Mortęgi: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Mortęgi | |nazwa = Mortęgi | ||
| Linia 8: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Mortęg | |dopełniacz wsi = Mortęg | ||
|zdjęcie = Pałac w Mortęgach.jpg | |zdjęcie = Pałac w Mortęgach.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = XIX-wieczny pałac w Mortęgach<br | + | |opis zdjęcia = XIX-wieczny pałac w Mortęgach.<br>Źródło: [http://historiami.pl/staropruska-rodzina-z-morteg/ www.historiami.pl] [26.09.2013] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
| − | |województwo = | + | |województwo = warmińsko-mazurskie |
| − | |powiat = | + | |powiat = iławski |
|gmina = Lubawa | |gmina = Lubawa | ||
|miejscowość podstawowa = | |miejscowość podstawowa = | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 505 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
| − | |strefa numeracyjna = | + | |strefa numeracyjna = (+48) 89 |
| − | |kod pocztowy = | + | |kod pocztowy = 14-260 |
| − | |tablice rejestracyjne = | + | |tablice rejestracyjne = NIL |
|SIMC = | |SIMC = | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
| − | |stopniN = | + | |stopniN = 53 |minutN = 27 |sekundN = 26 |
| − | |stopniE = | + | |stopniE = 19 |minutE = 43 |sekundE = 24 |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodróże = | |wikipodróże = | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Mortęgi''' (niem. ''Mortung'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Lubawa (gmina wiejska)|gminie Lubawa]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 505 mieszkańców. Obecnie sołtysem wsi jest Alicja Zabłotna. |
| + | == Położenie == | ||
| + | Miejscowość położona jest 4,5 km na południowy zachód od [[Lubawa|Lubawy]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | + | Wieś została lokowana na [[Prawo polskie|prawie polskim]] już w okresie przedkrzyżackim. | |
| − | + | W okresie [[Zakon Krzyżacki |krzyżackim]] wieś administracyjnie należała do [[Wójtostwo bratiańskie |wójtostwa bratiańskiego]]. W roku 1338 wielki mistrz [[Dytrych von Altenburg]] nadał ją łowczemu [[Ludwik z Krzykos|Ludwikowi z Krzykos]] na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. | |
| − | + | Mortęgi liczyły 65 łanów oraz 1 łan łąki przy drodze prowadzącej w kierunku [[Rzeka Drwęca|Drwęcy]]. | |
| − | + | W 1390 roku jej właścicielem został rycerz [[Ludwig z Mortęg]]. Biskup [[Chełmińsko|Chełmińska]] Jan potwierdził w 1402 roku Ludwikowi przywilej nadania dóbr. Od Ludwika z Mortęg wywodził się słynny ród [[Rodzina Mortęskich| Mortęskich]], piastujących wysokie godności i urzędy. Imię Ludwik było dla tego rodu charakterystyczne, gdyż przechodziło z ojca na syna. Dwóch Ludwików z rodu Mortęskich pełniło funkcję wojewodów chełmińskich. Pierwszy z nich odegrał istotną rolę na tym obszarze w okresie wojny trzynastoletniej (1454–1466). Na drugim Ludwiku, pochowanym w 1615 roku w kościele farnym w [[Lubawa|Lubawie]], zakończył się ród Mortęskich. Na jego grobowcu został wyryty napis w języku polskim. Dobra rodu Mortęskich przeszły na córkę [[Zofia Mortęska|Zofię]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | W okresie krzyżackim wieś administracyjnie należała do wójtostwa bratiańskiego | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | W 1667 roku miejscowość należała do [[Stanisław Narzymski|Stanisława Narzymskiego]]. Oprócz wsi był tutaj folwark, który liczył w 1789 roku dwanaście zagród. W 1885 roku we wsi i folwarku Mortęgi mieszkało 338 osób. Szkoła zbudowana została przed rokiem 1885. W 1928 roku miejscowość liczyła 336 mieszkańców. W wieku XIX znajdowała się w Mortęgach karczma i gorzelnia. | |
| − | |||
| − | |||
| + | W sierpniu 1945 roku dokonano zmian w strukturze własności ziemskiej. Lasy upaństwowiono, m.in. w majątku w Mortęgach – 103 ha. Przekazano je pod zarząd państwowy. U schyłku lat czterdziestych pierwsze efekty gospodarcze pojawiły się na skutek przeprowadzonej reformy rolnej. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojnie światowej]] we wsi powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. W latach siedemdziesiątych słynęła z dużych osiągnięć gospodarczych. W 1978 roku gospodarowała na powierzchni 651 ha. Użytki rolne stanowiły tu 636 ha. Specjalizowała się w produkcji zwierzęcej. W latach 1976–1978 liczba bydła na 100 ha użytków rolnych przekroczyła w RSP 100 sztuk, a trzody chlewnej – 400 sztuk. Sprzedaż żywca w tym okresie wynosiła około 1000 kg z 1 ha użytków rolnych. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Sport== | |
| − | == | + | We wsi działa klub sportowy [[LZS ORZEŁ Mortęgi]]. |
| − | We wsi Mortęgi | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Ludzie związani z miejscowością == |
| − | + | *Ludwig z Mortęg | |
| + | *Zofia Mortęska | ||
| + | *[[Magdalena Mortęska]] – starościanka pokrzywińska oraz podkomorzanka malborska, od 1597 roku pełniła funkcję ksieni benedyktynek w Chełmie | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| + | *dziewiętnastowieczny pałac | ||
| + | *kaplica grobowa rodu Mortęskich; w XVII wieku odprawiano tu msze święte | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Fankidejski Jakub, ''Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych'',Gdynia 2011.<br/> | Fankidejski Jakub, ''Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych'',Gdynia 2011.<br/> | ||
| + | Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, ''Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze'', Olsztyn 1969.<br/> | ||
| + | ''Mortęgi'', [w:] ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 6, red. F. Sulimierski, Warszawa 1885.<br/> | ||
| + | Panfil Jan, ''Pojezierze Mazurskie'', Warszawa 1968.<br/> | ||
Śliwiński Józef, ''Lubawa, z dziejów miasta i okolic'', Józef Śliwiński, Olsztyn 1982.<br/> | Śliwiński Józef, ''Lubawa, z dziejów miasta i okolic'', Józef Śliwiński, Olsztyn 1982.<br/> | ||
| − | + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [18.09.2014]<br/> | |
| − | + | [http://lubawa.wm.pl/ Portal Informacyjny Nidzica wm.pl] [18.09.2014] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Powiat iławski]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Lubawa (gmina wiejska)]] |
| + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 08:42, 15 maj 2020
| Mortęgi | |
| | |
![XIX-wieczny pałac w Mortęgach.Źródło: www.historiami.pl [26.09.2013]](/index.php/Plik:Pa%C5%82ac_w_Mort%C4%99gach.jpg) XIX-wieczny pałac w Mortęgach.
Źródło: www.historiami.pl [26.09.2013] | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Lubawa |
| Liczba ludności (2010) | 505 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 14-260 |
| Tablice rejestracyjne | NIL |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Mortęgi | |
| Położenie na mapie Polski  Mortęgi | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Mortęgi (niem. Mortung) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Lubawa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 505 mieszkańców. Obecnie sołtysem wsi jest Alicja Zabłotna.
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest 4,5 km na południowy zachód od Lubawy.
Dzieje miejscowości
Wieś została lokowana na prawie polskim już w okresie przedkrzyżackim. W okresie krzyżackim wieś administracyjnie należała do wójtostwa bratiańskiego. W roku 1338 wielki mistrz Dytrych von Altenburg nadał ją łowczemu Ludwikowi z Krzykos na prawie chełmińskim. Mortęgi liczyły 65 łanów oraz 1 łan łąki przy drodze prowadzącej w kierunku Drwęcy. W 1390 roku jej właścicielem został rycerz Ludwig z Mortęg. Biskup Chełmińska Jan potwierdził w 1402 roku Ludwikowi przywilej nadania dóbr. Od Ludwika z Mortęg wywodził się słynny ród Mortęskich, piastujących wysokie godności i urzędy. Imię Ludwik było dla tego rodu charakterystyczne, gdyż przechodziło z ojca na syna. Dwóch Ludwików z rodu Mortęskich pełniło funkcję wojewodów chełmińskich. Pierwszy z nich odegrał istotną rolę na tym obszarze w okresie wojny trzynastoletniej (1454–1466). Na drugim Ludwiku, pochowanym w 1615 roku w kościele farnym w Lubawie, zakończył się ród Mortęskich. Na jego grobowcu został wyryty napis w języku polskim. Dobra rodu Mortęskich przeszły na córkę Zofię.
W 1667 roku miejscowość należała do Stanisława Narzymskiego. Oprócz wsi był tutaj folwark, który liczył w 1789 roku dwanaście zagród. W 1885 roku we wsi i folwarku Mortęgi mieszkało 338 osób. Szkoła zbudowana została przed rokiem 1885. W 1928 roku miejscowość liczyła 336 mieszkańców. W wieku XIX znajdowała się w Mortęgach karczma i gorzelnia.
W sierpniu 1945 roku dokonano zmian w strukturze własności ziemskiej. Lasy upaństwowiono, m.in. w majątku w Mortęgach – 103 ha. Przekazano je pod zarząd państwowy. U schyłku lat czterdziestych pierwsze efekty gospodarcze pojawiły się na skutek przeprowadzonej reformy rolnej. Po II wojnie światowej we wsi powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. W latach siedemdziesiątych słynęła z dużych osiągnięć gospodarczych. W 1978 roku gospodarowała na powierzchni 651 ha. Użytki rolne stanowiły tu 636 ha. Specjalizowała się w produkcji zwierzęcej. W latach 1976–1978 liczba bydła na 100 ha użytków rolnych przekroczyła w RSP 100 sztuk, a trzody chlewnej – 400 sztuk. Sprzedaż żywca w tym okresie wynosiła około 1000 kg z 1 ha użytków rolnych.
Sport
We wsi działa klub sportowy LZS ORZEŁ Mortęgi.
Ludzie związani z miejscowością
- Ludwig z Mortęg
- Zofia Mortęska
- Magdalena Mortęska – starościanka pokrzywińska oraz podkomorzanka malborska, od 1597 roku pełniła funkcję ksieni benedyktynek w Chełmie
Zabytki
- dziewiętnastowieczny pałac
- kaplica grobowa rodu Mortęskich; w XVII wieku odprawiano tu msze święte
Bibliografia
Fankidejski Jakub, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych,Gdynia 2011.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
Mortęgi, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 6, red. F. Sulimierski, Warszawa 1885.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Śliwiński Józef, Lubawa, z dziejów miasta i okolic, Józef Śliwiński, Olsztyn 1982.
Bank Danych Lokalnych GUS [18.09.2014]
Portal Informacyjny Nidzica wm.pl [18.09.2014]
