahała się od 226 w gminie Korsze do 1120 w gminie Stawiguda. Podobnie jak w 2000 roku najwyższe wartości wskaźnika uzyskały gminy położone w pobliżu większych miast, głównie Olsztyna i Elbląga oraz w pasie pojezierzy w gminach w środkowej części województwa, co świadczy o wzroście ich aktywności ekonomicznej .

Istotną barierą rozwoju działalności pozarolniczej w województwie warmińsko-mazurskim są: niski poziom wykształcenia ludności, zły stan infrastruktury, brak kapitału, niekorzystne uwarunkowania gospodarcze. Problem ten dotyczy zwłaszcza gmin typowo rolniczych o położeniu przygranicznym, oddalonych od większych ośrodków miejskich.