Kamińsk

Kamińsk
Zakład karny Kamińsk. Źródło: www.sw.gov.pl
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Górowo Iławeckie
Liczba ludności (2010)	924
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kamińsk
Położenie na mapie Polski Kamińsk
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kamińsk (dawniej Stabławki, niem. Stablack) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 924 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Katarzyna Chabrych.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, nad zalewem wodnym, 27 km na północny zachód od Bartoszyc i 5 km na północny zachód od Górowa Iławeckiego.

Dzieje miejscowości

W 1272 roku w lesie pod przyszłymi Stabławkami powieszony został słynny wódz pruski Herkus Monte.

Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim, o powierzchni 40 łanów. W wyniku wojen z Polską w XV wieku wieś była do tego stopnia spustoszona, że w połowie XVI wieku zakładano ją ponownie. W połowie XIX wieku żyło tu zaledwie 47 mieszkańców (licząc wraz z leśniczówką; stan na 1857 rok).

Na początku lat 30. wybudowano w Stabławkach koszary wojskowe dla żołnierzy Wehrmachtu. Podczas II wojny światowej znajdował się tu Stalag I A Stablack, jeden z największych obozów jenieckich w Prusach Wschodnich. Po zakończeniu wojny na terenie dawnego poligonu wojskowego w latach 1948–1950 powstawały ośrodki pracy dla więźniów. W 1950 roku obiekt koszarowy Kamieńsko został przekazany na rzecz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Obejmował on wówczas obszar około 1200 ha; na bloki więzienne przeznaczono osiem budynków koszarowych, które mogły pomieścić 2432 osoby (w jeden z nich umieszczono biura administracji więzienia). W następnych latach w zakładzie karnym utworzono szkołę podstawową dla dorosłych, szkołę rolniczo-ogrodniczą, zasadniczą szkołę zawodową o profilu metalowym, przedsiębiorstwo obróbki metali, siatkarnię i betoniarnię; w latach 60. wybudowano salę kinową na 100 więźniów. W 1981 roku doszło tu do buntu więźniów, podczas którego zniszczeniu uległa duża część zakładu karnego. W trakcie odbudowy budynek poddano modernizacji.

Obecna nazwa wsi zaczęła funkcjonować po 1945 roku. Nowi osadnicy przełożyli na język polski dawną nazwę, która pochodziła od pruskiego stabis – kamień. Przez pewien czas w użyciu były obie nazwy, jednak ostatecznie zatwierdzono jej nową wersję. Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś składała się z 46 budynków mieszkalnych i liczyła 1034 mieszkańców. Znajdowały się tu wówczas: ośmioklasowa szkoła podstawowa, przedszkole, klub, biblioteka, sala kinowa na 100 miejsc, boisko sportowe, sklep spożywczy, sklep wielobranżowy, wytwórnia wyrobów z drutu (trzech pracowników) oraz siedziba leśnictwa Stabławki.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa im. Herkusa Monte w Kamińsku

Turystyka

• szlak rowerowy "Śladami poligonu Stablack", szlak zachodni, południowy i północny
• park linowy we wsi, nad zalewem

Sport

• GKS Zalew Kamińsk

Ludzie związani w miejscowością

• Stanisław Kowalczyk (ur. 1935) – malarz amator, rzeźbiarz, mieszka i tworzy w Kamińsku

Bibliografia

Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
gorowoil-ug.bip-wm.pl, Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]
sw.gov.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]