Sąpłaty

Sąpłaty
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Dźwierzuty
Liczba ludności (2010)	100
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-120
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Sąpłaty
Położenie na mapie Polski Sąpłaty
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Sąpłaty (niem. Samplatten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 100 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Aurelia Lorenz.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży na wschodnim brzegu jeziora Sąpłaty, w odległości 8 km na północny zachód od Dźwierzut, w pobliżu granicy z powiatem olsztyńskim.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała pod koniec XIV lub na początku XV wieku. Jej nazwa pochodzi od przyległego jeziora. W 1439 roku była to wieś ziemiańska (90 łanów), nadana przez Zakon Krzyżacki na prawie chełmińskim niejakiemu Szonucie. W 1498 roku przywilej w Sąpłatach został odnowiony dla Piotra Wildenaw-Kozłowskiego. W pierwszej połowie XVI wieku było tu zaledwie 9 gospodarstw, później osiedleńców przybywało. W 1782 roku były tu już 54 gospodarstwa.

W raporcie starosty szczycieńskiego von Gaudeckera z 1730 r. odnotowano Sąpłaty jako miejscowość posiadającą szkołę.

W XIX wieku w wyniku separacji gruntów powstało na obszarze wsi kilka osobnych osiedli i dworków:

• Kark zwany też Pięknym Dworkiem – powstał w 1826 roku, obejmował 2 gospodarstwa
• Nanóżki (lub Żal) – powstały w 1826 roku, 2 gospodarstwa
• Zastawy – powstały w 1826 roku, 3 gospodarstwa
• Mycołka (od 1949 r. Mycielin) – dworek w pobliżu Sąpłatów, powstał w 1852 roku, sześć lat później obejmował 12 łanów i 2 gospodarstwa; w 1949 roku nazwane Mycielin
• Julki (od 1949 r. Julianowo) – dwór, założony w 1854 roku; cztery lata później obejmował ponad 11 łanów i 3 gospodarstwa.

Wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

• 1539 r. – 9 gospodarstw

• 1782 r. – 54 gospodarstwa

• 1818 r. – 389 osób, 59 gospodarstw

• 1939 r. – 698 osób

Kultura

We wsi znajduje się Muzeum Regionalne „Babska Izba”.

Zabytki

• gmach szkoły z 1904 roku, dwukondygnacyjny, kamienne fundamenty, zdobiona elewacja, zachowany pseudodansker – murowany „daszek” nad dzwonkiem szkolnym
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku

Bibliografia

Toeppen Max, Historia Mazur, Olsztyn 1995 (przekład M. Szymańska-Jasińska)
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1, Olsztyn 2011.
Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Dźwierzuty, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3–6.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]